شیوع کرونا امروز دستکم ۱۲۴ کشور را درگیر خود کرده است. کشورهای جهان برای جلوگیری از شیوع بیشتر آن تمهیدات متفاوتی در نظر گرفته‌اند. اما حالا چین، ایران و ایتالیا سه مرکز بزرگ این بیماری شده‌اند؛ سه امپراطوری قدیمی تاریخ که حالا نام آنها بار دیگر با بازی زمانه کنار هم قرار گرفته است. 

هر یک از آنها به روشی متفاوت با بیماری کووید-۱۹ و ویروس کرونا مقابله کرده‌اند. ایتالیا با قرنطینه تدریجی حالا به جایی رسیده است که کل کشور را به نوعی تعطیل کرده است و تنها داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها و البته دکه‌های سیگار و روزنامه فروشی باز خواهند بود. صنایع ضروری هم تحت تدابیر شدید بهداشتی به کار خود ادامه می‌دهند. این تعطیلی، به معنای لطمه خوردن یکی از بزرگترین منابع درآمد ایتالیا، یعنی صنعت توریسم، خواهد بود؛ صنعتی با حدود ۲۳۷ میلیارد یورو درآمد و حدود ۵۸ میلیون گردشگر در سال، اکنون مشخص نیست تا چه زمانی خاموش خواهد ماند.

در چین هم وضع به همین شکل بوده است. البته تعطیلی مسافرت‌ها در چین دو طرفه بود و بسیاری از کشورها پروازهای خود را به چین لغو کردند، اما از آنجا که چین یکی از مراکز ترانزیت مسافر برای کشورهای همسایه به شمار می‌رود، این امر بر کسب و کار دیگر کشورها هم تاثیر منفی گذاشته است. در چین هم وضعیت گردشگری بخشی از درآمد قابل توجه دولت است. چین نیز در سال گذشته میلادی نزدیک به ۶۰ میلیون گردشگر را پذیرایی کرده‌ است که حالا آنها هم مشخص نیست چه زمانی خواهند توانست بار دیگر به دیدار سرزمین اژدها برگردند. 

15

گالری عکس- ویروس کرونا در ایران و خرید در آستانه نوروز

گالری عکس- ویروس کرونا در ایران و خرید در آستانه نوروز

• 1/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 2/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 3/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 4/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 5/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 6/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 7/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 8/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 9/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 10/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 11/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 12/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 13/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 14/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

• 15/15

  بازار تجریش تهران، ۲۲ اسفند- AFP

اما در ایران مولفه‌های گوناگونی در ماه‌های گذشته بر کاهش میزان گردشگران تاثیر گذاشت. از اعتراضات سراسری و قطع کامل اینترنت تا ساقط شدن هواپیمای اوکراینی توسط پدافند سپاه پاسداران، و حالا هم شیوع گسترده ویروس کرونا. با این حال، آمار دقیقی از میزان گردشگران در ایران در سال گذشته، در دست نیست. سازمان جهانگردی می‌گوید، سال گذشته خورشیدی نزدیک به ۵ میلیون گردشگر به ایران سفر کرده‌اند، و مهرداد لاهوتی، عضو کمیسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی، این رقم را رد می‌کند و به آمارهای سازمان گردشگری جهانی اشاره می‌کند که آن را را نزدیک به یک میلیون نفر اعلام کرده است. بر همین اساس، روزنامه دنیای اقتصاد در مطلبی با اشاره به توقف اعلام آمار گردشگران خارجی، از آن به عنوان از کار افتادن «گردشگر شمار» نام می‌برد.

اما در هر حال، اکنون صنعت گردشگری ایران با بحرانی جدی روبه‌رو شده است. حالا که بسیاری از کشورها نگران جابه‌جایی مسافران با احتمال ابتلا به بیماری کووید-۱۹ هستند، ایران یک نگرانی دیگر هم دارد، و آن هم تحریم‌های آمریکاست. هفته گذشته تمام پروازهای خطوط هواپیمایی ایران به مقصد اروپا به حالت تعلیق درآمد. ابتدا تصور می‌شد که این هم یکی از تبعات شیوع ویروس کرونا در ایران باشد، تا آن که شرکت هواپیمایی هما در اطلاعیه‌ای علت را «دلایل نامعلوم» اعلام کرد. اما مقصود سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، این «دلایل نامعلوم» را روشن کرد. او در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا می‌گوید، کشورهای اروپایی پرواز به این کشورها را منوط به نسب نرم‌افزاری کرده‌اند که انحصار آن در اختیار ایالات متحده آمریکاست و با توجه به تحریم‌ها، آن را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد.  در زمان نگارش این متن، تعدادی از پروازها به مقصد آمستردام، بارسلون و لندن از سر گرفته شده است، ولی احتمال بازگشت به روال عادی پروازها در هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

با این حال، مجموعه این عوامل تاثیری بسیار منفی بر صنعت گردشگری (داخلی و خارجی) ایران گذشته است و کسانی را که در شرکت‌های بزرگ یا در شرکت‌های کوچک و نوبنیاد مشغول بودند، درگیر خود کرده است. همان طور که پیشتر اشاره شد، این شرکت‌ها در ماه‌های گذشته با توجه به مجموعه تحولات سیاسی ضرر زیادی متحمل شده بودند، اما گردشگری داخلی بخشی از درآمدهای آنها را تامین می‌کرد و با چشم‌انداز تعطیلات نوروزی پررونق، امیدوار بودند که ضررهای سال گذشته را جبران کنند. اما حالا هم‌زمان با تعطیلی گردشگری خارجی، بسیاری از شهروندان نیز با توجه به توصیه‌های بهداشتی سفرهای نوروزی خود را لغو کرده‌اند، و این به معنای دورنمای تاریکی برای این صنعت است. 

