سویه جدید کووید-۱۹ یعنی «اومیکرون» چیست؟

سازمان بهداشت جهانی (WHO) نام سویه جدید ویروس کرونا ‏(B.1.1529) را «اومیکرون» گذاشته است و درست چند هفته بعد از تشخیص آن در آفریقای جنوبی، آن را سویه‌ای نگران‌کننده دانسته است.

دانشمندان باور دارند که ممکن است چند ماه طول بکشد تا میزان خطر آن را بهتر درک کنند.

آنچه می‌دانیم، این است که این سویه که از نوع بی.۱.۱ (B.1.1) سرچشمه می‌گیرد از نظر تعداد جهش‌هایش «بی‌سابقه» و «بسیار غیرطبیعی» است، زیرا ۳۲ جهش در پروتئین سنبله‌اش داشته است.

اومیکرون کجا به وجود آمده است؟

این سویه را اولین‌بار در ۱۱ نوامبر در بوتسوانا کشف کردند؛ جایی که در آن از روز جمعه، چهارم دسامبر، ۱۹ مورد جدید سویه اومیکرون پیدا شده است.

موگوییتسی مسیسی، رئیس جمهوری بوتسوانا، روز پنجشنبه اعلام کرد که بعضی از مبتلایان اولیه، دیپلمات‌هایی بوده‌اند که از اروپا و دیگر کشورها به بوتسوانا سفر کرده‌اند، اما نامی از آن کشورها نبرد.

اولین مورد بیماری در آفریقای جنوبی، روز ۱۴ نوامبر تشخیص داده شد و آن کشور این سویه را روز ۲۴ نوامبر به اطلاع سازمان بهداشت جهانی رساند.

پروفسور فرانسوا بالو، مدیر موسسه ژنتیک کالج دانشگاهی لندن، گفت که جهش‌های این سویه به صورت «دسته‌ای غیرطبیعی» صورت گرفته‌اند که «انگار در یک تک‌انفجار جمع‌ بوده‌اند.»

او چنین نظر داد که این سویه ممکن است از شخصی دارای نقص ایمنی بدنی که مدت زیادی حامل ویروس بوده است، «مثلا در بیمار درمان نشده اچ‌آی‌وی/ایدز» به وجود آمده باشد.

اومیکرون در بریتانیا چقدر شایع است؟

یک هفته پس از تشخیص نخستین بیماران مبتلا به اومیکرون در بریتانیا، در مجموع ۱۵۰ نفر مبتلا به آن در بریتانیا شناسایی شدند.

۲۹ مورد از آن‌ها در اسکاتلند بودند که نیکولا استارژن، نخست وزیر آن کشور، روز شنبه اعلام کرد که این موارد دیگر از یک منشاء ریشه نمی‌گیرند، بلکه منابع مختلف زیادی شامل کنسرت استپس (Steps) در گلاسکو، مسئول آن هستند.

خانم استارژن هشدار داد که احتمال می‌رود در روزهای آینده تعداد موارد ابتلا «شاید به طرز چشم‌گیری» افزایش یابد، و اعلام کرد: «این امر نظر ما را تایید می‌کند که اکنون انتقال جمعی این سویه، داخل اسکاتلند دارد رخ می‌دهد.»

اولین مورد شناخته شده در ولز روز جمعه شناسایی شد و ایرلند شمالی اعلام کرده است که احتمال می‌دهد که طی چند روز نمونه دیگری از این سویه را نیز شناسایی کند.

اومیکرون چطور به بریتانیا رسید؟

طبق گفته ساجد جاوید، وزیر بهداشت، دو مورد اولی که در بریتانیا دیده شد- در برنت‌وود، اکسس و ناتینگهام- به هم مربوط بودند و سرنخ‌شان به آفریقای جنوبی می‌رسید.

آقای جاوید تایید کرد که در حالی که آزمایش توالی هدفمند در مورد دیگر موارد بیماری در این مناطق انجام می‌شد، از مسافران هوایی که روز جمعه گذشته از آفریقای جنوبی به بریتانیا می‌آمدند، با آن که می‌دانستند ممکن است حامل سویه اومیکرون باشند، هیچ گونه آزمایشی نگرفتند.

