اداره بازرس کل آمریکا برای بازسازی افغانستان (سی‌گار)، در گزارشی که روز جمعه ۲۸ مهر (۲۰ اکتبر) منتشر شد، اعلام کرد که بودجه کمکی آمریکا برای آموزش در افغانستان، به‌طور غیرمستقیم در اختیار طالبان قرار گرفته است و به نفع این گروه استفاده می‌شود. سی‌گار این موضوع را در نامه‌ای مستقیم به آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، نیز اعلام کرده است.

بر اساس گزارش سی‌گار، آمریکا از اوت ۲۰۲۱ تا سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی، ۱۸۵.۲ میلیون دلار برای حمایت از آموزش در افغانستان هزینه کرده است. این هزینه‌ها برای برپایی مدارس آنلاین، آموزش‌های مبتنی بر جامعه -که نوعی سیستم آموزشی ابتدایی در مناطقی است که دسترسی محدودی به مدرسه دارند- مصرف شده‌اند.

جان ساپکو، سربازرس آمریکا در امور بازسازی افغانستان، در این گزارش گفته است که تیم او دریافته‌اند که طالبان به‌طور غیرمستقیم از کمک‌های آموزشی آمریکا سود می‌برند.

او گفته است: «در نخستین گام، کمک‌های تامین شده توسط ایالات متحده، درآمدهای مالیاتی را برای طالبان ایجاد می‌کند.» به گفته او، طالبان از خرید‌و‌فروش کالاهای که برای تامین پروژه‌های ایالات متحده در زمینه آموزش لازم است، مالیات دریافت می‌کنند و نیز از پیمانکاران به‌عنوان مالیات درآمد شخصی، پول می‌گیرند.

همچنین به گزارش سی‌گار، ارائه‌کنندگان آب و برق و دیگر خدمات ضروری برای پروژه‌های آمریکا نیز قبض‌ها و مالیاتشان را به مقام‌های محلی طالبان می‌پردازند که سرانجام به خزانه مرکزی افغانستان که تحت کنترل این گروه است ارسال می‌شود.

سی‌گار همچنین کشف کرده است که طالبان با ایجاد سازمان‌های غیرانتفاعی جعلی، از برنامه توسعه بین‌المللی آمریکا (USAID) برای اجرای پروژه‌های آموزشی بودجه می‌گیرد. در گزارش آمده است: «طالبان از طریق تاسیس سازمان‌های غیردولتی تقلبی برای دریافت کمک‌های اهداکنندگان، و با نفوذ و اخاذی از سازمان‌های غیردولتی موجود در افغانستان که کمک‌های آموزشی را ارائه می‌کنند، از بودجه آموزشی ایالات متحده سود می‌برند.»

پس از آن که طالبان در اوت ۲۰۲۱ قدرت را در این کشور به دست گرفتند، در نخستین اقدام، رفتن دختران به مدارس بالاتر از کلاس ششم را منع کردند. این اقدام طالبان که سبب ناامیدی گسترده در میان مردم درخصوص آموزش و آینده تحصیلی دخترانشان شد، تاثیرات منفی بر آموزش در کلاس‌های اول تا ششم نیز داشت.

از سوی دیگر و به گزارش سی‌گار، ناتوانی طالبان در پرداخت حقوق ماهیانه معلمان و کارکنان مدارس و نیز محافظت از تاسیسات مدارس، سبب شده است که بسیاری از معلمان کارشان را ترک کنند و مدارس نیز در دو سال گذشته آسیب دیده‌اند.

ایالات متحده آمریکا در چنین وضعیتی، با ایجاد برنامه آموزش مبتنی بر جامعه، تلاش کرد تا زمینه آموزش را در روستاها و مناطق دورافتاده افغانستان به‌ویژه برای دختران فراهم کند.

سی‌گار گفته است که هرچند این برنامه به دلیل این‌که معلمانش از بین جامعه انتخاب می‌شوند و کلاس‌های آموزشی نیز در فضاهای اجتماعی مانند مسجد یا سالن‌های عمومی برگزار می‌شوند با استقبال مردم روبرو شده است، اما تاثیرات آن برای آینده خیلی ملموس و چشمگیر نیست.

در برنامه آموزش مبتنی بر جامعه که آمریکا در دو سال گذشته بیش از ۱۸۵ میلیون دلار در آن سرمایه گذاری کرده است، فقط آموزش در سطح کلاس اول تا سوم انجام می‌شود و پس از آن شاگردان باید جذب مدارس دولتی شوند. اما از آنجایی که مدارس به اندازه کافی در افغانستان فعال نیستند، سی‌گار گفته است که این آموزش سود چندانی برای کودکان ندارد.

به گزارش سی‌گار، برنامه آموزش مبتنی بر جامعه، یک برنامه کوتاه‌مدت و بدون زیرساخت‌های مستحکم است و نمی‌تواند جایگزین آموزش رسمی در مدارس دولتی در افغانستان شود.