ایندپندنت فارسی/ سولماز شریف: خرید شب سال نو همطراز با سایر جنب و جوشهای پیش از نوروز عطر و بوی خاصی به بزرگترین مراسم سال در بین ایرانیان داده است اما خرید امسال با توجه به افزایش سرسام آور قیمتها در سال جاری معنای متفاوتی یافته است. شهروندان اعتراضهای خود را به صورت گسترده در شبکه های اجتماعی بیان می کنند و با گرفتن عکس و فیلم از بازار گزارش لحظه به لحظه از قیمت بازار می دهند. پسته امسال به صورت دانه ای به فروش می رسد و رقم آن، دانه ای هزار تومان است! کاربران بسیاری از بسنده کردن به بادام به جای آجیل شب عید گفتند و کارزار اینترنتی با هشتگ #آجیل_نمیخریم پیوستند. عمومیت اعتراضهای فضای مجازی از ناتوانی در خریدهای شب عید نوروز خبر می دهد:
قیمتها از میوه و سبزیجات گرفته تا اجناس و پوشاک با افزایش قیمت سه برابری مواجه شدند. در کنار افت ارزش پول ملی، دلالان، صادرات به کشورهای همسایه و عدم مدیریت نقش مهمی در این افزایش قیمت ایفا می کنند. یک شهروند ایرانی به روزنامه همشهری گفت: «قیمت بعضی کفش‌ها حتی 3 برابر شده است و مردم در این بازار آشفته و گران، توانایی خرید عید ندارند. این گرانی‌ها باعث شده که والدین پیش فرزندانشان شرمنده شوند و همین شیرینی عید نوروز را به کام بچه‌ها تلخ کرده است. باید برای این گرانی‌ها فکری کرد. چرا اجناس تولیدی ما باید صادر شود و به دلیل کمبود، بازار داخل با چالش مواجه شود؟ مسئولان باید جلو صادرات را بگیرند.»
این در حالیست که یک عضو هیات مدیره میدان بزرگ تره بار در این خصوص به تسنیم گفت: «یکی از اهداف ما تصاحب بازار های جهانی و صادرات است ولی مستلزم این است که مازاد تولید بر مصرف داخلی داشته باشیم. در حال حاضر با توجه به پایین آمدن ارزش پول ملی همسایه های ایران تمایل زیادی برای خرید محصولات کشاورزی ایران هستند و کشاورزان با اشراف بر این امر ترجیح میدهند محصولات خود را با قیمت بالاتر از بازار داخلی به آن ها بفروشند.»
علیرضا متبحری ادامه داد: از آنجا که محصولات با قیمت بالاتر خریداری شد ، پیش بینی می شود با احتساب هزینه های حمل و توزیع مرکبات با قیمت ۳برابری به دست مصرف کننده برسد. به عنوان مثال: پرتغال تامسون در شمال ۱۵۰۰ خریداری می شد که ستاد تنظیم بازار با قیمت ۳۱۰۰ تومانی خریداری کرده است. در طول ۱۱ ماهه سال اتحادیه میادین میوه و تره بار با توجه به نیاز مردم بازار را کنترل می کند و سعی بر توزیع بارهای مرغوب به مشتری است ولی ستاد در یک ماهه منتهی به پایان سال موجب شده ضمن بالا رفتن قیمت ها، میوه های نامرغوب نیز به انبار ها منتقل شود که موجب هدر رفت بیت المال خواهد شد. ستاد تنظیم بازار به دلیل عدم تخصص در حوزه میوه و مرکبات به ناچار از واسطه ها برای خرید محصول از کشاورزان کمک گرفت و این حرکت ضمن ایجاد اختلال در قیمت ها موجب شد سود اصلی به جیب واسطه ها سرازیر شود.»
در این میان رفتارهای نوروزانه و پسندیده نیز دیده می شود. رئیس اتحادیه قنادان تهران در گفتگو با خبرآنلاین اعلام کرد که صنف قنادی موافقت کردند تا افزایش قیمت نداشته باشند. علی بهره‌مند در این رابطه گفت: «بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته قرار است اعضای اتحادیه نسبت به تهیه و عرضه شیرینی‌های با کیفیت و ماندگاری بالا اقدام کنند. در هفته‌های اخیر قیمت آرد، روغن و … در بازار آزاد افزوده شده زیرا شرکت‌های تولیدکننده روغن به جای ارائه روغن به واحدهای صنفی، تولیدات خود را به بازار آزاد عرضه می‌کنند و با این کار سبب ایجاد بازار سیاه شده اند.»
وی ادامه داد: «حدود ۷۰ درصد اجناس مصرفی در صنف قنادان وارداتی هستند بنابراین نوسانات نرخ ارز سبب شده تا قیمت مواد اولیه در یازده ماه گذشته به طرز چشمگیری بالا رود.»
