در نتیجه نشست ها و گفتگوهای میان اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس و سرویس اطلاعاتی مصر، حماس موفق به رهایی چهار تن از اعضای این جنبش شد که چهار سال قبل از یک اتوبوس مصری که از نوار غزه به سوی گذرگاه مرزی رفح در حرکت بود، ربوده شده بودند.
با توجه به وضعیت دشوار امنیتی منطقه سینا، مسافرانی که از گذرگاه مرزی رفح وارد مصر می شوند به صورت معمول با اتوبوس های مصری که از سوی نیروهای ارتش مصر محافظت می شوند به فرودگاه بین المللی قاهره انتقال می یابند.
نزدیکی مصر و حماس
موضوع رهایی این چهار عضو حماس، از چشم انداز های متفاوتی مورد بررسی قرا گرفته است. برخی می گویند جنبش حماس برای رهایی این چهار مرد جوان؛ هزینه سنگینی را به مقامات مصری پرداخته است اما افراد نزدیک به حماس اصرار دارند که این رهایی در نتیجه روابط حسنه دو جانبه و تقارب نظر در مورد آزادی زندانیان حماس از زندان های مصر صورت گرفته است.
روابط میان حماس و مصر در این اواخر وارد مرحله جدیدی از نزدیکی و هماهنگی شده است. اما به گفته ناظران: در سیاست تعارف وجود ندارد هر چیز بهای خودش را دارد. روابط مصر با نوار غزه پیشینه تاریخی دارد و قبل از حوادث انشعاب، تعلقات دو جانب استحکام بیشتری داشت اما از آن پس این روابط وارد فراز و نشیب های زیادی گردید که دشوار ترین آن هنگام قدرت یافتن عبد الفتاح سیسی در مصر بود. در این مرحله بنا به روابط نزدیک حماس با جنش اخوان المسلمین و اقدام نیروهای حماس به حفر تونل های زیری زمینی که امنیت مصر را به خطر می انداخت، تعلقات دو جانب به شدت ضعیف گردید. سپس عواملی همچون: موفقیت دیپلماسی مصر در میانجیگری میان اسرائیل و حماس در پیمان مبادله شالیت که منجر به توافق تبادل اسیران دو جانب در سال 2011 شد و همچنان تفاهم حماس برای حفظ آرامش در مرز شرقی با اسرائیل، روابط حماس با مصر دو باره تقویت یافت.
معضل تروریسم در سینا
حسام الدایی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه الامه در صحبت خود با اندیپندینت عربی گفت: «حماس درک می کند که مصر به دلیل داشتن موقعیت ژئوپلتیک، عمق تاریخی و فرهنگی، مسئولیت پیشبرد پرونده آشتی ملی که اتحادیه عرب به دوش مصر گذاشته است و روابط مهم این کشور با طرف های مختلف منطقه از جمله مسئله اشغال فلسطین، نقش جدی ایفا می کند. او اضافه می کند "تروریسم در سینا یک معضل واقعی برای امنیت مصر است. جریان نا امنی های موجود، ارتش مصر را در زمینه های مالی و نظامی صدمه می زند و این روند مسئولان مصری را به اتخاذ یک راهبرد گسترده مبتنی بر رشد اقتصادی جهت تأمین امنیت این منطقه وادار ساخته است.
راهپیمایی های بازگشت
البته نوار غزه اهمیت زیادی در راستای تأمین امنیت و شکوفایی سینا دارد زیرا با پیشرفت اوضاع اقتصادی در گذرگاه مرزی رفح؛ هر دو جانب مصری و فلسطینی سود خواهند برد. جنبش حماس نیز تلاش دارد تا امنیت این گذرگاه را در کنترل داشته باشد. از سوی دیگر پس از اعلام قول نامه سیاسی حماس مبنی بر عدم داشتن ارتباط با گروه اخوان المسلمین، تعلقات میان دو جانب توسعه بیشتر یافت و این تحول منجر به تغییر موضعگیری مصر علیه حماس شد."
آقای الدجنی علت این تقارب را گرایش مصر برای ادامه آتش بس و جلوگیری از رویارویی نظامی حماس با رژیم اشغالگر اسرائیل دانسته، مسئله که نیازمند خویشتن داری در مقابله با راهپیمایی های بازگشت می باشد. همچنان با توجه به نزدیکی انتخابات در اسرائیل دولت مصر در تلاش است تا شرایط موجود باعث نگرانی و آشفتگی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نشود. افزون بر آن، قاهره سعی می دارد با افزایش میزان اعتماد میان جانبین؛ پرونده تبادل اسیران میان اسرائیل و حماس گشاده شود.
الدجنی علاوه می دارد: “از دیدگاه حماس، مصر تنها نفس کش نوار غزه است که آن را به دنیای خارج متصل می کند تا دشواری های محاصره را کاهش دهد. گشایش پایدار گذرگاه مرزی رفح؛ می تواند ضامن جریان عبور و مرور و نقل انتقال کالاهای تجارتی باشد." به نظر می رسد این مسئله از لحاظ امنیتی نیز برای جنبش حماس حائز اهمیت است. زیرا چیره شدن نیروهای گروه "ولایت سینا" بر منطقه مرزی می تواند تهدیدی برای امنیت غزه و منافع حماس باشد و همین امر حماس را وادار می سازد تا به منظور جلوگیری از این تهدید، در تحکیم روابط خود با مصر به کوشد."
آزادی چهار زندانی
به باور آقای الدجنی: رهایی چهار زندانی عضو حماس، در نتیجه گفتگوهای راهبردی میان طرفین است که از ماه ها پیش آغاز شده است و موفقیت این گفتگو ها را طوری نشان می دهد که برای شهروندان فلسطین هم قابل درک است و می بایست سایر مسائل مربوط نیز مورد بررسی قرار گیرد. او خاطرنشان کرد که غزه برای مصر یک مسئله امنیت ملی است و مصر برای حماس عمق استراتژیک مسئله فلسطین را شکل می دهد. رهایی این زندانیان، موفقیتی است که از بطن همین سازش های که منافع دو جانب را تأمین می کند، بر خواسته است. این توافقات می تواند منجر به کاهش مشکلات در غزه شده و پیامد های آن، امنیت و ثبات را در سطح منطقه و جهان تحقق بخشد."
هزینه سیاسی
یک تحلیل گر سیاسی دیگر به نام: توفیق ابو شومر دیدگاهی متفاوتی در این زمینه دارد. او می گوید: برای رسیدن به این هدف، حماس بهای هنگفتی را پرداخته است که می توان آن ها را به صورت زیر خلاصه کرد: اتمام یک توافق وسیع برای تبادل زندانیان با اسرائیل، اقدام به هماهنگی امنیتی با مصر در سینا و ابراز آمادگی برای آشتی میان حماس و جنبش فتح، البته بهای نکته اخیر بیشتر از این که واقعی باشد، اهمیت رسانه ای دارد.
ابو شومر معتقد است که سیاست مصر علیه غزه، جز فراهم کردن برخی امکانات در گذرگاه مرزی رفح، تغییری نخواهد کرد، او گفت که برخورد مصر با جنبش حماس در سطح رسیدگی به یک پرونده اطلاعاتی بیشتر نیست و مصر هرگز با حماس به عنوان یک دولت تعامل نخواهد کرد. مصر نمی خواهد قوانین بین المللی را نقض کند زیرا فتح تنها سازمان رسمی برای تصویب توافقنامه ها است.
حماس شاخه ای از گروه اخوان المسلمین است
در رابطه به ادعای حماس نسبت به عدم داشتن ارتباط با گروه اخوان المسلمین؛ ابو شومر گفت: «حماس شاخه ای از گروه اخوان المسلمین است؛ واقعیتی که جنبش نمی تواند آن را انکار کند، و آنچه رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس گفته است، یک تاکتیک سیاسی است که هدف آن بهره برداری از تغییرات سیاسی می باشد.
اما آقای وسام الفقعاوی، نویسنده فلسطینی می گوید: پیشرفت های سیاسی اخیر میان حماس و دولت مصر را نمی توان بی ارتباط با اعلام تکراری حماس نسبت قطع روابط با اخوان المسلمین و حضور منحصر این جنبش در قلمرو فلسطین دانست. او گفت: «این پیشرفت را نمی توان دور از نیازمندی مصر به همکاری حماس در برخورد با مسئله امنیتی در سینا که برای مصر نگران کننده است، پنداشت. جنبش حماس می تواند با داشتن هماهنگی و ارائه اطلاعات به مسئولان مصری، در راستای تأمین امنیت سینا نقش موثری داشته باشد."
اندیپندنت عربی
تاریخ نشر: 2 مارس 2019
برگردان متن عربی به فارسی: شفیق انصاری
