دو سال پس از سلطه طالبان، یکی از قدرت‌های بزرگ منطقه گام‌های بلندی در افغانستان برداشت که نشان می‌دهد از وعده‌های طالبان به اطمینان نسبی دست یافته است.
پذیرایی بی‌سابقه طالبان از ژائو شنگ، سفیر جدید چین در کابل، سپردن اعتمادنامه سفیر چین به نخست‌وزیر طالبان و جلوه دادن رژیم طالبان به‌مثابه یک حکومت مشروع، امضای قرارداد ۲۵ ساله استخراح نفت حوزه آمو دریا، عقد قرارداد استخراج معدن مس عینک، واگذاری سفارت افغانستان در چین به طالبان و تعامل روزافزون تجاری میان طالبان و چین، از‌جمله مهم‌ترین اقدامات چین در دوسال سلطه طالبان بر افغانستان است.
وانگ یی، وزیر خارجه پیشین چین، مارس ۲۰۲۲، به کابل سفر کرد و در اوج اعتراض‌های گسترده علیه تعطیلی مدارس دخترانه، حمایت چین از رژیم طالبان را علنی کرد. وانگ یو، سفیر چین در کابل، در‌مورد سفر وانگ یی به کابل و دیدار او با رهبران طالبان نوشت: «وانگ یی، مشاور دولتی و وزیر امور خارجه، (سه احترام) و (سه هرگز) چین را در مورد مسئله افغانستان معرفی کرد. چین به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان احترام می‌گذارد.»
وانگ یی، وزیر خارجه چین و مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان در فرودگاه کابل-خبرگزاری باختر
در حالی‌که هم‌زمان با سفر وزیر خارجه پیشین چین به کابل، بیشتر سران دولت‌های جهان اقدام طالبان را علیه زنان و دختران محکوم کردند، اما سفیر چین در کابل گفت: «چین به انتخاب‌های مستقل، باورهای مذهبی و آداب و رسوم ملی افغانستان احترام می‌گذارد.»
هرچند طالبان روابط دیرینه‌ای با حزب اسلامی ترکستان [شرقی] -که یک سازمان شبه‌نظامی متشکل از جدایی‌طلبان اویغور چین است- دارند و شماری از رهبران و اعضای این گروه در شمال افغانستان حضور دارند، اما به نظر می‌رسد چین با نفوذ گسترده و تزریق پول در میان طالبان، توانسته است این دشمن خود را مهار کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
حزب اسلامی ترکستان که به نام حرکت اسلامی ترکستان شرقی نیز شناخته می‌شود، یک شاخه نظامی قدرتمند در سوریه دارد، اما حضور و فعالیت این سازمان در افغانستان علنی نیست.
شورای امنیت سازمان ملل متحد، ژوئن ۲۰۲۲، در گزارشی اعلام کرد سران حزب اسلامی ترکستان در شمال افغانستان حضور دارند و از حمایت طالبان برخوردارند.
شمار اعضای حزب اسلامی ترکستان در افغانستان مشخص نیست، اما در برخی گزارش‌های رسمی، شمار آنان حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ نفر اعلام شده است. در گزارش شورای امنیت آمده است که داعش خراسان توانسته از میان اعضای بقیه گروه‌ها، از‌جمله حزب اسلامی ترکستان، نیرو جذب کند.
وزارت خارجه چین در آوریل سال جاری در بیانیه‌ای که با عنوان «مواضع چین در قبال افغانستان» منتشر کرد، گفت حزب اسلامی ترکستان، تهدید جدی برای امنیت چین، افغانستان و منطقه است.
در این بیانیه آمده است: «چین انتظار دارد افغانستان [طالبان] با جدیت به تعهدات خود عمل کند و با اتخاذ تدابیر موثرتر، بیش‌از‌پیش به همه سازمان‌های تروریستی، از‌جمله جنبش اسلامی ترکستان شرقی، ضربه بزند و امنیت شهروندان، موسسات و پروژه‌های کشورهای دیگر، از‌جمله چین را در افغانستان تامین کند.»
طالبان در دو سال گذشته، هیچ اقدام عملی در مبارزه یا کنترل جهادگران متحد این گروه انجام نداده است. اعضای حزب اسلامی ترکستان، حرکت اسلامی ازبکستان و جماعت انصارالله در شمال افغانستان، در بدخشان و بغلان حضور دارند. این گروه‌ها تا پیش از سلطه طالبان بر افغانستان، در میدان‌های جنگ علیه دولت‌های پیشین افغانستان حضور داشتند و پس از شکل‌گیری داعش خراسان در اواخر ۲۰۱۴، شماری از آنان به این گروه ملحق شدند.
