شکسته شدن تحصن معترضان در میدان فرماندهی عمومی نیروهای مسلح در خارطوم، نقطه عطفی در حرکت مردمی سودان بود. زیرا اقدام نیروهای مشترک و نیروهای کمک سریع در بامداد ۳ ژوئن و قتل ۱۱۳ نفر از معترضان و شکستن تحصن مسالمت آمیز آنان، نه تنها فصل تازهای در روند انقلاب سودان محسوب می‌شود، بلکه حقایق جدیدی را در روزهای آینده روشن خواهد کرد، که کم‌ترین آن پیچییدگی و ابهام آینده سیاسی شورای نظامی انتقالی، به فرماندهی عبدالفتاح برهان است.
تبعات و نتایجی که این کشتار به جای گذاشت و فضای امنیتیِ که در پی انتشار نیروهای کمک سریع و حمله‌های سرکوبگرانه در خارطوم و قطع اینترنت در سرتاسر سودان ایجاد کرد، همه حاکی از گشوده شدن فصل تازهای است که هم اکنون آثار و علائم آن با واکنش‌ها و محکومیت‌های شدید بین‌المللی نمایان شده است
اشتباهات خطرناک
شاید بعضی‌ها با یک قیاس ساده لوحانه، شکسته شدن تحصن «میدان رابعه» در قاهره را با شکسته شدن تحصن در خارطوم شبیه بدانند، اما حقیقت این است که جز یک « مقایسه شرطی» که در اثر تداعی ذهن به وجود می‌آید، هیچ مشابهتی میان این دو حادثه وجود ندارد. چون تحصن کنندگان در میدان فرماندهی عمومی ارتش سودان، به یک گروه سیاسی خاص خلاصه نمی‌شدند، بلکه متشکل از همه طیف‌های ملت سودان بودند. هم‌چنین نیروهایی که تحصن سودان را درهم شکستند، نیروهای ارتش سودان نبودند، بلکه شبه‌نظامیان و گروه‌های امنیتی در لباس پلیس بودند. اما مجموع اشتباهات خطرناکی که همزمان با شکستن تحصن رخ داد، رفتار شورای نظامی را به وضوح به نمایش گذاشت.
تنگنای ترسناک
یک روز پس از شکسته شدن تحصن، عبدالفتاح برهان، قرارداد سیاسی که قبلا با «نیروهای آزادی و تغییر» در خصوص تشکیل یک حکومت غیر نظامی، بر سر آن به توافق رسیده بود را لغو کرد و در سخنانی کوتاه تشکیل حکومت و انتخابات زودرس را اعلام کرد. اما یک روز بعد و پس از واکنش‌های شدید بین‌المللی، که از طرف ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا و سازمان‌های حقوق بشری نشان داده شد، موضع قبلی خود را تغییر داده و نیروهای سیاسی را به گفتگوی غیر مشروط دعوت کرد.
این تغییر سریع در موضع و لحن برهان، حاکی از تنگنای خطرناکی است که شورای نظامی در آن گرفتار شده است. شورای نظامی عواقب فاجعه‌ای را که بوجود آورد پیش‌بینی نکرده بود. اکنون این شورا به مشکل بزرگ آینده سیاسی سودان تبدیل شده است.
طبیعت صلح آمیز انقلاب
باید گفت که موضع‌گیری جدی جامعه جهانی و ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه شورای نظامی بر اساس اطلاعات و داده‌های دقیق اتخاذ شده بود؛ چون همه می‌دانند که در روزهای تحصن، که ۵۹ روز ادامه داشت، دیپلمات‌ها و نمایندگان رسانه‌های غربی برای مشاهده وضعیت به میدان محل تحصن رفت و آمد داشتند و در نتیجه کاملاً از ماهیت صلح آمیز انقلاب آگاهی داشتند.
در داخل هم اطلاعات به دست آمده در مورد مواضع نیروهای سیاسی، نشان می‌دهد شورای نظامی آینده سیاسی خود را سوزانده است. به طور مثال صادق المهدی رئیس «حزب امت » پس از حادثه شکسته شدن تحصن، سخن تازهای به میان آورد و نیروهای آزادی و تغییر و سایر نیروهای مردمی طرفدار انقلاب را به تشکیل یک نشست فوری برای تعیین چگونگی برکناری حکومت انتقالی جدید، فرا خواند. از نظر ما موضع صادق المهدی مبتنی بر اطلاعاتی است که فضا را برای مرحله بعد از شورای نظامی انتقالی، که صادق المهدی در آن نقشی خواهد داشت، آماده می‌کند.
