افزایش بی‌سابقه بیکاری در افغانستان همراه با پیامدهای منفی تغییرات آبوهوایی مانند وقوع سیلاب‌های فصلی و همچنین بازگشت صدها هزار مهاجر، این کشور را درگیر یکی از پیچیده‌ترین شرایط اضطراری بشردوستانه در سطح جهان کرده است.
آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد که اکنون بیش از ۲۳.۷ میلیون نفر (بیش از نیمی جمعیت) در افغانستان نیاز فوری به کمک‌های بشردوستانه دارند. آمارهای برنامه جهانی غذا نشان می‌دهد که نیمی از جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند، ۱۷.۹ میلیون نفر به مراقبت‌های پزشکی مقرون‌به‌صرفه دسترسی ندارند و در عین حال در چهار ماه گذشته بیش از ۴۷۱ هزار مهاجر افغان بدون داشتن کمترین امکانات زندگی از پاکستان بازگشته‌اند.
در عین حال، ۱۵.۸ میلیون نفر با ناامنی غذایی مواجه‌اند که بیش از یک‌سوم جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. سامانه بهداشت و سلامت در افغانستان که پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ از هم پاشیده بود و اکثر نیروهای متخصص مهاجرت کرده بودند، اکنون با بازگشت مهاجران از پاکستان و وقوع انواع بلایای طبیعی زیر فشار بیشتری قرار گرفته است.
از سوی دیگر، محدودیت‌های شدیدی که زنان و دختران با آن مواجه‌اند، چالش‌های دسترسی به خدمات بهداشتی، یافتن کار و اتمام تحصیلات را برای آن‌ها دشوار کرده است.
افزایش سوءتغذیه و ناامنی غذایی
آمار سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که افغانستان در یک وضعیت اضطراری دائمی قرار گرفته است که در آینده نزدیک حل‌شدنی نیست.
لئونارد زولو، نماینده آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد، می‌گوید با سلطه طالبان بر افغانستان وضعیت اضطراری این کشور وخیم‌تر شده است.
گزارش ماهانه بانک جهانی در مورد وضعیت اقتصادی افغانستان نیز نشان می‌دهد که نیمی از جمعیت این کشور در فقر زندگی می‌کنند و ۱۵ میلیون نفر دچار ناامنی غذایی‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در گزارشی که بانک جهانی اوایل دسامبر ۲۰۲۳ منتشر کرد، آمده است که تورم سرفصل در افغانستان همچنان منفی است که نشان‌دهنده ضعف اقتصادی پایدار و کاهش سطح تقاضا است.
بر اساس گزارش بانک جهانی، کاهش فرصت‌های شغلی و ایجاد محدودیت برای کار زنان سبب شده است که بیکاری به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد و اقتصاد خانوارها به‌شدت آسیب ببیند.
برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد (WFP) گفته افغانستان در حال حاضر یکی از ۱۰ کشور جهان با بیش از یک میلیون نفر در سطح اضطراری گرسنگی است. به گفته این سازمان، سودان، افغانستان و جمهوری کنگو، سه کشوری‌اند که جمعیت بیشتری از افراد در سطح گرسنگی اضطراری نسبت به دیگر کشورهای جهان دارند.
آمارهای سازمان ملل همچنین نشان می‌دهد که بیش از ۱۳ میلیون نفر، یعنی ۳۰ درصد کل جمعیت افغانستان، گرفتار ناامنی شدید غذایی‌اند و نزدیک به یک میلیون نفر دچار سوءتغذیه شدید شده‌اند.
شرایط دشوار مهاجران بازگشته به افغانستان
بر اساس آمارهای اداره مهاجرت، تا‌کنون نزدیک به ۵۰۰ هزار پناهجوی افغان مجبور شده‌اند پاکستان را ترک کنند و به کشورشان باز‌گردند.
