طالبان برای اعمال فشار بر پاکستان می‌کوشند ترانزیت کالاهای تجاری را از طریق دیگر همسایگان افغانستان، به‌‌ویژه ایران، گسترش دهند.

این رویکرد اقتصادی پس از آن برجسته‌ شد که تنش‌ها میان دولت پاکستان و تحریک طالبان پاکستانی (تی‌تی‌پی) به‌‌شدت بالا گرفت. از طرفی با شکست مذاکرات استانبول میان طالبان افغانستان و دولت پاکستان، گذرگاه‌های مرزی دو کشور همچنان بسته است و حالا طالبان می‌کوشند با استفاده از مسیرهای تجارتی دیگر، وابستگی اقتصادی و ترانزیتی خود به پاکستان را کاهش دهند.

در این میان نقش جمهوری اسلامی ایران در اوج تنش میان طالبان افغانستان و پاکستان برجسته‌تر شده است، زیرا این کشور می‌تواند به‌عنوان یکی از مسیرهای اصلی واردات و صادرات افغانستان ایفای نقش کند. در چنین شرایطی است که نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان، به ایران رفته است. او روز شنبه ۲۴ آبان‌ در نشست اقتصادی مشترک جمهوری اسلامی ایران و افغانستان در شهرستان هیرمند واقع در استان سیستان و بلوچستان ایران شرکت کرد. در این دیدار، منصور بیجار، استاندار سیستان و بلوچستان، بندر چابهار را از محورهای کلیدی توسعه ترانزیت و صادرات کالاهای افغانستان توصیف کرد.  

بندر چابهار نزدیک‌ترین مسیر افغانستان برای دسترسی به آب‌های آزاد است و در مقایسه با بندر کراچی پاکستان، فاصله کمتری با آب‌های آزاد دارد. با این حال، افزایش استفاده از این بندر نیازمند سرمایه‌‌گذاری بیشتر جمهوری اسلامی ایران روی زیرساخت‌های این بندر است تا بتواند به رقیب جدی برای بندر کراچی تبدیل شود، اما تحریم‌های آمریکا و غرب علیه جمهوری اسلامی ایران و همچنین هزینه‌های سنگین تهران برای حمایت از نیروهای نیابتی در منطقه باعث شده است که سرمایه‌‌گذاری کلانی روی بندر چابهار صورت نگیرد و این بندر همچنان فاقد زیرساخت‌های لازم باشد.  

بندر چابهار تنها برای افغانستان اهمیت ندارد. این بندر برای هند نیز حیاتی است، زیرا پاکستان، رقیب دیرینه هند، همواره برای صادرات کالاهای هندی به افغانستان و آسیای میانه و همچنین صادرات افغانستان به هند محدودیت‌هایی وضع می‌کند. با توسعه و افزایش ظرفیت بندر چابهار هند نیز خواهد توانست به بازارهای آسیای میانه دسترسی یابد و مسیرهای تجاری‌اش را از وابستگی به پاکستان آزاد کند. 

در اوج تنش میان طالبان افغانستان و پاکستان، جمهوری اسلامی ایران علاوه بر تقویت بندر چابهار، قصد دارد از طریق ساخت پل دوم در منطقه مرزی پل ابریشم، یک مسیر ترانزیتی جدید ایجاد کند. وزیر صنعت و تجارت طالبان که از این پروژه بازدید کرد، دراین‌باره گفت: «پل باید در هر دو طرف فعال شود. مسیر جدید ظرفیت افزایش تردد ناوگان را دارد و باید امکان عبور روزانه تا حدود یک‌ هزار خودرو فراهم شود. ما مطمئنیم مرز میلک یکی از مرزهای مفید و اثرگذار در تجارت دوجانبه است.» 

در همین حال، منصور بیجار، استاندار سیستان و بلوچستان، اعلام کرد که ساخت پل دوم اکنون ۳۰ درصد پیش رفته و ایران در تلاش است هرچه زودتر آن را تکمیل کند. او تاکید کرد که این پل می‌تواند به اجرای بخشی از توافق‌های اقتصادی ایران و افغانستان به ارزش حدود ۱۰ میلیارد دلار، کمک کند. استاندار سیستان و بلوچستان افزود: «ما آماده‌ایم برای تسریع پروژه از فردا محدوده مسیر را تعیین کنیم تا تردد بدون وقفه انجام شود. تمام توان استان را برای سرعت‌‌بخشی به این طرح به‌ کار می‌گیریم. پیوندهای تاریخی، برادری و دوستی میان دو ملت هم اقتضا می‌کند این اقدام هرچه سریع‌‌تر به نتیجه برسد.»  

مسیرهای ترانزیتی افغانستان با ایران، در مقایسه با پاکستان، همواره با چالش‌های کمتری روبه‌رو بوده و جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است این مسیرها را فعال نگه دارد. در کنار این اقدام‌ها، سفارت جمهوری اسلامی ایران در کابل اعلام کرد که نشست مشترک محمدرضا هاشمی، استاندار خراسان جنوبی، با ملا حافظ مجاهد، استاندار طالبان در فراه، در مرز ماهی‌رود برگزار شد. بر اساس اطلاعیه سفارت، طرفین از بخش‌های مختلف منطقه ویژه و بازارچه مرزی بازدید و راهکارهای تسریع جا‌به‌‌جایی کالا میان دو استان را بررسی کردند.  

جمهوری اسلامی ایران طی ماه‌های اخیر روابط اقتصادی و دیپلماتیک نزدیکی با طالبان برقرار کرده و مقام‌های ارشد طالبان، از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌‌وزیر طالبان را چندین بار برای سفر به ایران و بازدید از بندر چابهار دعوت کرده است. تهران همچنین اعلام کرده که برای همکاری در بخش معادن و منابع زیرزمینی افغانستان تحت حاکمیت طالبان آماده است.  

طالبان طی ماه‌های گذشته به استخراج گسترده معادن افغانستان روی آورده‌اند، اما مشخص نیست عواید این منابع در چه بخش‌هایی مصرف می‌شود، زیرا با وجود استخراج پیوسته این معادن، فقر و گرسنگی در افغانستان همچنان در حال افزایش است.