هنوز تلخ‌کامی سال‌ها جنگ و خشونت در زندگی‌شان نمایان است. جنایت جنگی داعش علیه ایزدی‌های عراق و سوریه در سال ۲۰۱۴ اگرچه دیگر تیتر نخست اخبار رسانه‌ها نیست، اما داغی که بر دل زنانی نشست که به بردگی جنسی گرفته شدند، کماکان تازه است.

در ۳ اوت ۲۰۱۴، نیروهای داعش به سنجار(شنگال) حمله کردند و خیلی سریع آن شهر و روستاهای اطرافش را به تصرف خود درآوردند. در اثر آن حمله و تبعاتش، بیش از ۷ هزار نفر کشته شدند و حدود ۵ هزار زن و دختر ایزدی نیز به عنوان برده‌های جنسی ربوده شدند.  

پس از حمله داعش، ایزدیان هیچ راهی جز پناه بردن به کوه‌های شنگال، کوهستان باستانی و مقدسی که خاستگاه افسانه‌های منظوم کهن ایزدی همچون درویش اَودی است، در پیش رو نداشتند. ده‌ها هزار ایزدی، ۱۰ روز بدون آب و غذای کافی در آن کوهستان در محاصره بودند. اما با ورود «پیش‌مرگه»های کرد به شنگال، داعش شکست خورد و از آن منطقه گریخت.

نسل‌کشی ایزدیان سنجار، پیامد دیگری نیز داشت: در نتیجه آن خشونت‌ها، هم‌اکنون دو هزار و ۷۴۵ کودک یتیم شده‌اند. هزار و ۷۵۹ تن از این کودکان پدران خود را از دست داده‌اند، و ۴۰۷ کودک نیز از وجود مادر خود محروم شده‌اند. در مجموع ۳۵۹ تن از پدران یا مادران و ۲۲۰ کودک نیز تمامی خانواده خود را از دست داده‌اند.

پیش از آن، در سال ۲۰۱۳ نیز ساکنان آن منطقه قربانی خشونت و ترور شده بودند. بنا به گفته‌های یکی از صوفیان سنجاری، در نوامبر سال ۲۰۱۳ گروه تروریستی «القاعده» دانشجویان ایزدی و مسیحی دانشگاه موصل را تهدید کرد که باید دانشگاه را ترک کنند، وگرنه آنها را خواهند کشت.

او که خود نیز از همان دانشجویان بوده است، آن ماجرا را چنین شرح می‌دهد: «ما تحصیلات خود را در دانشگاه موصل در موصل ادامه دادیم. اما در ۲۸ نوامبر همان سال، القاعده توانست سه راننده را كه برای انتقال دانشجویان ایزدی و مسیحی از بشیقه به دانشگاه موصل کار می‌کردند، ترور کند.»

آن فاجعه نشان‌گر عمق بحران بنیادگرایی دینی در سنجار است، چرا که نشان می‌دهد اگر گروه‌های تکفیری دریابند که شخص یا اشخاصی از ایزدیان حمایت می‌کنند، آن‌ها نیز هدف ترور واقع می‌شوند.

سیطره بر شنگال به این معنی بود که می‌تواند قبضه امنیتی بر بخش وسیعی از مرزهای عراق و سوریه را، از ربیعه گرفته تا مرزهای الانبار شمالی، تثبیت کند. به همین دلیل، «دولت اسلامی عراق و شام» آن ناحیه را یک نقطه استراتژیک برای تسلط به منطقه می‌دانست. در طول مدت اشغال سنجار، داعش هزاران تن از ایزدی‌ها را به قتل رساند و بیش از شش هزار زن و کودک را به بردگی گرفت و برده‌گیری و تجاوز جنسی علیه ایزدی‌ها را رسما «مشروع» دانست.