وزیر بهداشت گفت، مسافران خیلی معمولی از فرودگاه‌ها خارج شدند و سوار وسایل نقلیه عمومی شدند، و بعدا از آن‌ها خواستند که آزمایش کووید بدهند و اگر آزمایش‌شان مثبت بود، خودشان را قرنطینه کنند.

این بدان معناست که بریتانیا نمی‌داند چند مسافر ورودی از آفریقای جنوبی مبتلا بوده‌اند، و این وجه از آن خبر از آن رو حیرت‌انگیز است که آزمایش سویه اومیکرون ۱۰ درصد کسانی که در پروازی به هلند بودند، مثبت از آب در آمده است.

موارد ابتلا به اومیکرون در چه جاهای دیگری تشخیص داده شده است؟

موارد جدید مربوط به سویه اومیکرون دست‌کم در ۳۸ کشور، از جمله بلژیک، کانادا، استرالیا، هلند، دانمارک، آلمان، اسرائیل، ایتالیا، جمهوری چک، و هنگ‌ کنگ، تایید شده است.

اومیکرون چقدر قابل سرایت و خطرناک است؟

سازمان بهداشت جهانی (WHO) روز جمعه با تاکید بر این مطلب که به جای وحشت، باید برای شیوع احتمالی سویه اومیکرون در سراسر جهان آماده باشیم، اعلام کرد که احتمالا دو هفته دیگر زمان می‌برد تا بتوانیم بفهمیم این سویه تا چه حد قابل سرایت و خطرناک است.

در حالی که دانشمندان معتقدند این سویه ممکن است به طرز چشمگیری واگیردارتر از سویه دلتا باشد، آژانس بهداشت سازمان ملل تاکید می‌کند که داده‌ها هنوز صرفا مقدماتی هستند.

۳۲ جهش این سویه شامل ای۴۸۴اِی (E484A) کی۴۱۷ان (K417N) و ان۴۴۰کی (N440K) هستند که به ویروس کمک می‌کنند تا از پادتن‌ها بگریزند و پنهان بمانند.

جهش دیگر، ان۵۰۱وای (N501Y)، به نظر می‌‌رسد که توانایی ویروس را افزایش می‌دهد تا وارد سلول‌های بدن افراد شود و قدرت سرایت آن را بیشتر می‌کند.

سازمان بهداشت جهانی گفت، در آفریقای جنوبی که به ازای هر ۱۰۰ نفر تقریبا ۴۲ دوز واکسن زده شده است، موارد ابتلا به ویروس کرونا در هفت روز آخر ماه نوامبر در مقایسه با هفته پیش از آن، ۳۱۱ درصد افزایش یافته است. آژانس بهداشت از قول متخصص میکروبیولوژی موسسه ملی بیماری‌های واگیردار آفریقای جنوبی اعلام کرد که در آن کشور موارد ابتلای مجدد، بیشتر از ابتلا به دیگر سویه‌ها مشاهده می‌شود.

سازمان بهداشت جهانی گفت، با وجود موارد ابتلا به سویه جدید ویروس که در ده‌ها کشور در سراسر دنیا مشاهده شده است، هنوز هیچ مورد مرگ و میری در ارتباط با آن گزارش نشده است.

از میان ۱۵۰ مورد بیماری که در بریتانیا شناسایی شده‌اند، گزارشی حاکی از بستری شدن آن‌ها نیست. با این حال، آژانس امنیت بهداشت بریتانیا خاطرنشان کرد که ابتلا به این سویه جدید هنوز تازه است و به نظر می‌رسد «میان شروع بیماری و بستری شدن و مرگ در اثر آن، فاصله زمانی وجود داشته باشد.»

سومیا سوآمیناتان، دانشمند برجسته سازمان بهداشت جهانی، با پیش‌بینی این که سویه اومیکرون نیز مانند دلتا که در حال حاضر ۹۹ درصد موارد را دربرگرفته است، ممکن است به سویه غالب جهانی تبدیل شود، گفت:«باید آماده و محتاط باشیم، نباید وحشت کنیم، زیرا در موقعیت دیگری نسبت به سال گذشته قرار داریم.»

