وقتی اسرائیل پیش‌تر در ماه جاری با بی‌پروایی کنسولگری ایران در سوریه را بمباران کرد، و چند نفر از فرماندهان ارشد این کشور را کشت، هفته‌ها گمانه‌زنی در پی داشت که ایران چگونه پاسخ خواهد داد.

تا چهارشنبه، آمریکا هشدار داده بود که حمله تلافی‌جویانه ایران نزدیک است. حدود ساعت ۱۱ شب شنبه به وقت محلی، این خبر در اسرائیل پخش شد که صدها پهپاد و موشک ایرانی در راه‌اند‌ــ و ظرف چند ساعت وارد حریم هوایی اسرائیل خواهند شد.

سپس انتظاری زجرآور و ترسناک از راه رسید‌ــ زیرا نیروی مهاجم که خبرش به‌خوبی مخابره شده بود باید بیش از ۶۲۰ مایل (حدود ۱۰۰۰ کیلومتر) بر فراز آسمان خاورمیانه سفر می‌کرد. پهپادهای شاهد ایران‌ــ نوعی که تصور می‌شد استفاده شده است‌ــ بسته به مدل با سرعت حدود ۱۱۰ مایل در ساعت (۱۷۷ کیلومتر) تا ۳۷۰ مایل در ساعت (۵۹۵ کیلومتر) حرکت می‌کند.

بسیاری از اسرائیلی‌ها به دنبال پناهگاه بودند، بطری‌های آب و آذوقه به اتاق‌های امنشان بردند یا رفتند پیش اقوامی بمانند که به پناهگاه‌های ضدبمب دسترسی داشتند. بقیه سعی کردند به روال معمول زندگی‌شان ادامه دهند‌ــ همگی در جریان جنگ شش ماه گذشته به صدای آژیرهای خطر چنان عادت کرده بودند که پذیرفته بودند به سامانه پدافند هوایی پیچیده اسرائیل اعتماد کنند.

بنا بر اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، تقریبا یک ساعت پس از حرکت پهپادها، گروهی موشک بالستیک قادر به پرواز با سرعت چند برابر صوت از سمت ایران پرتاب شدند، با این هدف که پهپادها و موشک‌ها هم‌زمان به خاک اسرائیل اصابت کنند.

به گفته جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، حمله ایران با موشک‌هایی که گروه‌های نیابتی‌اش، از جمله شبه‌نظامیان حوثی در یمن، و سایر گروه‌ها در سوریه و عراق به سمت اسرائیل پرتاب کردند، بیشتر تقویت شد.

در حالی که احساس خطر و دلهره در سراسر کشور گسترش پیدا کرده بود، سامانه پدافند هوایی پیشرفته اسرائیل بسیج شد تا حمله را رهگیری و خنثی کند، و در همان حال نیروی هوایی اسرائیل‌ــ با همکاری متحدان از جمله بریتانیا و آمریکا‌ــ هواپیماها را به پرواز درآورد تا برخی جنگ‌افزارها را که داشتند نزدیک می‌شدند پیش از آنکه به این کشور برسند سرنگون کند.

این عملیات دفاعی چندجانبه به‌شکل گسترده‌ای به‌ چشم موفقیت دیده می‌شود. بنا بر اعلام ارتش اسرائیل، ۹۹ درصد موشک‌ها و پهپادهای ایران سرنگون شدند.

دریابان دنیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، در بیانیه‌ای گفت این حمله در مجموع متشکل از ۱۷۰ پهپاد و ۳۰ موشک کروز بود، که همه آن‌ها پیش از رسیدن به خاک اسرائیل رهگیری و خنثی شدند، و همین‌طور ۱۱۰ موشک بالستیک که شمار اندکی از آن‌ها به خاک اسرائیل رسیدند. 

تنها تلفات گزارش‌شده دو کودک از اعراب بادیه‌نشین [ساکن صحرای نگب در جنوب اسرائیل] بودند که زخمی شدند، و جراحت یکی از آن‌ها جدی است. پایگاه هوایی نواتیم در صحرای نگب نیز خسارت دیده است.

سامانه پدافند هوایی اسرائیلی به چه صورت است؟

بخش کلیدی پدافند هوایی اسرائیل سامانه [دفاع ضدبالستیک] پیکان [ختس به زبان عبری] است که از پیکان‌-‌۲ و پیکان‌ـ‌۳ تشکیل می‌شود. این سامانه در سرنگون‌سازی موشک‌های دوربرد تخصص دارد‌ــ و به‌ گونه‌ای طراحی شده است که آن‌ها را خارج از جو زمین رهگیری کند. در جنگ جاری، برای هدفگیری و سرنگون‌سازی موشک‌های شلیک‌شده از سوی شبه‌نظامیان حوثی از این سامانه استفاده شده است. این سامانه را روز شنبه بسیج کردند تا موشک‌های بالستیک ایران را سرنگون کند.