فراخوان مهدی همزمان با دعوت «حزب کنگره ملی» از همه نیروهای سیاسی، برای رایزنی پیرامون وضع موجود بود.
احتمال اقدام ارتش به تحرکات تازه
آنچه ذکر شد نشان می‌دهد که آمادگی‌هایی در پس پرده برای حوادث زیر، جریان دارد: انحلال شورای نظامی و تشکیل شورای دیگری به ابتکار خود همین شورا؛ یا استعفای عبدالفتاح برهان رئیس شورا و تعیین شخص دیگر به جای او؛ یا تغییر در تشکیل اعضای شورا همراه با طرح انتخابات زودرس و آماده کردن فضا برای آمدن صادق المهدی و سایر قوای سیاسی دیگر مانند کنگره ملی و بقایای اسلامیست‌ها به صحنه.
به هرحال با شدت گرفتن روند اعتصابات و نافرمانی مدنی و راه پیمایی‌های گسترده، اقدام ارتش به تحرکات تازه برای اجرای سناریوهای روزهای آینده محتمل به نظر می‌رسد. به‌ویژه پس از استعفای فرماندار خارطوم، سرلشکر مرتضی وراق، برای شکستن تحصن معترضان و پس از پخش اعلامیه جدید ارتش، مبنی بر ملتزم بودن آن به حمایت از مردم احتمال ورود ارتش به میدان بیشتر شده است.
به‌‌رغم تحرکات مهدی و حزب کنگره ملی ـ که به نظر ما ملت به آن اعتنایی نخواهد کرد ـ فضای خشم و اندوهی که در پی کشتار معترضان در روزهای عید بر سودانی‌ها سایه افگنده، دروازه گفتگو میان شورای نظامی و نیروهای آزادی و تغییر را مسدود کرده است.
میانجی‌گری اتیوپی
البته سفر آبی احمد، نخست وزیر اتیوپی، به خارطوم و دیدارش با سران نیروهای آزادی و تغییر و نمایندگانی از شورای نظامی هم در سایه همین حقایق قابل تفسیر است. سفر نخست وزیر اتیوپی از آن جهت دارای اهمیت است که پس از تعلیق عضویت سودان در اتحادیه آفریقا و ناکام کردن روسیه و چین، و آماده شدن پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای محکومیت شورای نظامی سودان در شورای امنیت سازمان ملل متحد، انجام شده است.
آبی احمد که از گذشته دموکراتیک و تجربه شخصیِ غنی در مسأله صلح داخلی و خارجی و از جذابیت و کاریزمای خاصی برخوردار است، طرحی را برای صلح ارائه کرده که هم‌اکنون تحت مطالعه «نیروهای آزادی و تغییر» قرار دارد. اما نیروهای آزادی و تغییر، پیش‌شرط‌هایی را برای حل سیاسی مطرح کرده‌اند که برخی از آنها عبارتند از : تحقیق بین‌المللی شفاف در باره کشتار معترضان؛ بیرون کردن نیروهای کمک سریع از خارطوم؛ رها کردن زندانی‌های سیاسی؛ رفع موانع امنیتی از سر راه حرکت مردمی؛ و باز گرداندن اینترنت به سودان.
علاوه بر آن نیروهای آزادی و تغییر اعلام کرده که از روز یکشنبه ۹ ژوين اعتراض خود را از طریق نافرمانی مدنی و اعتصابات عمومی ابراز داشته و تا واگذاری قدرت به یک حکومت غیرنظامی به آن ادامه خواهد داد.
تحولات دراماتیک
نخست وزیر اتیوپی برای مدت دو ساعت با سران نیروهای آزادی و تغییر به صحبت و گفتگو پرداخت و بی‌گمان به اطلاعات و طرح‌ها و پیش‌نهادهایی دست یافته که تأثیر عمیقی بر جامعه جهانی و اتحادیه آفریقا و ایالات متحده آمریکا و ملل‌متحد خواهد گذاشت.
با توجه به نکات یاد شده می‌توان پیش‌بینی کرد که سودان در روزهای آیندهِ نزدیک شاهد تحولات دراماتیکی پیرامون سرنوشت نامعلوم شورای نظامی خواهد بود. زیرا پیام صلح آمیزی را که انقلاب سودان به جهانیان فرستاد، همراهی رسانه‌های آزاد، جامعه جهانی، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا را برای وارد کردن فشار به شورای نظامی سودان، موجب خواهد شد.