از سوی دیگر، با توجه به تعطیلی مدارس، پیش‌بینی می‌شود که یک ماه از تعطیلات تابستانی آنها هم کم شود تا این دوره تعطیلی را جبران کند. با این حساب و با توجه به سخنان وزیر بهداشت ایران که می‌گوید احتمالا تا اواخر خرداد سال آینده، ایران با مسئله شیوع ویروس کرونا درگیر خواهد بود، باید گفت که احتمال یک تابستان پررونق در صنعت گردشگری هم دور از ذهن است. اگرچه طرح‌هایی مبنی بر اعلام یک تعطیلی تشویقی بعد از پایان شیوع کرونا در ایران مطرح شده است، اما به یک نکته دیگر نیز باید توجه داشت. یکی از مسائل اصلی امروز در ایران، نه فقط توصیه‌های بهداشتی، بلکه مشکلات مالی ناشی از تعطیلی‌های پی در پی است. بخش بزرگی از کسب و کار در ایران از رونق افتاده است و برنامه‌ریزی بازار برای فروش شب عید با سد بزرگی مواجه شده است. بنابراین، فروردین و اردیبهشت نیز ماه‌های خوبی برای کاسبان و صاحبان صنایع نخواهد بود. بخش بزرگی از خریدها با چک انجام می‌شود و بسیاری از کسبه به امید رونق نوروز، موعد آنها را سال آینده ثبت کرده‌اند. در واقع، از فروردین ماه سیل چک‌های برگشتی نیز به یکی از مشکلات اقتصادی ایران تبدیل خواهد شد.

10

گالری عکس- ضدعفونی خیابان‌های تهران

گالری عکس- ضدعفونی خیابان‌های تهران

• 1/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 2/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 3/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 4/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 5/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 6/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 7/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 8/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 9/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

• 10/10

  تهران، ۲۱ اسفند- ATTA KENARE / AFP

مقامات استانی سه شهر بزرگ گردشگری ایران (اصفهان، شیراز و یزد) در ۱۹ بهمن تفاهمنامه‌ای را با عنوان «طلایه‌داران گردشگری ایران» امضا کردند تا بر مبنای آن با تعریف برنامه‌های مشترک، در نوروز ۹۹ بخش بزرگی از گردشگران داخلی را به این سه شهر هدایت کنند. این تاریخ، درست مصادف با روزهایی است که رسانه‌ها از ورود ویروس کرونا به ایران خبر داده بودند و مقامات دولتی از تایید آن سر باز می‌زدند. حالا همین مقامات استانی با اشاره به بیماری کووید-۱۹ می‌گویند، «آنچه امروز اهمیت دارد، بازگشت به شرایط عادی، کمک به کنترل شیوع کرونا و حراست از جان شهروندان است؛ آنچه مقدم بر هرگونه میزبانی است.»

بسته شدن دروازهای شهری به روی گردشگران در حالی صورت می‌گیرد که امروز ۳۱ استان ایران درگیر ویروس کرونا شده‌اند. با این که عدم ورود گردشگران به شهرهای گوناگون می‌تواند اقدامی موثر برای پاره کردن زنجیره شیوع بیماری باشد، اما اقدامات جدی‌تری نیز باید از سوی دولت در نظر گرفته شود. برای مثال، دولت بریتانیا برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در بودجه سال ۲۰۲۰ خود ۵۰۰ میلیون پوند برای حمایت از مشاغل آزاد تعریف کرده است. همچنین، مرخصی‌های لازم برای قرنطینه خانگی را حمایت می‌کند و در مجموع، بودجه موقت ۱۲ میلیارد پوندی برای این موضوع شامل توسعه بخش سلامت عمومی اختصاص داده است. 

حالا اقتصاد ایران که زیر بار سوء‌مدیریت و البته تحریم‌ها، یکی از سخت‌ترین دوره‌های خود را سپری می‌کند، با مشکلات زنجیره‌ای روبه‌رو خواهد شد. نداشتن منابع مالی برای حمایت از مشاغل خرد و آزاد، تاثیرات بلندمدتی خواهد داشت که با رفتن کرونا از ایران، باز هم مهمان اقتصاد ایران خواهد ماند. شرکت‌های گردشگری که مشتریان خود را از دست می‌دهند، دیگر به راحتی آنها را در فهرست مهمانان خود بازنخواهند یافت و شرکت‌هایی که تعطیل می‌شوند، به  سادگی نخواهند توانست بار دیگر از صفر آغاز کنند. تعدیل نیرو در شرکت‌های بزرگ هم به همین نحو خواهد بود، و جاهای خالی به این زودی مجددا پر نخواهند شد. این‌ها ضررهای بزرگی برای بخش مهمی از اقتصاد کشور است که دولت هنوز برنامه مشخصی برای حمایت از آن ندارد و می‌توان گفت که کرونا در ایران به یک «دومینو» تبدیل خواهد شد که مشکلات متعددی را پی در پی، به سلامت اجتماعی و اقتصادی کشور تحمیل خواهد کرد.