به گفته نهادهای امدادی، بازگشت اجباری این مهاجران در بدترین شرایط صورت گرفته است و آن‌ها بدون هیچ‌گونه دارایی به ترک پاکستان مجبور شده‌اند.
بیشتر مهاجران بازگشته از پاکستان در گفت‌وگو با کارمندان برنامه جهانی غذا گفته‌اند که نمی‌دانند چگونه این زمستان سرد را سپری کنند.
برنامه جهانی غذا در نهم دسامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد برای رسیدگی به بحران کمبود غذا در افغانستان به کمک مالی فوری نیاز دارد. در بیانیه برنامه جهانی غذا آمده است: «ما در مرحله اول برای کمک به افرادی که مطمئن نیستند چگونه از این زمستان ویرانگر جان سالم به در ببرند، به ۲۶.۳ میلیون دلار نیاز داریم.»
سازمان ملل پیش از این اعلام کرده بود که در سال ۲۰۲۳ با کمبود بودجه شدید مواجه است و از ماه اکتبر مجبور شده دریافت‌کنندگان کمک غذایی اضطراری در افغانستان را از ۳۰ میلیون نفر به ۱۰ میلیون نفر کاهش دهد. این سازمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «از هر پنج نفری که برای زنده ماندن به حمایت ما نیاز دارند، ما فقط می‌توانیم از یک نفر حمایت کنیم.»
اخراج مهاجران افغان از پاکستان در شرایطی بسیار دشوار و در وضعیتی به‌شدت بحرانی انجام شده است. فرا رسیدن فصل سرما از یک سو و وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله هرات و سیلاب‌های ویرانگر در استان‌های مختلف و همچنین بحران شدید اقتصادی در افغانستان از سوی دیگر، وضعیت را برای مهاجران بازگشته از پاکستان به‌شدت دشوار کرده است.
برخی از مهاجرانی که به افغانستان بازگشته‌اند می‌گویند حتی در روستای خودشان هم امکان ادامه زندگی ندارند، زیرا مردم فقیرند و توان کمک به یک مهاجر جدید را ندارند.
هیسا وی‌لی، مدیر کشوری برنامه جهانی غذای سازمان ملل، گفت: «این بازگشت اجباری برای خانواده‌هایی که در حال حاضر برای زنده ماندن تلاش می‌کنند و تقریبا هیچ دارایی و جایی برای رفتن ندارند در بدترین زمان اتفاق می‌افتد»
او گفت خانواده‌های بازگشته در واقع شمارش معکوس را آغاز کرده‌اند و مطمئن نیستند که از زمستان سخت نجات یابند.
خشکسالی و تغییرات اقلیمی
افغانستان ششمین کشور در فهرست کشورهایی است که در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیرترند و همچنین چهارمین کشور دنیا از نظر مواجهه با خطرات بلایای طبیعی در ۲۰۲۳ بوده است.
آمارهای نهادهای امدادی سازمان ملل نشان می‌دهد که افغانستان برای سومین سال متوالی بدترین خشکسالی در ۳۰ سال اخیر را از سر می‌گذراند.
به گزارش آژانس هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل، از ۳۴ استان افغانستان حدود ۲۵ استان با خشکسالی شدید مواجه‌اند که بر معیشت بیش از ۵۰ درصد مردم تاثیر می‌گذارد. این فاجعه باعث شده است نیمی از مردم افغانستان به‌دلیل مشکلات اقتصادی و چهار دهه جنگ، به فقر شدید دچار شوند و شش میلیون نفر از آنان با گرسنگی مواجه باشند.
بر اساس گزارش‌ها، در هلمند که از بهترین استان‌های افغانستان از نظر آبوهوایی به شمار می‌رفت، در دو سال گذشته دست‌کم دو هزار خانوار از چهار شهرستان این استان به‌دلیل خشکسالی مجبور به ترک محل زندگی خود شده‌اند.