شفقنا از قول یک شهروند کرجی که به امید قیمتهای بهتر به بازار تهران آمده بود، می نویسد: «متاسفانه قیمت یک لباس از یک مغازه تا مغازه دیگر زمین تا آسمان فرق دارد و هر فروشنده بر اساس میل خود بر اجناس برچسب قیمت نصب می کند. سوال این است که چرا هیچ نظارتی بر قیمتها از سوی مراجع ذی ربط صورت نمی‌گیرد.» البته برخلاف تصور، فروشنده ها نیز دل خوشی از وضعیت بازار ندارند. یک فروشنده بازار بزرگ تهران می گوید: «باید کالا را با سود بسیار اندک توزیع کنیم و گاهی هم آنقدر فروش پایین است که واقعا حضور در حجره به عنوان یک روز کامل کاری، صرفه اقتصادی برای ما ندارد و تنها باید هزینه و مالیاتش را بدهیم.»
روزنامه تعادل قیمت اقلام خوراکی مناطق شهری در بهمن ۱۳۹۷ را بررسی کرده است: بر اساس گزارش مرکز آمار در میان ۲۴ قلم کالای مهم خوراکی مورد بررسی در ماه بهمن، تغییرات قیمتی ۷ قلم نسبت به ماه گذشته کاهشی و مابقی افزایشی بوده است. مطابق نتایج به‌دست آمده از این ارزیابی پیکان قیمت ۱۷ کالا دیگر در این ماه به سمت بالا بوده و در این مدت رشد کرده‌اند. در ماه بهمن ۱۳۹۷، بیشترین افزایش قیمت در ماه جاری نسبت به ماه گذشته، مربوط به اقلام پیاز با ۲۲.۱ درصد افزایش، خیار با ۲۱.۳ درصد افزایش، گوجه فرنگی با ۲۰.۱ درصد و گوشت گوسفند با ۱۵.۶ درصد افزایش بوده است. از طرفی این آمارها نشان می‌دهد که قیمت رب گوجه فرنگی از بهمن سال گذشته حدود ۱۳ هزار تومان افزایش یافته است. در حالی که قیمت این خوراکی در بهمن ۹۶ به مقدار هر کیلو ۵ هزار و ۶۰۰ تومان بوده، در بهمن امسال به ۱۸ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. قیمت این کالا در ماه قبل (دی ماه) بیشتر از بهمن و به میزان ۱۸ هزار و ۹۰۰ تومان بود که در طول این یک ماه به میزان ۰.۷- درصد کاهش یافته است.
علی مزیکی، اقتصاددان از ایجاد بار روانی منفی ایجاد شده در ماه پایانی سال و شرایط اقتصادی موجود به «ابتکار» می‌گوید: «از گذشته تا به امروز در آستانه نوروز جو روانی در بازار حاکم می‌شود و این اتفاق تازه‌ای نیست، اما من معتقدم که این جو روانی بیشتر از اینکه از سمت مردم به وجود بیاید از سوی تولیدکنندگان است. طبیعی است که در ماه پایانی سال میزان تقاضای افراد بالا می‌رود و این ماجرا تنها مختص به ایران نیست، در تمامی کشورها در سال نو مردم به دنبال رفع کردن نیازهای‌شان هستند و در ماه پایانی جنب و جوش دارند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به کاهش قدرت خرید افراد ادامه می‌دهد: «ما باید توجه داشته باشیم که اقشار مختلف درآمد متفاوتی دارند و به نسبت درآمدشان می‌توانند برای نوروز و دیگر روزهای زندگی‌شان برنامه‌ریزی کنند. گروهی هستند که حقوق‌بگیر هستند و این افراد افزایش درآمد نداشته‌اند، خود این گروه هم تقسیم می‌شوند. افرادی که حقوق‌های بالاتری می‌گیرند، درآمدهای‌شان را صرف هزینه‌های زندگی‌شان می‌کنند و در مواردی هم می‌توانند قسمتی از درآمدشان را پس‌انداز کنند. در مقابل گروهی که حقوق کمتری دریافت می‌کنند به ناچار هزینه‌های خود را کاهش میدهند و دیگر درآمدشان به پس‌انداز نمی‌رسد. اما در این میان افرادی هم هستند که در این شرایط و گرانی‌های موجود درآمد و سرمایه‌های‌شان افزایش پیدا کرده و عملا این افراد کاهش قدرت خریدشان را جبران کرده‌اند و به راحتی می‌توانند از پس هزینه‌های شب عیدشان برآیند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که با تغییر شرایط اقتصادی افرادی هستند که شغل و درآمد مشخصی ندارند و در این شرایط با مشکل مواجه می‌شوند. مسلما وضعیت کنونی نابسامان است و قدرت خرید افراد به شدت کاهش پیدا کرده است و نمی‌توان منکر این مسئله شد. من معتقدم که باید هر چه زودتر اقداماتی صورت بگیرد که دلخوشی‌های شب عید مردم از بین نرود.»