با این حال، اقدام‌های چین در بستن قراردادهای اقتصادی طولانی‌مدت، حمایت از طالبان در مجامع بین‌المللی، تلاش برای مشروع جلوه دادن حاکمیت طالبان وچشم‌پوشی از پیامد سلطه خشونت‌بار طالبان، نشان می‌دهد که چین به اطمینان لازم برای تعامل با طالبان و سرمایه‌گذاری روی معادن افغانستان دست یافته است.
از سوی دیگر، نگرانی در کشورهای آسیای میانه که به دلیل هم‌مرز بودن با افغانستان، بیشتر در معرض تهدید قرار دارند افزایش یافته است.
داعش خراسان که یکی از اهداف خود را شعله‌ور ساختن جنگ در آسیای میانه می‌داند، در حال قدرتمند شدن در افغانستان است. حمله‌های مرگبار این گروه در دوسال گذشته به طالبان نشان داد که برخلاف ادعای این گروه، داعش خراسان از شبکه‌سازی قدرتمند و از نیروهای کارکشته برای راه‌اندازی حمله‌های مرگبار در اماکن نظامی و غیر‌نظامی برخوردار است.
در نشست سران کشورهای آسیای مرکزی که ۱۴ سپتامبر در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد، نگرانی‌های دولت‌های آسیای مرکزی از سلطه طالبان بر افغانستان به‌وضوح بیان شد. امامعلی رحمان گفت تروریست‌های مستقر در افغانستان، همواره سعی می‌کنند از خاک این کشور وارد افغانستان شوند.
او با اشاره به کشته شدن سه عضو جماعت انصارالله در خاک تاجیکستان در اواخر اوت، گفت این گروه در‌صدد راه‌اندازی حمله در داخل تاجیکستان است.
شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، نیز با ابراز نگرانی از احداث کانال آب قوش‌تپه در شمال افغانستان، گفت ممکن است این اقدام طالبان، توازن آب در آسیای مرکزی را برهم بزند.
سران کشورهای آسیای مرکزی در شهر دوشنبه-Shavkat Mirziyoyev/Facebook
هرچند رئیس‌جمهوری ازبکستان درباره حرکت اسلامی ازبکستان که یک سازمان تروریستی متشکل از شهروندان ازبک و از متحدان دیرینه طالبان است صحبت نکرد، اما این نخستین‌بار بود که عالی‌ترین مقام ازبکستان در مورد مناقشه آب صحبت کرد.
هیچ‌یک از کشورهای آسیای میانه در دوسال گذشته با رژیم طالبان قراردادهای تجاری طولانی‌مدت مشابه چین نبسته‌اند. سفارت این کشورها نیز محتاطانه و با شمار محدودی از دیپلمات‌ها فعال است و نمایندگان آنان در مجامع بین‌المللی به‌ندرت در مورد مواضع طالبان صحبت می‌کنند. در این میان تاجیکستان نه‌تنها رابطه رسمی و دیپلماتیک با طالبان برقرار نکرده است، بلکه رئیس‌جمهوری این کشور به‌وضوح گفته است تا زمانی که دولت فراگیر در افغانستان شکل نگیرد، رژیم حاکم در کابل را به رسمیت نمی‌شناسد.
به نظر می‌رسد دولت‌های آسیای میانه برخلاف چین، به اطمینان لازم درخصوص وضعیت افغانستان زیر سلطه طالبان دست نیافته‌اند و نگرانی‌های امنیتی از حضور داعش خراسان و گروه‌هایی که به صورت مشخص برای برپایی دولت‌های اسلامی در این کشورها فعالیت می‌کنند، همچنان مایه نگرانی عمیق این کشورها محسوب می‌شود.
یک عضو جماعت انصارالله تاجیکستان مجهز به یک اسلحه آمریکایی، روز جمعه ۲۴ شهریور، با انتشار ویدیویی می‌گوید در افغانستان نظام اسلامی برقرار شده و تحریک طالبان پاکستان نیز در حال پیشروی در آن کشور است. او از جوانان تاجیکستان می‌خواهد که به جماعت انصارالله ملحق شوند و علیه دولت امامعلی رحمان بجنگند.
