مدت‌هاست که اروپا نگران وابستگی به گاز صادراتی از روسیه است. در پی بحران اخیر در اوکراین، اتحادیه اروپا اعلام کرده است که صادرات گاز از روسیه کاهش چشمگیری یافته است؛ اما روسیه مدعی است که میزان صادرات گاز این کشور همچنان مانند سابق است. بااین حال ابزار انرژی در دستان روسیه همیشه باعث نگرانی سیاستمداران اروپایی بوده است.
تحلیل‌های جدید آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا می‌تواند واردات گاز طبیعی روسیه را طی یک سال از طریق ترکیبی از اقداماتی که مطابق با قرارداد سبز اروپا باشد و از امنیت انرژی و قیمت مناسب حمایت کند، بیش از یک سوم کاهش دهد.
اتکای اروپا به واردات گاز طبیعی از روسیه بار دیگر با تهاجم روسیه به اوکراین باعث نگرانی شده است. برنامه ۱۰ ماده‌ای آژانس بین‌المللی انرژی برای کاهش اتکای اتحادیه اروپا به گاز طبیعی روسیه شامل طیف وسیعی از اقدامات تکمیلی است که می‌توان در ماه‌های آینده انجام داد، مانند روی آوردن بیشتر به سایر تامین کنندگان، استفاده از منابع انرژی دیگر و تسریع تلاش‌ها برای تامین انرژی برای مصرف‌کنندگان و استفاده از جایگزین‌های پاک و کارآمد برای گاز طبیعی.
اقدامات پیشنهادی با توافق سبز اروپایی اتحادیه اروپا مطابقت دارد و راه را برای کاهش بیشتر انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال‌های آینده هموار می‌کند.
در سال ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا ۱۵۵ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از روسیه وارد کرد که حدود ۴۵ درصد از کل واردات گاز اتحادیه اروپا و نزدیک به ۴۰ درصد از مصرف گاز آن را تشکیل می‌داد. پیشرفت به سمت جاه‌طلبی‌های اروپا به مرور زمان استفاده و واردات گاز آن را کاهش می‌دهد، اما بحران امروز این سوال خاص را مطرح می‌کند که در آینده نزدیک برای کاهش واردات گاز از روسیه چه کارهای دیگری می‌توان انجام داد.
فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی گفت: «دیگر هیچ‌کس دچار توهم نیست. روسیه از منابع گاز طبیعی خود به‌عنوان یک سلاح اقتصادی و سیاسی استفاده می‌کند. اروپا باید به‌سرعت وارد عمل شود تا آماده مواجهه با ابهام قابل توجه در مورد عرضه گاز روسیه در زمستان آینده باشد.
برنامه ۱۰ ماده‌ای آژانس بین‌المللی انرژی گام‌های عملی برای کاهش اتکای اروپا به واردات گاز روسیه به میزان بیش از یک‌سوم در عرض یک سال و درعین‌حال حمایت از تغییر به سمت انرژی پاک به روشی مطمئن و مقرون‌به‌صرفه ارائه می‌دهد. اروپا باید به‌سرعت نقش مسلط روسیه در بازارهای انرژی خود را کاهش دهد و جایگزین‌ها را در سریع‌ترین زمان ممکن ارائه دهد.»
باربارا پومپیلی، وزیر انتقال محیط زیست فرانسه، کشوری که در حال حاضر ریاست اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، گفت: «بیش از هر زمان دیگری، خلاص شدن از شر سوخت‌های فسیلی روسیه و به‌طورکلی سوخت‌های فسیلی ضروری است. آنچه درخطر است، هم نیاز به تسریع مبارزه با تغییرات آب و هوایی است و هم همان‌طور که اکنون می‌بینیم، امنیت انرژی کوتاه‌مدت قاره اروپا. طرح ۱۰ ماده‌ای که امروز توسط آژانس بین‌المللی انرژی پیشنهاد شد، تفکر ما را غنی خواهد کرد. ما به این پیشنهادها با جزئیات نگاه خواهیم کرد، زیرا رئیس جمهور فرانسه دیروز یک طرح انعطاف‌پذیری گسترده برای فرانسه را اعلام کرد. به‌عنوان بخشی از این طرح، دولت من روی مجموعه‌ای از اقدامات برای اطمینان از استحکام سیستم انرژی ما کار می‌کند که مطمئناً پیشنهاد‌های آژانس بین‌المللی انرژی را منعکس می‌کند.»
کادری سیمسون، کمیسر انرژی اروپا، گفت: کاهش وابستگی ما به گاز روسیه یک ضرورت استراتژیک برای اتحادیه اروپا است. در سال‌های اخیر، ما به‌طور قابل‌توجهی عرضه خود را متنوع کرده‌ایم، پایانه‌های ال ان جی LNG و اتصالات جدید ایجاد کرده‌ایم. اما حمله روسیه به اوکراین نقطه عطفی است. هفته آینده، کمیسیون مسیری را برای استقلال اروپا از گاز روسیه در اسرع وقت پیشنهاد خواهد کرد. تجزیه‌وتحلیل آژانس بین‌المللی انرژی تعدادی از گام‌های مشخصی را که می‌توانیم در جهت این هدف برداریم، مشخص می‌کند. این یک کمک بسیار به‌موقع و ارزشمند به کار ما است.