آیا سویه اومیکرون در برابر واکسن مقاوم است؟

پروتئین‌های سنبله پوشاننده ویروس کووید، به آن این فرصت را می‌دهند که به سلول‌های بدن انسان بچسبد و وارد آن شود. واکسن‌ها بدن را طوری آماده می‌کنند که این سنبله‌ها را تشخیص بدهد و آن‌ها را خنثی کند.

۳۲ جهشی که در پروتئین سنبله سویه اومیکرون رخ می‌دهد، ساختار دفاعی آن را تغییر می‌دهد و کاری می‌کند که پروتئین سنبله کمتر برای پادتن‌ها قابل شناسایی باشد.

سپس پادتن‌ها دیگر قدرت چندانی برای حمله به ویروس ندارند، و در نتیجه ویروس می‌تواند از دفاع ایمنی عبور کند و موجب ابتلای بیمار شود.

با این حال، مایکل رایان، مدیر اورژانس سازمان بهداشت جهانی، روز جمعه گفت هنوز مدرکی وجود ندارد که نشان دهد باید واکسن‌های موجود را تغییر دهیم و آن‌ها را با سویه جدید اومیکرون مطابق کنیم. او توصیه کرد که باید تمرکزمان را روی این مسئله بگذاریم که واکسن‌ها را هر چه گسترده‌تر توزیع کنیم.

دانشمندان در مورد سویه اومیکرون چه می‌گویند؟

دانشمندان درباره لزوم و میزان نگرانی در مورد این سویه اخیر، نظرات مختلفی دارند.

دکتر تام پیکاک، متخصص ویروس‌شناسی کالج سلطنتی لندن، هشدار می‌دهد که این سویه به دلیل وجود ۳۲ جهشی که دارد، ممکن است باعث «نگرانی واقعی» شود.

 او در توییتر نوشت که این سویه را «به دلیل نمای سنبله‌ای که دارد، باید بسیار بسیار بیشتر تحت نظارت داشت» که معنای آن می‌تواند این باشد که این سویه از دیگر سویه‌هایی که تا کنون پدید آمده‌اند، واگیردارتر است.

«تازه مشخص شده: خوشه بسیار کوچکی از این سویه به آفریقای جنوبی مربوط می‌شود که شاخه بسیار بلند و سابقه جهش سنبله بسیار بدی دارد که شامل این‌ها می‌شود: «RBD-K417N، N440K، G446S، S477N، T478K، E484A، Q493K، G496S، Q498R، N501Y، Y505H

https://t.co/kgA9c1hKDa

— Tom Peacock (@PeacockFlu)

تام پیکاک، ۲ نوامبر ۲۰۲۱

دکتر پیکاک گفت «امیدوار» است که این سویه یکی از آن «خوشه‌های قدیمی» از آب درآید که آنقدرها که می‌ترسیم، واگیردار نباشد.

در همین حال، پروفسور بالو از یوسی‌ال (UCL)، گفت در حال حاضر «دلیلی برای نگرانی بیش از حد» وجود ندارد، و نیز افزود: «در این مرحله سخت بتوان پیش‌بینی کرد که این سویه تا چه حد واگیردار است.»

پروفسور اندرو پولارد، از گروه واکسن آکسفورد، گفت «بسیار نامحتمل» است که موج جدیدی از همه‌گیری در بریتانیا راه بیفتد.

پروفسور کالوم سمپل، از گروه مشاوران سیج (Sage advisory group)، نیز گفت: «عنوانی که برخی از همکاران من به آن می‌دهند و آن را وحشتناک می‌خوانند، به نظر من غلوآمیز جلوه دادن موقعیت است.»

او گفت: «ایمنی حاصل از واکسیناسیون احتمالا هنوز افراد را از بیماری شدید محافظت می‌کند.»

«ممکن است بینی‌تان بگیرد یا سردرد داشته باشید یا دچار سرماخوردگی ناخوشایندی شوید، اما با زدن واکسن احتمال آمدن‌تان به بیمارستان یا مراقبت ویژه یا خدای ناکرده مرگ، تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد و (این میزان مصونیت) تا آینده هم ادامه خواهد داشت.»

