برنامه هسته‌ای ایران هدف حمله مستقیم آمریکا قرار گرفته است‌ــ و ممکن است تهران برای کمک، به مسکو، یکی از نزدیک‌ترین متحدانش، چشم دوخته باشد.

نیروهای آمریکایی صبح یکشنبه سه سایت هسته‌ای ایران در فردو، نطنز و اصفهان را هدف حمله مستقیم قرار دادند. در حالی که ارزیابی میزان خسارت همچنان ادامه دارد، تهران هشدار داده است که این حملات با پاسخی قاطع مواجه خواهد شد.

پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای همسایه ایران اکنون در پی تهدیدهای رهبران جمهوری اسلامی در حالت آماده‌باش قرار دارند. روز دوشنبه، سفارت قطر در آمریکا به شهروندانش هشدار داد که به پناهگاه بروند، بدون آنکه مشخص کند تهدیدی فوری در میان است یا خیر.

ایران در طول سه سال جنگ در اوکراین کمک‌های نظامی قابل‌توجهی به مسکو کرده است، اما روسیه واقعا تا چه اندازه قادر به کمک متقابل خواهد بود؟ در ادامه، روزنامه ایندیپندنت به بررسی تصمیمی می‌پردازد که پوتین با آن مواجه است و اینکه چرا ممکن است تصمیم بگیرد به ایران کمکی نکند.

روسیه و ایران: رابطه‌ای رو به دگرگونی

روابط میان مسکو و تهران در دهه گذشته به‌ویژه از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، تغییر قابل‌ملاحظه‌ای کرده است.

بر اساس گزارش اندیشکده امنیت ملی سی‌ان‌ای (CNA) مستقر در واشینگتن، روابط آن‌ها به‌طور سنتی با ترکیبی از «همکاری، رقابت و سوءظن» توصیف شده است.

این رابطه به‌ویژه از اوایل دهه ۱۹۹۰، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و سقوط خاندان پهلوی مورد حمایت آمریکا در پی انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، بهبود پیدا کرد.

به گفته اندیشکده سی‌ان‌ای، همکاری‌ نظامی میان دو کشور در دهه ۲۰۱۰ به میزان چشمگیری افزایش یافت.

ایران چگونه از جنگ روسیه در اوکراین حمایت کرده است

از زمان آغاز جنگ در اوکراین، ایران به یکی از کلیدی‌ترین متحدان روسیه تبدیل شده و موشک‌ها و پهپادهایی در اختیار مسکو قرار داده است.

در ژانویه امسال، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، یک توافقنامه مشارکت راهبردی ۲۰ ساله امضا کردند که در ماه مه به تصویب مجلس ایران رسید.

این توافقنامه با هدف تعمیق همکاری‌های دفاعی میان دو کشور تدوین شده است، و تصریح می‌کند که در برابر تهدیدهای نظامی مشترک با یکدیگر همکاری خواهند کرد، همکاری‌ نظامی-فنی‌شان را گسترش می‌دهند، و در رزمایش‌های مشترک شرکت خواهند کرد.

اما این پیمان بند دفاع متقابل را شامل نمی‌شود، به این معنا که دو کشور موظف به دفاع از یکدیگر در صورت وقوع جنگ نیستند.

پوتین به حملات اسرائیل و آمریکا به ایران چه واکنشی داشته است

پوتین به‌شخصه ابتدا در راس صدور بیانیه روسیه برای محکومیت حمله اخیر اسرائیل به ایران قرار نگرفت.

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، روز یکشنبه‌ــ تنها ساعاتی پس از آنکه حملات آمریکا‌ ایران را به لرزه درآورد‌ــ برای دیدار با پوتین به مسکو سفر کرد. آن دو روز دوشنبه دیداری رسمی داشتند.

پوتین در این دیدار به عراقچی گفت: «تجاوز کاملا بی‌دلیل به ایران هیچ پایه و توجیهی ندارد» و افزود که مایل است درباره راه‌های آرام‌سازی بحران گفت‌وگو کند. او ادامه داد: «ما، به سهم خود، برای کمک به مردم ایران تلاش می‌کنیم.»

کرملین از تعهد به حمایت مستقیم خودداری کرد

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، از پاسخ به این پرسش که آیا مسکو به تهران کمک مستقیم خواهد کرد، طفره رفت.

به گزارش واشینگتن پست، او گفت: «بستگی دارد ایران چه نیازی داشته باشد. ما تلاش‌های میانجی‌گرانه کرده‌ایم.»

منابع ایرانی به خبرگزاری رویترز گفتند تهران تاکنون از میزان حمایت روسیه رضایت نداشته است، بی‌آنکه وارد جزئیات شوند چه کمک خاصی مدنظرشان بوده است.

روسیه واقعا چقدر می‌تواند کمک کند؟

روسیه منابع عظیمی از جمله بودجه، نیروی انسانی و تجهیزات را صرف جنگ در اوکراین کرده است.

از آن‌جا که مسکو همچنان درگیر جنگی فرسایشی و پرهزینه است، ممکن است نخواهد منابع قابل‌توجهی را به سمت خاورمیانه معطوف کند.

موسسه مطالعات جنگ (ISW) می‌گوید روسیه به اندازه کافی تجهیزات نظامی تولید نمی‌کند تا با توجه به میزان بالای تلفات، بتواند شمار زیادی از نیروهای تازه‌نفس را آموزش دهد.

نرخ بالای بهره و مشکلات دیوان‌سالاری، توانایی روسیه برای افزایش تولید تسلیحات را با مانع مواجه کرده است. موسسه مطالعات جنگ همچنین اعلام کرد که روسیه در دو سال گذشته با سرعتی ناپایدار در حال از دست دادن خودروهای نظامی بوده است، در حالی که ظرفیت صنعتی لازم برای جبران این حجم از تلفات را ندارد.

با این حال، کمک روسیه به ایران به‌ احتمال زیاد به شکل پشتیبانی هوایی خواهد بود. با توجه به فاصله زیاد میان ایران و اسرائیل، بعید است که این درگیری به جنگ زمینی تبدیل شود.

تهران از سال ۲۰۲۲ پهپادهای شاهد را در اختیار نیروهای روسیه قرار داده است، اما کارشناسان معتقدند اهمیت ایران به‌عنوان تامین‌کننده کاهش یافته زیرا تولید این پهپادها به داخل روسیه منتقل شده است.

وزارت دفاع بریتانیا روز پنجشنبه اعلام کرد: «این درگیری احتمالا تاثیر منفی بر ادامه تامین تجهیزات نظامی ایران برای روسیه خواهد داشت.»

با این حال، به گزارش موسسه مطالعات جنگ، روسیه اکنون در پی آن است تا وابستگی‌اش به پهپادهای ساخت ایران را کاهش دهد. این موسسه با استناد به سخنان سرگئی بسکرستنوف، کارشناس اوکراینی حوزه جنگ الکترونیک و رادیویی، گفت روسیه در تدارک ساخت یک تاسیسات جدید تولید پهپاد شاهد است و هشدار داد که وسعت حملات روسیه ممکن است به‌زودی تا ۸۰۰ پهپاد را در بر بگیرد‌ــ بیش از دو برابر تعدادی که معمولا هر شب ارسال می‌کند.

این بدان معنا است که از لحاظ نظری ممکن است روسیه بتواند تعدادی پهپاد شاهد در اختیار ایران قرار دهد– اما با توجه به اهداف حداکثری کرملین در جنگ اوکراین، ممکن است تصمیم بگیرد ظرفیت اضافه‌ را برای خودش نگه دارد.