رویارویی بین ارتش و نیروهای واکنش سریع در سودان، به یک جنگ خط مقدم در خارطوم و یک نبرد رو به گسترش در سایر ایالت‌های سودان تبدیل شده است. خطوط تماس بین دو طرف متخاصم در خارطوم ثابت و پابرجا است و هیچ‌گونه تغییر و تحولی که پیشروی یکی از طرف‌های درگیر را نشان دهد در مجاورت کاخ ریاست‌جمهوری، فرودگاه بین‌المللی خارطوم و ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح دیده نمی‌شود.

از‌این‌رو، نبردی که در شهرهای سه‌گانه پایتخت سودان آغاز شده است، شبیه جنگ داخلی لبنان است که سال‌ها در بیروت ادامه داشت و خطوط تماس بین شرق و غرب پایتخت تا پایان جنگ که ۱۷ سال طول کشید، همچنان ثابت باقی ‌ماند.

خطوط تماس در خارطوم در حال تبدیل شدن به مواضع مستحکم و ثابت است، زیرا هیچ‌یک از طرفین توانایی کافی برای شکستن خطوط تماس و برچیدن بساط طرف مقابل را ندارد. این ناتوانی در نیروی هوایی ارتش سودان نیز به‌وضوح دیده می‌شود و هرچند هواپیماهای جنگی ارتش بر فراز پایتخت پرواز می‌کنند و برخی از مواضع را بمباران می‌کنند، اما قابلیت‌های محدود آن‌ها مانع برتری ارتش بر نیروهای واکنش سریع می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت که خطوط تماس در پایتخت در حال تثبیت شدن و در استان‌های دیگر سودان در حال تغییر و تحول است.

دارفور که مرکز آن شهر الجنینه است، نخستین ایالتی است که دو روز پیش شاهد درگیری‌های مختلف بود. به همین دلیل شماری از ساکنان مناطق قبایلی این ایالت که در جریان درگیری‌های گذشته شاهد اعمال خشونت‌آمیز، قتل، کشتار، تجاوز جنسی و به آتش کشیدن خانه‌ها بودند‌، به منظور فرار از جنگ از مرز عبور کرده و به کشور چاد پناه برده‌اند.

البته نگرانی ساکنان دارفور ناشی از این واقعیت است که این ایالت در نزدیکی مرز با چاد قرار دارد و این مرز که طول آن به بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر می‌رسد، قابل‌کنترل نیست و عبور افراد، سلاح و مهمات جنگی از این مرز می‌تواند به آسانی و بدون هیچ ممانعتی انجام شود.

این در حالی است که برخی از ناظران، حضور مزدوران جنگی گروه «واگنر» را در غرب سودان، به‌ویژه در مناطق مرزی با چاد تایید می‌کنند. همچنین دو روز پیش سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در پاسخ به سوالی مبنی بر حضور مزدوران «واگنر» در سودان تاکید کرد که این موضوع یک تصمیم مستقل داخلی برای هر کشور است که بخواهد با گروه واگنر به‌عنوان یک نهاد خصوصی که خدمات خود را در ازای پول عرضه می‌کند، وارد معامله شود. با توجه به اظهارات لاوروف، شاید بتوان گفت که روسیه از میدان نبرد سودان فاصله چندانی ندارد.

از سوی دیگر، رسانه‌های غربی تایید می‌کنند که روسیه مشغول بهره‌برداری از معادن طلا در ایالت دارفور است و مزدوران جنگی گروه واگنر، مسئولیت تامین امنیت این منطقه را بر عهده دارند.

بنابراین، با توجه به ساختار و ماهیت پیچیده سودان، چالش بزرگی که این کشور با تداوم جنگ در پایتخت و گسترش آن به سایر استان‌ها با آن مواجه خواهد شد، می‌تواند به فروپاشی سریع نهادهای دولتی ازجمله ارتش و رشد گروه‌های شبه‌نظامی قبیله‌ای در ایالت‌های دور از پایتخت منجر شود.

اگر جنگ در سودان ادامه پیدا کند و با تداوم آن، نفوذ دولت مرکزی در خارطوم کم شود، پروژه‌های تفرقه‌افکنانه بسیاری از زیر آتش جنگ سر بر‌ خواهد آورد. هرچند ظهور چنین تفرقه‌افکنی‌هایی در آغاز ناشی از نگرانی‌های امنیتی و نیازمندی‌های اقتصادی و معیشتی است، اما این پدیده سرانجام با منافع رهبران محلی و جاه‌طلبی‌های اقتدارگرایانه‌ آن‌ها گره می‌خورد؛ به‌ویژه این‌که رهبران یادشده ضعف و انحلال دولت مرکزی را فرصتی برای دستیابی به اهداف سلطه‌جویانه خود می‌بینند.

تردیدی نیست که تداوم جنگ در سودان، دولت مرکزی و نهادهای امنیتی و نظامی آن‌ را که حافظ منافع و وحدت کشور به شمار می‌روند، از بین می‌برد. سپس همه احتمالات درباره سرنوشت وحدت و تمامیت ارضی سودان روی میز خواهد بود و آینده این کشور پهناور را با چالش‌های جدی روبرو خواهد کرد.

بنابراین، توقف کامل و فوری جنگ در سودان یک ضرورت اساسی و مبرم است، زیرا آتش‌بسی که هیچ‌یک از طرفین رعایت نکنند، هیچ سودی ندارد. درنتیجه، افزایش فشارهای خارجی بر هر دو طرف درگیر، برای وضعیت ناهنجار کنونی اهمیت بسیاری دارد تا از فرو رفتن سودان در آتش جنگ‌های بی‌پایانی که از بطن انحلال شتابان دولت مرکزی و نهادهای آن زاده شده است، جلوگیری کند.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی