آلمان به عنوان یک بازیگر ساکت در خاورمیانه شناخته می‌شود که همواره پرچم "بی‌طرفی" آن در برابر بحران‌ها و درگیری‌های منطقه برافراشته بوده است. این کشور علی‌رغم داشتن روابط متوازن با اسرائیل و کشورهای عربی، روابط اقتصادی خود را با تمام کشورهای منطقه حفظ کرده و توانسته است ظرفیت اطلاعاتی گسترده‌ای ایجاد کند که اهمیت آن در فرایند تبادل زندانیان میان اسرائيل و حزب‌الله و مبادله زندانیان بین حماس و اسرائیل متبلور شد. علاوه بر آن، آلمان نه تنها نقش برجسته‌ای در فعالیت‌های بشردوستانه در صحنه درگیری‌های سوریه داشته، بلکه در راستای فراهم کردن برنامه‌های پشتیبانی آموزشی و بهداشتی برای کشورهای همسایه که میزبان پناهندگان سوریه هستند، تلاش بسیاری کرده است.

با این حال، به نظر می‌رسد که رفتار آلمان در حال تحول از یک"بازیگر ساکت" به "بازیگر با نفوذ" در تعاملات منطقه‌ای، به ویژه در همسویی با سیاست‌های ایالات متحده در خاورمیانه است، همان‌گونه که هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان اعلام کرد که کشورش قصد دارد به طور مشترک با آمریکایی‌ها و کشورهای فعال منطقه به مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه بپردازد. همچنان، آلمان پس از آن‌که سال‌ها از سیاست تمایز بین جناح سیاسی حزب‌الله و شاخه نظامی آن دفاع می‌کرد، سرانجام تصمیم گرفت "حزب‌الله" را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دهد و با این سازمان به گونه‌ای تعامل کند که با "القاعده" و "داعش" رفتار می‌کند.

ارائه نخستین طرح برای بازسازی بندر بیروت

آنچه فرضیه مشارکت آلمان در صحنه کشمکش‌های بین‌المللی را برای به دست آوردن فرصت سرمایه‌گذاری در سواحل شرقی مدیترانه تقویت می‌کند، این است که شرکت مشاوره "بندر هامبورگ" و گروهی از شرکت‌های خصوصی آلمان، از جمله شرکت‌های رولند برگر، HBC ، HHLA و کولایزر نخستین طرح پیشنهادی بازسازی بندر بیروت را به طور رسمی به مقامات لبنان ارائه داده اند. بدین ترتیب، آلمان از تمام کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی که بارها تمایل خود را برای بازسازی و احیای بندر بیروت مطرح کرده بودند، پیشی گرفته و سعی دارد فرصت سرمایه‌گذاری در بندرگاه بیروت را که در نتیجه انفجار چهارم ماه اوت سال ۲۰۲۰، تخریب شد، به دست آورد.

خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع دیپلماتیک آگاه از این طرح، نوشته است که برلین پیشنهادی را ارائه می‌دهد که بانک سرمایه‌گذاری اروپا موافقت کرده است بخشی از هزینه آن که بین دو تا سه میلیارد دلار تخمین زده می‌شود را تأمین کند. مطابق به این طرح، منطقه اطراف بندرگاه تخلیه خواهد شد تا تمام تأسیسات لازم از نو احداث شود و البته ارزش کلی این پروژه بین ۵ تا ۱۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و بیش از ۵ هزار فرصت شغلی ایجاد خواهد کرد. با این حال، ساخت این طرح مشروط به تشکیل دولتی در لبنان است که متعهد به اجرای تمام اصلاحات خواسته شده باشد.

توافق فرانسه و آلمان

یک منبع دیپلماتیک وابسته به سفارت آلمان در بیروت، گفت که کار بر روی طرح ارائه شده که حمایت وزیر همکاری‌های بین‌المللی آلمان را با خود دارد، هفته‌ها پس از انفجار بندر بیروت آغاز شد و دولت آلمان زمانی این طرح را مورد پذیرش قرار خواهد داد که مقامات لبنانی اصلاحاتی را که متعهد به ایجاد آن‌ها شده اند، عملی کنند. وی افزود که دولت آلمان به دنبال حمایت از شرکت‌های ملی است که تمایل به سرمایه‌گذاری در بندر بیروت دارند و برلین پیش از نشان دادن چراغ سبز به شرکت‌ها، منتظر است لبنان گام‌های لازم در این زمینه را بردارد. وی با اشاره به این‌که بانک سرمایه‌گذاری اروپا یکی از برجسته‌ترین تأمین کنندگان مالی این پروژه خواهد بود، گفت که آلمان نمی‌خواهد مانع  اجرای نقش فرانسه در لبنان شود، به ویژه این‌که آلمان همواره در تلاش است تا اروپا موضع واحد و متحدی داشته باشد. منبع یادشده تأکید کرد که مواضع فرانسه و آلمان در چشم انداز استراتژیک، مکمل یکدیگر هستند و موفقیت آلمان در زمینه سرمایه‌گذاری در لبنان علاوه بر تلاش‌های جامعه جهانی، نیاز به هماهنگی بین آلمان و فرانسه و دولت لبنان دارد.

طرح ۵۰ ساله

در پیوند به جزئیات و مشخصات طرح بازسازی بندر بیروت، منبع دیپلماتیک یادشده گفت که مطالعه انجام شده در مورد این پروژه نشان می‌دهد که تصمیم بر این است تا بندرگاه بیروت به عنوان بخشی از شهر تبدیل شود که مساحت آن حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار متر مربع است. در نتیجه، این منطقه تا ۱۲۰ هکتار در شمال منطقه ساحلی «متن» در شرق بیروت گسترش می‌یابد و این پروژه که ابعاد آن فراتر از یک بندر دریایی است، علاوه بر ساخت تأسیسات بندر، شامل چنان محله‌های مسکونی، باشگاه‌ها، رستوران‌ها و دفاتر تجاری خواهد بود که تمدن و فرهنگ لبنان را بازتاب دهد. منبع مزبور اظهار داشت که این طرح شامل بازسازی و مدیریت عملیات بندر برای مدت ۵۰ سال است. همچنان، در چارچوب این پروژه یک بزرگراه ساخته خواهد شد تا بخشی از شهر را که قرار است به بندر کنونی وصل شود به مرکز بندر که ساختمان‌های آن در اثر انفجار آسیب دیده و نیاز به احیا دارند، متصل کند. البته در این منطقه که متعلق به دولت است املاک و مستغلاتی ساخته خواهد شد و درآمد آن به خزانه دولت باز خواهد گشت. همچنان، قرار است این پروژه نقش گردشگری لبنان در سواحل شرقی مدیترانه را ارتقا دهد و برای همین منظور بخشی از بندر بیروت به بندر گردشگری و محلی برای راه اندازی کشتی‌های توریستی بین کشورهای حوزه مدیترانه تبدیل خواهد شد، علاوه بر پروژه راه آهن که بندر را به یک شبکه حمل و نقل در حومه پایتخت متصل می‌کند.

هیئت آلمانی به ریاست سهیل ماهینی، مدیرکل شرکت مشاوره "بندر هامبورگ"، نسخه اولیه‌ای از این طرح را به حسن دیاب نخست وزیر موقت لبنان تحویل داد که انتظار می‌رود جزئیات آن در کنفرانس مطبوعاتی بعدی مشخص شود.

معضل ورشکستگی

آندریاس کیندل، سفیر آلمان در لبنان، در یک مصاحبه تلویزیونی اظهار داشت که "امیدواریم به یک تحقیق شفاف برای کشف علل انفجار بندر بیروت، که بیش از صد سال برای لبنان و مناطق وابسته به آن اهمیت بساری داشت، دستیابی پیدا کنیم."

