روزنامه واشینگتن‌پست روز جمعه ۲۶ سپتامبر (۴ مهر) در گزارشی تازه با استناد به تصاویر ماهواره‌ای و تحلیل‌های کارشناسان مستقل اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران پس از حملات سنگین آمریکا و اسرائیل در ماه ژوئن به تاسیسات هسته‌ای این کشور، فعالیت‌های عمرانی‌را در یک مجموعه زیرزمینی مرموز و عمیقا مدفون در جنوب نطنز به‌طور محسوس افزایش داده است.
این مکان که در اسناد رسمی «کوه کلنگ‌گزلا» یا «کوه کلنگ» نامیده می‌شود، از سال ۲۰۲۰ در دل رشته‌کوه زاگرس در حال احداث است و از همان ابتدا هدف و کارکرد واقعی آن پرسش‌برانگیز بوده است.
به نوشته واشینگتن‌پست، این سایت زیرزمینی از همان زمان توجه ناظران بین‌المللی را جلب کرده بود، اما پس از حملات ماه ژوئن که تاسیسات اصلی ایران در فردو، نطنز و اصفهان هدف قرار گرفت، اهمیت و حساسیت آن بیش از پیش افزایش یافته است.
حالا تصاویر ماهواره‌ای تازه نشان می‌دهد که تهران نه‌تنها پروژه را متوقف نکرده، بلکه به‌طور فعال در حال تقویت و احتمالا گسترش ظرفیت‌های زیرزمینی است؛ اقدامی که تحلیلگران آن را نشانه‌ای از تلاش منصوبان رهبر جمهوری اسلامی برای بازسازی برنامه هسته‌ای و محافظت از بخش‌های حساس آن می‌دانند.
طبق یافته‌های واشینگتن‌پست، از زمان حملات ۲۲ ژوئن سه تغییر مهم در این مجموعه رخ داده است که شامل تکمیل بخش عمده‌ای از حصار امنیتی پیرامون محوطه‌ای به وسعت یک مایل مربع، تقویت و پوشاندن یکی از ورودی‌های تونل با خاک و سنگ برای مقاوم‌سازی در برابر حملات هوایی، و افزایش محسوس حجم خاک و سنگ‌های حفاری‌شده می‌شود که نشانگر تداوم عملیات تونل‌سازی است.
جمهوری اسلامی در ابتدا این پروژه را به‌عنوان محلی برای مونتاژ سانتریفیوژها که برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده می‌شوند، معرفی کرده بود. قرار بود این سایت جایگزین مجموعه سطحی نطنز شود که بنا بر ادعای تهران در جریان یک خرابکاری از بین رفت، اما ابعاد وسیع و عمق بسیار زیاد تاسیسات جدید باعث شده بسیاری از کارشناسان تردید کنند که هدف آن صرفا مونتاژ سانتریفیوژ باشد. تخمین‌ها حاکی از آن است که تالارهای این مجموعه بین ۲۶۰ تا ۳۳۰ فوت زیر زمین قرار دارند؛ عمقی که حتی از عمق تاسیسات فردو نیز بیشتر است و می‌تواند مقاومت در برابر بمب‌های سنگرشکن آمریکا را افزایش دهد.
این عمق غیرمعمول موجب شده برخی تحلیلگران احتمال دهند که «کوه کلنگ» ممکن است به‌عنوان مرکز مخفی جدید غنی‌سازی اورانیوم یا مکانی امن برای ذخیره ذخایر اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی مورد استفاده قرار گیرد. واشینگتن‌پست می‌نویسد وجود کامیون‌های کمپرسی، تریلرها و ماشین‌آلات سنگین در تصاویر اخیر نشان می‌دهد پروژه همچنان با جدیت ادامه دارد.
سارا بورکهارد، کارشناس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، در گفت‌وگو با واشینگتن پست تاکید کرد که شواهد روشن از ادامه حفر تونل وجود دارد و گفت: «اینکه آن‌ها همچنان به ساخت ادامه می‌دهند، اهمیت بالایی دارد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که حملات ماه ژوئن خسارات شدیدی به زیرساخت‌های شناخته‌شده هسته‌ای ایران وارد کرد. بمب‌افکن‌های B-2 آمریکا بمب‌های سنگرشکن عظیم بر فردو و نطنز ریختند و موشک‌های تاماهاوک نیز مجتمع هسته‌ای اصفهان را هدف قرار دادند. موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در گزارشی به تاریخ ۸ سپتامبر اعلام کرد این حملات همه ۲۲ هزار سانتریفیوژ ایران را نابود یا از کار انداخته و «برای نخستین بار در ۱۵ سال اخیر، ایران هیچ مسیر قابل شناسایی برای تولید اورانیوم با غنای تسلیحاتی ندارد.»
با این حال، منابع اطلاعاتی آمریکا ارزیابی محتاطانه‌تری ارائه کرده‌اند. در حالی‌که شواهد از نابودی زیرساخت عمیق فردو حکایت دارد، درباره میزان آسیب نطنز و اصفهان قطعیت وجود ندارد. همین موضوع سبب شده برخی تحلیلگران بگویند جمهوری اسلای احتمالا پس از آن حملات تصمیم گرفته فعالیت‌های بیشتری را به زیر زمین منتقل کند تا از تکرار چنین حملاتی در امان بماند.
مسئله مهم دیگر، سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران است. پیش از حملات، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده بود که تهران بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با این سطح غنی‌سازی ذخیره کرده است؛ سطحی که تنها یک گام فنی تا غنای ۹۰ درصد برای سلاح هسته‌ای فاصله دارد. مکان این ذخایر اکنون نامعلوم است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس گفته است گمان می‌رود این مواد در زیر زمین مدفون باشند، اما آمریکا معتقد است بیشتر آن‌ها زیر آوار فردو و اصفهان گرفتار شده‌اند.
ابهام در این باره نگرانی‌ها را تشدید کرده است که جمهوری اسلامی شاید در آینده بتواند به‌طور مخفیانه از این ذخایر برای تولید اجزای لازم یک سلاح استفاده کند. در همین حال، توافق ۹ سپتامبر تهران و آژانس برای دسترسی و گزارش‌دهی مجدد نیز خیلی زود با تردید جمهوری اسلامی روبه‌رو شد. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در گفت‌وگویی تلویزیونی هشدار داد که اگر تحریم‌های بین‌المللی دوباره اعمال شود، ایران همکاری با آژانس را پایان خواهد داد. او درباره «کوه کلنگ» پاسخی مبهم داد و گفت ممکن است این مکان‌ها همچنان فعال بمانند یا در آینده تعطیل شوند.
واشینگتن‌پست می‌افزاید که در نهایت تصمیم‌گیری درباره برنامه هسته‌ای در دست رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای است. کاخ سفید نیز تاکید کرده هرگونه تلاش ایران برای بازسازی برنامه هسته‌ای زیر نظر قرار دارد و به نقل از یکی از مقامات دولت ترامپ نوشت: «رئیس‌جمهوری هرگز اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.»
در کنار این تحولات، خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز گزارش داده که جمهوری اسلامی سایت‌های موشکی هدف قرارگرفته از سوی اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه را بازسازی می‌کند. در چنین شرایطی، شتاب گرفتن ساخت‌وساز در اعماق کوه کلنگ پیامی آشکار دارد؛ اینکه هرچند زیرساخت‌های آشکار هسته‌ای ایران ویران شده، اما جاه‌طلبی‌های جمهوری اسلامی همچنان زنده است و در دل کوه‌ها ادامه دارد.
