خبرگزاری آسوشیتدپرس روز سه‌شنبه ۳۰ مه (نهم خرداد) در گزارشی، به وضعیت هزاران نوجوانی پرداخت که در اردوگاهی در شمال شرق سوریه زندگی می‌کنند؛ نوجوانانی از خانواده‌های داعشی که دست‌کم چهار سال است در این محیط زندگی می‌کنند؛ بدون اینکه برای تحصیل شانسی داشته باشند یا آینده مشخصی پیش رویشان باشد.

به گزارش این خبرگزاری، مقام‌های کرد که بر شرق و شمال سوریه حکومت می‌کنند، از ترس اینکه نسل جدیدی از شبه‌نظامیان از کمپ الهول بیرون بیاید، در حال اجرای یک برنامه توانبخشی با هدف پاکسازی ذهن این کودکان از افکار افراطی‌اند که از طریق خانواده در آن‌ها نفوذ کرده است. با این حال، این اقدام به معنای جدا کردن آن‌ها از مادران و خانواده‌هایشان برای مدت زمانی نامعلوم است؛ رویه‌ای که نگرانی‌هایی را در میان گروه‌های حقوق بشری برانگیخته است.

نگرانی‌ها با این احتمال بیشتر می‌شود که حتی اگر این کودکان و نوجوانان به‌خوبی توانبخشی شوند، آینده‌شان در هاله‌ای از ابهام باقی می‌ماند؛ زیرا کشورهای زادگاهشان به پذیرش آن‌ها تمایلی ندارند.

خالد رمو، رئیس دفتر دولت تحت رهبری کردها در امور عدالت و اصلاح، در این زمینه معتقد است: «اگر این کودکان و نوجوانان به مدت نامعلوم دور از خانواده و بدون آموزش‌های کافی در اردوگاه بمانند، ممکن است نسل جدیدی از افراط‌گرایان ظهور کند که می‌تواند از نسل قبلی هم متعصب‌تر باشد.»

یکی دیگر از مراکزی که در این زمینه فعالیت می‌کند، پایگاهی به نام مرکز اورکش است. این مرکز توانبخشی اواخر سال گذشته افتتاح شد و خانه ده‌ها پسر جوان ۱۱ تا ۱۸ ساله با ملیت‌های مختلف از جمله فرانسه و آلمان است که از کمپ الهول منتقل شده‌اند. در اورکش، مهارت‌هایی از جمله طراحی، موسیقی، خیاطی و آرایشگری به پسران آموزش داده می‌شود. آن‌ها همچنین سبک زندگی شامل مدارا با دیگران را تمرین می‌کنند؛ صبح زود از خواب بیدار می‌شوند، پس از کلاس‌هایشان می‌توانند فوتبال و بسکتبال بازی کنند، به برقراری نظم در اتاق‌های خوابگاهشان‌موظف‌اند و مسئولیت‌های فردی و گروهی به عهده می‌گیرند. آن‌ها مجازند با والدین و خواهر و برادرشان تماس بگیرند.

با این حال، مسئولان این مرکز تاکید می‌کنند میراث داعش چیزی نیست که به این سرعت از بین برود. سال‌ها پس از شکست این گروه در جنگ وحشیانه  سوریه و عراق که سال ۲۰۱۹ به پایان رسید، هنوز برای از بین بردن تاثیر آن‌ها کارهای زیادی باقی است.

به گفته آن‌ها، کمپ الهول مانند زخمی است که از آن دوران باقی مانده و هنوز درمان نشده است. این کمپ حدود ۵۱ هزار نفر را در خود جای داده است که بیشتر آن‌ها را زنان و کودکان‌ــ از جمله همسران، بیوه‌ها و سایر اعضای خانواده شبه‌نظامیان داعش‌ــ تشکیل می‌دهند. بیشتر این افراد سوری و عراقی‌اند اما حدود هشت هزار زن و کودک از ۶۰ ملیت دیگر نیز در بخشی از اردوگاه موسوم به «انکس» زندگی می‌کنند. آن‌ها در میان ساکنان اردوگاه سرسخت‌ترین حامیان داعش محسوب می‌شوند.

جمعیت اردوگاه که پیش از این ۷۳ هزار نفر بود، حالا کاهش یافته است؛ زیرا برخی از سوری‌ها و عراقی‌ها اجازه یافته‌اند به خانه بازگردند. اما کشورهای دیگر تا حد زیادی از بازگرداندن اتباع خود خودداری کرده‌اند؛ شهروندان این کشورها پس از تسلط داعش بر بخش‌های وسیعی از عراق و سوریه در سال ۲۰۱۴، برای پیوستن به این گروه افراطی به منطقه سفر کردند.

اگرچه نیروهای امنیتی تحت رهبری کردها این اردوگاه را اداره می‌کنند، کنترل این پایگاه کار ساده‌ای نیست؛ زیرا افراط‌گرایی داعش همچنان رواج دارد و سبب نگرانی از القای ایده‌هایشان به کودکان می‌شود.

خبرنگار آسوشیتدپرس که از مرکز الهول بازدید کرده است، روایت می‌کند که در جریان دیدار از این پایگاه، برخی پسران جوان به سمت خبرنگاران سنگ پرتاب کردند و یکی از آن‌ها با دستش علامتی به نشانه بریدن گلوی آن‌ها نشان داد.

کودکان در الهول فرصت کمی برای آموزش دارند. کمتر از نیمی از ۲۵ هزار کودک در این اردوگاه در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کنند و مدیران اردوگاه از اینکه آن‌ها ممکن است در بزرگسالی خطرآفرین شوند، ابراز نگرانی می‌کنند. یکی از مدیران این مرکز می‌گوید: «در برخی موارد، این کودکان به ازدواج‌های زودهنگام مجبور می‌شوند؛ بنابراین تنها انتخابی که داشتیم این بود که برخی آن‌ها را از ایدئولوژی افراطی مادرانشان دور نگه داریم و آن‌ها را به مرکز توانبخشی منتقل کنیم.»

با این حال جدایی کودکان و نوجوانان از مادرانشان باعث نگرانی بسیاری از گروه‌های فعال حقوق بشر شده است. لتا تایلر، معاون بخش بحران و درگیری در دیده‌بان حقوق بشر، در این زمینه معتقد است: «اگرچه انتقال این پسران به مراکز بازپروری و توانبخشی ممکن است با نیت خوبی انجام شود، واقعیت این است که این اقدام نوعی بازداشت نامحدود و بدون اتهام کودکانی است که خودشان قربانی داعش محسوب می‌شوند.»

او تاکید کرد: «ممکن است جدایی این کودکان از خانواده‌هایشان به جای تاثیر مثبت به آسیب بیشتر آن‌ها منجر شود زیرا برای بسیاری از این کودکان که از وحشت‌های غیرقابل‌تصور زندگی تحت نظر داعش جان سالم به در برده‌اند، مادر و سایر اعضای خانواده تنها منبع قابل‌اتکا به شمار می‌روند و جدایی از مادر باید فقط به عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته شود.»

در چنین شرایطی، مقام‌های کرد و آژانس‌های بشردوستانه توافق دارند که تنها راه‌حل واقعی این است که کشورها شهروندان خود را پس بگیرند و مسئولیت نگهداری از آن‌ها در شرایط مناسب و بهره‌مندی کودکان از آموزش به عهده خودشان باشد.