اقدامات کلیدی توصیه شده در برنامه ۱۰ ماده‌ای آژانس بین‌المللی انرژی شامل عدم امضای هرگونه قرارداد گازی جدید با روسیه است. به حداکثر رساندن تامین گاز از منابع دیگر؛ تسریع در استقرار خورشید و باد؛ استفاده حداکثری از منابع انرژی با آلایندگی کم مانند انرژی‌های هسته‌ای و تجدید پذیر؛ و تشدید اقدامات بهره‌وری انرژی در خانه‌ها و مشاغل.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که مجموع این اقدامات می‌تواند واردات گاز روسیه توسط اتحادیه اروپا را بیش از ۵۰ میلیارد مترمکعب یا بیش از یک‌سوم میزان وارداتی در مدت یک سال کاهش دهد. این امر نیازمند پر کردن مجدد تاسیسات ذخیره‌سازی گاز اروپا تا پایان سال ۲۰۲۲ است. بسیاری از اقدامات توصیه‌شده در این طرح - ازجمله افزایش اقدامات بهره‌وری انرژی، تسریع استقرار انرژی‌های تجدید پذیر و گسترش منابع کم آلاینده عناصر کلیدی طرح هستند. اقداماتی که در راستای نقشه راه آژانس بین‌المللی انرژی برای رسیدن به کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ است.
تجزیه‌وتحلیل آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که اگر اتحادیه اروپا بخواهد یا نیاز به کاهش اتکا به گاز روسیه با سرعت بیشتری داشته باشد، راه‌های دیگری در دسترس است. گزینه اصلی کوتاه‌مدت شامل کنار گذاشتن مصرف گاز در بخش برق از طریق افزایش استفاده از ناوگان زغال‌سنگ اروپا یا استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند نفت در نیروگاه‌های گازی موجود است.
با توجه به اینکه این گزینه‌ها، با رویکرد سبز اروپا همسو نیستند، در طرح ۱۰ ماده‌ای گنجانده نشده‌اند. آن‌ها همچنین ممکن است ازنظر اقتصادی هم پرهزینه باشند. بااین‌حال، آن‌ها می‌توانند حجم زیادی از مصرف گاز را نسبتاً سریع کاهش دهند. اگر علاوه بر اجرای کامل طرح ۱۰ ماده‌ای که در بالا توضیح داده شد، گزینه تعویض سوخت به‌طور کامل اعمال شود، منجر به کاهش کل سالانه واردات گاز اتحادیه اروپا از روسیه به میزان بیش از ۸۰ میلیارد مترمکعب خواهد شد.
کاهش وابستگی به گاز روسیه برای اتحادیه اروپا ساده نخواهد بود و مستلزم تلاش سیاستی هماهنگ و پایدار در بخش‌های مختلف، در کنار گفتگوی قوی بین‌المللی در مورد بازارهای انرژی و امنیت و همچنین پیوندهای متعددی بین انتخاب‌های سیاست اروپا و توازن گسترده‌تر بازار جهانی است.
تقویت همکاری بین‌المللی با صادرکنندگان گاز از طریق خطوط لوله و LNG - و با هماهنگی با سایر واردکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده گاز - حیاتی خواهد بود. ارتباط شفاف بین دولت‌ها، صنعت و مصرف‌کنندگان نیز یک عنصر ضروری برای اجرای موفقیت‌آمیز این طرح است. آژانس بین‌المللی انرژی به‌عنوان مرجع انرژی پیشرو در جهان، همچنان به‌عنوان یک نقطه کانونی برای گفت‌وگوهای جهانی در مورد چگونگی تضمین آینده انرژی ایمن و پایدار عمل خواهد کرد.
طرح ۱۰ ماده‌ای به شرح زیر است:
۱- هیچ قرارداد جدید تامین گاز با روسیه امضا نکنید. [تاثیر: تنوع بیشتر عرضه را در سال جاری و پس از آن امکان‌پذیر می‌کند]
۲- جایگزینی گاز روسیه با منابع جایگزین [تأثیر: افزایش عرضه گاز غیر روسی در مدت یک سال حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب]
۳- معرفی حداقل تعهدات ذخیره‌سازی گاز [تاثیر: افزایش انعطاف‌پذیری سیستم گاز تا زمستان آینده]
۴- تسریع در استقرار پروژه‌های جدید بادی و خورشیدی [تاثیر: کاهش مصرف گاز به میزان ۶ میلیارد مترمکعب ظرف یک سال]
۵- به حداکثر رساندن تولید برق از انرژی زیستی و هسته‌ای [تاثیر: کاهش مصرف گاز به میزان ۱۳ میلیارد مترمکعب در یک سال]
۶- اتخاذ تدابیر مالیاتی کوتاه‌مدت برای محافظت از مصرف‌کنندگان آسیب‌پذیر برق در برابر قیمت‌های بالا [تأثیر: قبوض انرژی را کاهش می‌دهد حتی زمانی که قیمت گاز همچنان بالاست]
۷- تسریع در تعویض دیگ بخارهای گازی با پمپ‌های حرارتی [تاثیر: کاهش مصرف گاز به میزان دو میلیارد مترمکعب اضافی در مدت یک سال]
۸- تسریع بهبود بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها و صنعت [تأثیر: کاهش مصرف گاز نزدیک به ۲ میلیارد مترمکعب در یک سال]
۹- تشویق به کاهش موقت یک درجه سانتی‌گراد گرمای مصرفی توسط مصرف‌کنندگان [تاثیر: کاهش مصرف گاز تا حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در یک سال]
۱۰- تشدید تلاش‌ها برای متنوع سازی و کربن‌زدایی منابع انعطاف‌پذیری سیستم قدرت [تأثیر: وابستگی بین تامین گاز و امنیت برق اروپا را کاهش می‌دهد]