دکتر میرا چاند، مدیر حوادث کووید-۱۹ از آژانس امنیت بهداشت بریتانیا، گفت که وضعیت سویه‌های جدید کووید در سراسر جهان به صورت مداوم و تصادفی تحت نظارت است و شمار اندکی از موارد بیماری در اثر «مجموعه‌های جدید جهش‌ها، غیرطبیعی» نبوده‌اند.

او توضیح داد: «از آن‌جا که این در ذات ویروس‌هاست که اغلب و اتفاقی جهش یابند، غیرطبیعی نیست که در موارد اندکی، مجموعه‌های جدیدی از جهش‌ها به وجود آیند. هر سویه‌ای که نشان دهد واگیردار است، به سرعت مورد بررسی قرار می‌گیرد.»

بریتانیا برای جلوگیری از شیوع سویه جدید چه کاری انجام می‌دهد؟

بوریس جانسون، نحست‌وزیر بریتانیا، روز شنبه عصر اعلام کرد که برای رویارویی با سویه اومیکرون، مردم باید از۳۰ نوامبر در فروشگاه‌ها و وسایل نقلیه عمومی در انگلیس ماسک بزنند.

او همچنین گفت کسانی که با بیماران مبتلا به سویه اومیکرون در تماس بوده‌اند، باید به مدت ۱۰ روز قرنطینه شوند. تمام مسافران بین‌المللی نیز باید روز دوم بعد از ورودشان آزمایش پی‌سی آر (PCR) بدهند و تا گرفتن نتیجه منفی در قرنطینه بمانند.

 آقای جانسون در کنفرانس خبری گفت که قوانین در این سه هفته باقیمانده تا کریسمس مورد بازبینی قرار خواهند گرفت.

در همین حال، کشورهای آفریقای جنوبی نیز به فهرست قرمز سفرهای بین‌المللی اضافه شده‌اند.

جو فاهلا، وزیر بهداشت آفریقای جنوبی، گفت که محدودیت‌های سفر که برای کشورش نهاده شده، «نامنتظره» بوده‌ است.

او مدعی شد که این محدودیت‌ها جلو شیوع «ویروس» را نمی‌گیرند، و گفت که آزمایش‌های مرتب و زدن ماسک است که جلو افزایش بیماری را می‌گیرد.

کدام کشورها مرزهای خود را می‌بندند؟

در حالی که سازمان بهداشت جهانی مداوم نسبت به اجرای کامل ممنوعیت سفر (غیر از کشورهایی که سیستم بهداشت‌شان تاب افزایش بیماری را ندارد) هشدار داده است، ژاپن، مراکش، و اسرائیل تصمیم گرفته‌اند مرزهاشان را به روی تمام شهروندان خارجی ببندند.

بعضی از کشورها، از جمله بریتانیا، ایالات متحده، و برخی از کشورهای اتحادیه اروپا، محدودیت‌هایی برای سفر از کشورهای آفریقای جنوبی مقرر کرده‌اند.

بریتانیا، کشورهای بوتسوانا، آنگولا، اسواتینی، نامیبیا، لسوتو، آفریقای جنوبی، موزامبیک، مالاوی، زامبیا، و زیمبابوه را به فهرست قرمز خود اضافه کرده است.

استرالیا از اول دسامبر برای اجرای برنامه‌هایش برای بازگشایی مرزها به روی مهاجران ماهر و دانشجویان، تاخیری دو هفته‌ای اعلام کرد.

سیریل رامافوزا، رئیس جمهوری آفریقای جنوبی، در واکنش به ممنوعیت‌های سفر، از کشورها خواست تا «فورا» تصمیم خود را تغییر دهند، زیرا ممکن است به اقتصاد ضربه بزنند.

آقای رامافوزا هشدار داد تا زمانی که همه واکسن نزده‌اند، به وجود آمدن سویه‌های بیشتر گریزناپذیر است، و افزود که پدید آمدن اومیکرون زنگ خطری است برای دنیا تا اثرات «نابرابری واکسن» را درک کند.