وی خاطرنشان کرد که "آلمان امیدهایی را که مردم لبنان به روند بازسازی بندر دارند، درک می‌کند، اما در عین حال، لبنان ورشکستگی مالی خود را اعلام کرده و دولت از هشت ماه بدین سو در وضعیت موقت قرار دارد، افزون بر آن‌که هیچ یک از اصلاحاتی که دولت‌های قبلی لبنان متعهد به انجام آن شده بودند یا در گذشته در مورد آن توافق شده بود، عملی نشده است. آندریاس گفت که هیچ میانبر دیگری برای این‌که سرمایه‌گذاران یا نهادها بین‌المللی و جامعه جهانی به لبنان جلب شوند، وجود ندارد، زیرا در مورد بازسازی لبنان اجماع بین‌المللی وجود دارد، بنابراین، شکی نیست که بدون ایجاد اصلاحات هیچ اقدامی برای بازسازی وجود نخواهد داشت."

چین در سواحل مدیترانه

ناظران سیاست آلمان بدین باورند که تعیین موضعی برای اتحادیه اروپا در سواحل شرق مدیترانه دارای بعد استراتژیک در نقشه نفوذ بین‌المللی است، به ویژه این‌که نفوذ ترکیه و روسیه در سواحل سوریه گسترش یافته و ترکیه سعی دارد سرمایه‌گذاری‌های خود را در بندر طرابلس در شمال لبنان توسعه دهد. علاوه بر آن، گسترش نفوذ روزافزون چینی‌ها در بندر حیفا در اسرائیل و برنده شدن چین در مناقصه‌ای پروژه ساخت بندر "پیرئوس" یونان در نزدیکی آتن که پکن آن را نقطه آغاز گسترش تجارت در اروپا می‌داند، در حالی‌که آلمان آرزود داشت این پروژه را به دست آورد، می‌تواند بر اهمیت استراتژیک این مسئله بیافزاید.

به گفته این ناظران، آلمان و فرانسه نگران نفوذ مخالفان اتحادیه اروپا هستند، زیرا اتحادیه اروپا ممکن است در سایه این تحولات، مقام دوم اقتصادی پس از ایالات متحده را در شاخص بزرگترین اقتصادهای جهان به نفع چین از دست بدهد، به ویژه این‌که چین در تلاش برای سرمایه‌گذاری در نقاط مختلف جهان است. برخی از ناظران معتقدند که امضای توافق‌نامه همکاری تجاری و استراتژیک 25 ساله میان ایران و چین با توجه به نقش فزاینده "حزب‌الله" در داخل لبنان به این معنی است که چین با استفاده از این توافق، به طرز گسترده‌ای خود را از طریق زمین و دریا به آب‌های مدیترانه خواهد رساند، به ویژه اگر کنترل ایران بر راهرو زمینی تهران ـ بیروت که از خاک عراق و سوریه می‌گذرد، همچنان ادامه داشته باشد.

قابل ذکر است که از هنگام انفجار چهارم اوت سال گذشته، آلمان در حال کمک به لبنان برای پاکسازی بندر بیروت از مواد خطرناکی بود که کارشناسان آن‌ها را "بمب ساعتی" توصیف می‌کردند و قدرت انفجار آن در صورت منفجر شدن برابر با انفجار نیترات آمونیوم است و این مواد شامل ۵۲ کانتینر حاوی مواد شیمایی بسیاری خطرناکی بود که از سال ۲۰۰۹ به طور نامناسبی در بندر بیروت ذخیره شده بود. شرکت آلمانی «کامبی لیفت» که مسئولیت پاکسازی بندر بیروت را بر عهده دارد، مواد یادشده را بار دیگر در کانتینرهای مخصوص جدید که گرمای بسیاری را می‌توانند تحمل کنند، بارگیری کرده و آن‌ها را به خارج از لبنان منتقل کرد. این شرکت همچنان، مواد خطرناک دیگری را که در مجاورت فرودگاه بیروت وجود داشت و موادی که گفته می‌شد رادیواکتیف بوده و در تأسیسات نفتی زهرانی در جنوب لبنان ذخیره شده بود، را به نقاط امن دیگری منتقل کرد.