بخش اصلی و شاخص سامانه پدافند هوایی اسرائیل «گنبد آهنین» معروف است، که برای رهگیری راکت‌های کوتاه‌برد از همان نوعی که حماس استفاده می‌کند طراحی شده است. گنبد آهنین که با همکاری آمریکا ساخته شد، از وقتی در سال ۲۰۱۱ آغاز به کار کرد، هزاران راکت را سرنگون کرده است‌ــ و در جریان حمله شنبه دیده شد که در سراسر اسرائیل مشغول به کار بود.

فلاخن داوود‌ــ که از سال ۲۰۱۷ شروع به کار کرده‌ــ برای رهگیری موشک‌های میان‌برد، موشک‌های سنگین، مانند موشک‌هایی که حزب‌الله لبنان در اختیار دارد، طراحی شده است.

قدیمی‌ترین بخش پدافند هوایی اسرائیل پاتریوت است، که اولین بار در جنگ اول خلیج فارس استفاده شد تا موشک‌هایی را که نیروهای صدام حسین شلیک می‌کردند رهگیری کند. اکنون، از پاتریوت برای شلیک و سرنگون کردن هواگردها از جمله پهپاد استفاده می‌شود.

این چهار شاخه پدافند هوایی اسرائیل با هواپیماهای جت نیروی هوایی اسرائیل پشتیبانی می‌شوند‌ــ که به گفته دنیل هاگاری، سخنگوی ارتش، روز شنبه، ۲۵ موشک کروز را «خارج از مرزهای کشور» رهگیری کردند.

متحدان اسرائیل نقشی کلیدی بازی کردند

متحدان اسرائیل نیز در توقف این حمله نقشی کلیدی بازی کردند.

آمریکا و بریتانیا پس از آنکه از قبل اطلاعاتی در مورد قصد و نیت ایران دریافت کردند، در روزهای منتهی به حمله حضور نظامی‌ پررنگ‌تری در منطقه داشتند.

نیروهای امنیتی به رویترز گفتند آن شب، نیروهای آمریکایی شماری از پهپادهای ایران را بر فراز جنوب سوریه رهگیری کردند. جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، گفت آمریکا کمک کرده بود «تقریبا تمام» پهپادها و موشک‌های ایران «سرنگون شود».

ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا، گفت جت‌های جنگنده تایفون نیروی هوایی سلطنتی شماری از پهپادهای ایران را بر فراز سوریه و عراق سرنگون کردند. نیروی هوایی سلطنتی در چارچوب «عملیات سایبان» (Operation Shader)، ماموریت بریتانیا برای مبارزه با داعش، از قبل در منطقه فعالیت نظامی داشت. 

بنا بر اعلام ارتش اسرائیل، فرانسه به گشت‌زنی در حریم هوایی اطراف اسرائیل کمک کرد اما مشخص نیست آیا پهپاد یا موشکی را سرنگون کرده بود یا خیر.

علاوه بر این، اردن چند موشک و پهپاد ایران را که وارد حریم هوایی‌اش شده بود سرنگون کرد. بر اساس بیانیه‌ کابینه دولت اردن، این کار برای حفظ امنیت شهروندان این کشور صورت گرفت. مداخله اردن درخور توجه است زیرا این کشور منتقد جدی رفتار اسرائیل در جریان جنگ غزه بوده است، گرچه همچنان متحد نزدیک آمریکا است.

حمله‌ای حساب‌شده و با خبر قبلی، اما قدرتمند

حمله ایران به‌خوبی خبر داده شده بود، که مسئله‌ای مهم برای اسرائیل بوده است. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، روز یکشنبه گفت که ایران از ۷۲ ساعت به کشورهای همسایه اطلاع داده بود.

برنامه‌های اطلاعاتی ایران شاید به‌عمد لو رفته بود تا به اسرائیل امکان بدهد آماده شود، بنابراین ایران بتواند حمله‌ای بزرگ و نمادین صورت بدهد و در عین حال حجم تلفات و خسارتی را که ممکن بود جرقه تشدید جدی تنش‌ها را بزند به حداقل برساند.

با وجود این، به نظر می‌رسید ابعاد و هیبت حمله طوری طراحی شده بود تا نشان دهد ایران اگر واقعا بخواهد، توانایی در هم شکستن پدافندهای هوایی اسرائیل را دارد‌ــ گرچه کارایی پدافند اسرائیل شاید فراتر از انتظار تهران بوده است.

سرتیپ ریم امیناچ، مشاور اقتصادی سابق رئیس ستاد نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF)، در برآورد ناخوشایندی از هزینه عملیات دفاعی، به خبرگزاری وای‌نت نیوز اسرائیل گفت هزینه رزم هوایی‌ــ از جمله موشک‌های مورد استفاده برای سرنگونی موشک‌های بالستیک ایران‌ــ در مجموع به حدود «۴ تا ۵ میلیارد شکل (۸۵۰ میلیون تا ۱.۱ میلیارد دلار)» خواهد رسید.