پس از آن رویداد، سازمان ملل متحد حمله علیه سنجار و برده‌گیری را «جنایت علیه بشریت» خواند. در آخرین روزهای حیات خلافت داعش در اوایل سال جاری، گروه‌هایی از ایزدیان در میان شمار کثیر زنان و کودکانی یافت شدند که از قلمرو داعش خارج می‌شدند.

با این همه، نباید فراموش کرد که ساکنان سنجار، فقط قربانی «داعش» نیستند. سنجار سال‌هاست که جولانگاه نبرد احزاب کُرد است. گروه پ پ ک (حزب کارگران کردستان) از یک سو، پلیس فدرال و امنیت ملی عراق از سوی دیگر، و البته رهبران اقلیم کردستان عراق نیز،  سنجار را به نقطه‌ای بسیار امنیتی برای دولت عراق تبدیل کرده‌اند. البته این تنش‌ها تنها به عراق منحصر نمی‌شود.

سوریه، ترکیه، و ایران نیز از دیگر بازیگران این صحنه پرآشوب هستند. چند سال پیش، توافقی برای از سرگیری مبارزه با خشونت در سنجار به امضا رسید. آن توافق‌ که به «توافق‌نامه سنجار» موسوم شد، با حمایت سازمان ملل متحد بین دولت عراق و اقلیم کردستان تنظیم شده بود و هدف از آن نیز ساماندهی وضعیت پرتنش شهر سنجار بود.

تا پیش از آن، سنجار در محاصره مثلثی قرار گرفته بود که از هر ضلع آن آتش بر سر مردم آن منطقه می‌بارید. امید می‌رفت که امضای آن توافق‌نامه، رهیافتی برای بهبود وضعیت امنیتی ایزدیان سنجار باشد. از سوی دیگر، ترکیه نیز که یکی از محورهای آن توافق بود، نبرد با حزب کارگران کردستان را آغاز کرده بود، چرا که هدف حضور نظامیان ترک در سنجار بیش از هر چیز، مبارزه با برخی از گروه‌های کرد وابسته به حزب کارگران کرد بود. جمهوری اسلامی ایران و شبه‌نظامیان عراقی وابسته به آن نیز در این میان بی‌تأثیر نبوده‌اند.

یورش‌های ارتش ترکیه به آن منطقه،  باعث  شد که دولت عراق طی چند روز اقدام به اعزام نیروهای نظامی به سنجار کند. در نتیجه، سه تیپ از نیروهای «حشد شعبی» عازم شمال عراق شدند و برای مقابله با حملات ترک‌ها، به پلیس فدرال و یگان‌های ارتش عراق پیوستند. سنجار رسما میدان جنگ احزاب و دولت‌ها شده بود.

اما پس از گذشت چند سال، نه مفاد آن توافق‌نامه اجرا شد و نه بهبودی در وضعیت مردم این منطقه پدید آمد. هم‌اکنون ۱۰۰ هزار خانواده ایزدی ساکن سنجار هستند، اما تعداد زیادی از مردم آن منطقه در اطراف دهوک و در چادر زندگی می‌کنند. بنا به گفته‌های یکی از ایزدیان سنجار، بیش از دو هزار و ۷۰۰ زن و دختر ایزدی ناپدید شده‌اند و جامعه جهانی هیچ تلاشی برای نجات دادن آن‌ها نکرده است.

برخی از رهبران جامعه ایزدیان نیز این آمار را بیشتر اعلام کرده‌اند و بارها با اشاره به این که هنوز حدود سه هزار زن ایزدی مفقودالاثر هستند، خواستار تلاش بیشتری برای اطلاع یافتن از سرنوشت آن‌ها شده‌اند. برخی معتقدند که شمار زیادی از زنان ایزدی همچنان در اسارتند و از فرار یا اطلاع‌رسانی به مقامات، وحشت دارند.

 در ماه ژوئن ۲۰۱۶ سازمان ملل متحد نسل‌کشی ایزدیان به دست داعش را محکوم کرد. با این حال، پس از گذشت نیم دهه، کماکان سرنوشت بسیاری از زنان و کودکان ایزدی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.