یک مقام اطلاعاتی سابق آمریکا که در زمینه خاورمیانه تجربه دارد، می‌گوید ترور یکی از ارشدترین مقامات امنیتی ایران توسط آمریکا در روز جمعه، می‌تواند به معنی «جنگ» و پیامدهایی غیرمنتظره باشد.

مقامات دولت آمریکا تاکید می‌کنند که قتل قاسم سلیمانی یک اقدام دفاعی برای حفاظت از جان اتباع آمریکایی بوده و به نشانه جنگ نیست. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، به شبکه‌های تلویزیونی آمریکا گفته که واشنگتن در پی افزایش تنش نیست.

اما بعید به نظر می‌رسد که ایران به قضایا به این دید نگاه کند و آمریکا باید خود را برای واکنش‌ها و پیامد غیرمنتظره، پرهزینه و یک جنگ بالقوه و پرهزینه با جمهوری اسلامی ‌آماده کند.

مقام اطلاعاتی آمریکا می‌گوید: «این جنگ است. همواره نوعی جنگ بوده، اما وقتی دست به اقدامی‌ چنین تنش‌بار می‌زنید، حتما جنگ است. تعبیر دیگری از آن نمی‌شود کرد.»

این مقام - که در تحولات ایران و عراق تجربه دارد، به دلیل ادامه کار در امور حساس امنیتی نخواسته نامش فاش شود. 

ناظران امور خاورمیانه و منابع دیپلمایتک در سراسر جهان بابت ترور قاسم سلیمانی شگفت‌زده شده‌اند. برای رهبران کشورها و نهاد‌های عمده جهان این سئوال مطرح است که آیا ترور سلیمانی فصل تازه‌ای درملتهب ترین منطقه جهان می‌گشاید یا نه.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، گفته است: «جهان نمی‌تواند یک جنگ دیگر را در حوزه خلیج فارس تحمل کند.»

بسیاری اما، نگران آنند که (برای اجتناب از جنگ) دیر شده باشد. دیلیا داسا کِر، مدیر پروژه خاورمیانه در موسسه پژوهشی «رَند»، که بخشی از آن توسط دولت آمریکا حمایت مالی می‌شود، می‌گوید: «ما در حال حاضر مستقیما با ایران وارد مخاصمه شده‌ایم. این یک جنگ نیابتی نیست؛ این تحریم نیست. این خطر را به گونه‌ای چشمگیر افزایش می‌دهد.»

ایران و آمریکا چهل سال است در چرخه خصومت با یکدیگر حرکت می‌کنند، اما آتش این خصومت‌ها در رویارویی هردو کشور با خطر مشترک داعش قدری فروکش کرد.

تازه‌ترین دور تنش میان آمریکا و ایران، با خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ و کارزار «فشار حداکثری» آمریکا بر اقتصاد ایران آغاز شد. واشینگتن تهران را متهم کرده که در پس ارعاب و خرابکاری در منافع آمریکاست. روز یکشنبه، آمریکا پایگاه‌های شبه‌نظامیان متحد با ایران را به تلافی حمله موشکی آن‌ها به پایگاهی در شمال عراق و قتل یک پیمانکار آمریکایی، بمباران کرد.

به دنبال آن در روز سه شنبه، شبه‌نظامیان عراقی وفادار به ایران، به ساختمان سفارتخانه آمریکا در بغداد حمله کردند. در این حمله لطمه‌ای به شهروندان آمریکایی و کارکنان سفارتخانه وارد نیامد، اما تاسیسات آن به آتش کشیده شد. مقامات ایالات متحده که یک روز پیش از آن گفته بودند حملات روز یکشنبه در جلوگیری از حملاتِ بیشترنتیجه مثبت داشته، از حمله به سفارتخانه سخت خشمگین شدند.

قاسم سلیمانی در بدو ورود به فرودگاه بغداد و در حالی که توسط ابو مهدی المهندس، یکی از رهبران شبه‌نظامیان شیعه حشد الشعبی همراهی می‌شد، با آتش موشک‌های سبک ارتش ایالات متحده به قتل رسید. علی خامنه‌ای، رهبر ایران، حسن روحانی، رئیس جمهوری، و گروه‌های دیگری از مقامات ایران گفته‌اند انتقام ترور سلیمانی را خواهند گرفت، اما به اقدام خاصی اشاره نکرده‌اند.

در بیانیه شورای عالی امنیت ملی ایران آمده: «آمریکا باید بداند که حمله جنایتکارانه آمریکا به سردار سلیمانی بزرگ‌ترین خطای راهبردی در منطقه غرب آسیا بوده و آمریکا از تبعات این اشتباه محاسباتی به آسانی رهایی نخواهد یافت.»

مقامات آمریکا سال‌ها ترور سلیمانی را مد نظر داشتند اما به خاطر آن که زیان‌های بالقوه آن بر منافع این اقدام سنگینی می‌کرد، از انجامش خودداری می‌کردند.

سلیمانی در سال‌های اخیر با مصونیتی فزاینده در عراق و سوریه فعال بود و عکس‌هایش را در جبهه‌های جنگ، در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر می‌کرد. یک دیپلمات غربی ترور او را یک «اقدام شجاعانه» توصیف کرده و گفته است این اقدام «این پیام را به نظام ایران می‌فرستد» که قوانین کهنه جنگ دیگر کاربرد ندارد.