همچنین هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) گفت که علاوه بر شرایط بد اجتماعی‌ــ‌اقتصادی در افغانستان، تغییرات اقلیمی نیز بحران انسانی این کشور را تشدید کرده است.
به گزارش یوناما، افغانستان با پیامدهای منفی تغییرات آبوهوایی شدید، به‌ویژه سیل، خشکسالی و طوفان‌های شن و گردوغبار مواجه است که به تلفات جانی و مادی و وارد شدن خسارت‌های شدید به زیرساخت‌ها منجر شده است.
ممنوعیت اشتغال زنان
طالبان پس از تسلط بر افغانستان، با صدور فرمان‌های زن‌ستیزانه و وضع قوانین سختگیرانه علیه زنان، این قشر از جامعه را از تحصیل، کار و فعالیت‌های اجتماعی منع و به خانه‌نشینی مجبور کردند. بر اساس آمار نهادهای سازمان ملل متحد، با بیکار شدن زنان در افغانستان به‌ویژه زنانی که نان‌آور خانواده بودند، هزاران نفر در این کشور به‌دلیل فقر و ناامنی غذایی آسیب‌پذیر شده‌اند.
نمایندگی عالی اتحادیه اروپا در ماه آوریل ۲۰۲۳ در بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن تصمیم طالبان مبنی بر منع کار زنان به‌ویژه در اداره‌های سازمان ملل در افغانستان، تاکید کرده است که این اقدام طالبان باعث اختلال در روند ارسال کمک‌های بشردوستانه می‌شود.
دیده‌بان حقوق بشر نیز با انتشار بیانیه‌ای در ماه ژوئن امسال گفت تصمیم‌های طالبان مبنی بر اعمال محدودیت علیه زنان، حقوق زنان و دختران را نقض می‌کند و عامل اصلی بحران انسانی است.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، در گزارشی که ماه ژوئن امسال به شورای ارائه داد اعلام کرد که رژیم طالبان از اوت ۲۰۲۱ تا ژوئن ۲۰۲۳، بیش از ۵۰ فرمان علیه زنان صادر کرده است. صدور این فرمان‌ها ضمن اینکه زنان را از تحصیل و اشتغال محروم کرده است، مشاغل شخصی زنان را نیز هدف قرار داده است.
ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، تیرماه امسال دستور داد فعالیت زنان در آرایشگاه‌ها نیز ممنوع شود. بر اساس آمار اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، به‌دلیل تعطیلی آرایشگاه‌ها، بیش از ۶۰ هزار زن شاغل کارشان را از دست داده‌اند و سرمایه‌‌گذاری‌های هنگفتی که در چند سال اخیر در این رشته صورت گرفته بود به هدر رفت.
براساس آمار اتاق تجارت و صنایع زنان افغانستان، تا پیش از سلطه طالبان بر این کشور حدود ۲۴۷۱ تن از زنان افغان شرکت‌های رسمی کسب‌وکار داشتند و ۵۴ هزار و ۵۳۹ تن دیگر به‌صورت غیررسمی در کسب‌وکارهای کوچک مانند خریدوفروش لباس، ساخت زیورآلات، قالی‌بافی و صنایع دستی فعالیت می‌کردند. همچنین هزاران زن در نهادهای دولتی کار می‌کردند و عضو کابینه، پارلمان، شوراهای شهر و افسر امنیتی بودند. بازگشت طالبان به قدرت ضمن اینکه به حضور زنان در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پایان داد، حتی رفتن به پارک و رستوران را نیز برای آنان ممنوع کرد.
با توجه به وضعیت کنونی و بحران انسانی در افغانستان، نهاد امدادی «مدیر»، از نهادهای بشردوستانه سازمان ملل، با انتشار گزارشی گفته است که افغانستان در سال ۲۰۲۳ یکی از پیچیده‌ترین شرایط اضطراری بشردوستانه در سطح جهان را داشته و این وضعیت در حال وخیم‌تر شدن است.