با وجود این، سلیمانی به‌رغم شهرتش، در جایگاه فردی با آزادی عمل اسامه بن لادن یا رهبران چریکی گذشته‌ها قرار ندارد، بلکه تنها یک مقام دولتی با کاغذبازی‌ها و بودجه‌بندی‌های معمول است. در فقدان او، ایران همانطور که دیدیم، ظرف چند ساعت جایگزینی برای او انتخاب کرده و پروژه‌های مرتبط با سلیمانی ادامه پیدا خواهد کرد. سلیمانی علاوه بر مقام ارشدش در نظام ایران، از دوستان نزدیک آقای خامنه‌ای نیز محسوب می‌شد. 

مقام سابق اطلاعاتی آمریکا می‌گوید: «نیروی قدس یک نهاد دولتی است. آن‌ها بخشی از یک اداره نظامی ‌رسمی‌ هستند. دولت و اقتصاد دولتی از آن‌ها حمایت می‌کند. آیا آمریکا آماده رویارویی با آن هست؟»

به گفته یک مقام سابق آمریکا، ترور سلیمانی خطر بالاگرفتن تنش‌هایی را به دنبال دارد که ایالات متحده فکر آن را نکرده است، و«جنگ‌های بزرگ این‌چنین آغاز می‌شوند.»

ریچارد استنگل، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا، می‌گوید: «آنچه ملت‌ها خوب بلدند، تلافی است. اما ایران این حمله را فقط به عنوان یک تلافی تلقی نمی‌کند، بلکه آن را یک واکنش عظیم و سخت نابرابر می‌بیند که ارتباط یا نسبتی با آنچه (خود) کرده ندارد.» 

اظهارات آقای ترامپ درباره ترور سلیمانی و علنی بودن این عملیات، ایران را ناگزیر به اقدام می‌کند. 

زمینه‌های احتمالی که ایران می‌تواند از طریق آن‌ها به واشینگتن واکنش نشان دهد، عراق، سوریه، لبنان و یمن است که ایران در آن‌ها نفوذ داشته و بخشی از ثروت این‌ کشورها را تحت کنترل دارد. جمهوری اسلامی ‌همچنین ممکن است حملاتش را علیه متحدان آمریکا در خاور میانه - از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل، از سر بگیرد.

ایران هم اکنون نیز متحدان خود را در عراق زیر فشار گذاشته تا نیروهای آمریکا را از کشور بیرون برانند که درحال حاضر در جریان انجام آن هستند.

ایران همچنین دارای قابلیت سایبری است که در سال‌های اخیر و به دنبال حملات سایبری آمریکا و اسرائیل به برنامه هسته ای اش با ویروس «استاکس نت»، آن را بهبود بخشیده و توسعه داده است. 

مقام اطلاعاتی سابق آمریکا می‌گوید: «آن‌ها (ایران) به منافع آمریکا و مردم حمله خواهند کرد. هدف همواره فقط سربازان و دیپلمات‌ها نیستند، کمپانی‌های عمده، منافع آمریکا و مردم هم می‌توانند هدف قرار گیرند. این جنگ عهد عتیق است؛ باید اقدام یا اقدامات تلافی‌جویانه صورت بگیرد.»

قرار است هفته آینده ایران درباره خروج (از برخی مفاد) توافق هسته ای اعلامیه‌ای صادر کند. جمهوری اسلامی‌ ماه‌هاست که به عنوان تنبیه کشورهای غربی برای تأسی از تحریم‌های آمریکا، از انجام برخی موارد درج شده در توافق هسته ای سر باز زده است. خانم کی می‌گوید:« هفته آینده ما باید در مورد اینکه آیا ایران به خودداری از تعهداتش (در قبال توافق هسته ای) ادامه خواهد داد یا نه تصمیم بگیریم. تصورم این است که ایران فعالیت‌های هسته ای‌اش را تشدید خواهد کرد.»

اما شاید مهم‌تر از آن، این باشد که اقدام آمریکا در قبال واکنش ایران چه خواهد بود، و آیا ایالات متحده آماده خواهد بود به افزایش تنش توسط ایران عکس العمل نشان دهد یا نه. خانم کی می‌گوید: «به چه چیز می‌خواهیم برسیم؟ پایان این ماجرا چیست؟»

معلوم نیست آیا دستگاه رهبری ترامپ به تمام پیامدهای ترور سلیمانی فکر کرده یا نه، و مفهوم آن برای سیاست امنیتی آمریکا چیست.

مقام اطلاعاتی سابق آمریکا گفت: «حالا که دست به این حرکت زده‌ایم، باید گام‌هایی برای مقابله با تروریسم برداریم و خود را برای هرگونه اقدامی‌آماده کنیم.»

خانم کی می‌گوید به نظر می‌رسد حکومت آمریکا لفاظی‌های خودش را باور کرده که حکومت ایران به خاطر تحریم‌های اقتصادی در مرز سرنگونی قرار گرفته، و افراط گرایان واشینگتن آن را متقاعد کرده‌اند که از میان برداشتن سلیمانی ضربه ای مهلک (به ایران) خواهد زد، یا دست‌کم هزینه چندانی دربر ندارد. 

آقای استنگل، مؤلف کتاب «جنگ‌های اطلاعاتی» که محتوای آن درباره کارزارهای اخبار جعلی است، می‌گوید:« آنچه مرا نگران می‌کند این سئوال است که آیا حکومت ترامپ تمام احتمالات، نتایج ممکن و منافع (ترور سلیمانی) را به دقت بررسی کرده بوده یا نه. امیدوارم چنین باشد. هرچه می‌خوانم، از شکسته شدن کل روند امینت ملی آمریکا می‌گوید.»