به محض اینکه فیفا در سال ۲۰۱۰ تصمیم گرفت افتخار برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ را به قطر بدهد و پیشنهاد خود را پیش‌تر از پیشنهادهای رقابتی امثال ایالات متحده آمریکا، ژاپن و استرالیا قرار بدهد، این مسابقات درگیر جاروجنجال شد.

مشکلات مطرح‌شده پیرامون این مسابقات، از اتهام رشوه‌گیری تا سابقه بد حقوق بشر کشور میزبان و قوانین تبعیض‌آمیز تا مرگ کارگران مهاجر به هنگام ساخت ورزشگاه‌ها براساس سند و مدرک است.

با شروع [مسابقات] فوتبال خیال فیفا آسوده شد، به طورکلی خود مسابقات تاکنون موفقیت‌آمیز بوده و ترس از مشکل جمعیت یا درگیری‌ها با پلیس به طور کامل مهار شده و جو میهمانی برفضا حاکم است.

این بدان معنا است که مشکلات پدیدآمده از بین نرفته و اشکالات زیادی به وجود آمده است، به‌ویژه به‌دلیل تفاوت‌های فرهنگی گسترده‌ آشکاری که میان هواداران اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، آسیا و آفریقا که به خلیج فارس می‌روند با میزبان محافظه‌کارشان وجود دارد.

این راهنمای تمام چیزهایی است که در قطر ممنوع شده و گاه موجب عصبانیت هواداران درورزشگاه‌ها شده است.

آبجو

برنامه این بود که فروش مشروبات الکلی در ورزشگاه‌ها آزاد باشد، همان‌طور که در سراسر جهان مرسوم است، اما فیفا دو روز مانده به شروع مسابقات تغییر عقیده داد.

این موضوع برای طرفداران بازی‌ها مایوس‌کننده بود، اما برای بادوایزر، حامی رسمی این مسابقات که در توییتی نوشت: «خب، اینکه ناخوشایند است.» و بعد بلافاصله آن را پاک کرد، اتفاقی بسی شرم‌آور بود.

Kirill KUDRYAVTSEV / AFP

با اینکه فروش مشروبات الکلی در قطر به‌شدت تحت کنترل است، اما در مناطق یا محل‌های [اختصاص‌داده شده برای] هواداران در اطراف دوحه سرو می‌شود تا مطمئن باشند که می‌توانند پیروزی‌هایشان را جشن بگیرند و برای باختشان ابراز تاسف کنند، اما نه در خود ورزشگاه‌ها.

بازوبند یک عشق

حتی بعد از بازی افتتاحیه، مذاکرات پرتب و تابی بین اتحادیه‌های فوتبال اروپا و فیفا در مورد اینکه آیا بازیکنانی مثل هری کین، کاپیتان تیم انگلستان، اجازه دارند در دفاع از حقوق ال‌جی‌بی‌تی‌کیو پلاس و در اعتراض به قوانین همجنس‌گراهراسی در قطر بازوبند یک عشق (One Love) ببندند یا خیر جریان داشت.  

در نهایت، در آخرین لحظه فیفا با استناد به قانونی که استفاده از «پیام‌ها یا شعارهای سیاسی، مذهبی یا شخصی» را برای بازیکنان ممنوع می‌کند حکم به استفاده نکردن می‌دهد و به جای آن به‌عنوان مصالحه، استفاده از نوار بی‌طرف‌تر «بدون تبعیض» را پیشنهاد می‌دهد.

حضور وزیر کشور آلمان، نانسی فریزر، با بازوبند OneLove در ورزشگاه الخلیفه دوحه- REUTERS/Kai Pfaffenbach

با این حال، الکس اسکات، تحلیلگر بی‌بی‌سی که خودش ملی‌پوش سابق [انگلستان] است، مقابل دوربین پخش زنده پیش از اولین بازی انگلستان مقابل ایران بازوبند یک عشق را به بازوی خود بست و بازیکنان آلمان که قبل از بازی مقابل ژاپن ایستادند تا عکس دسته‌جمعی بگیرند، هر ۱۱ نفر دستشان را روی دهانشان گذاشتند تا نشان دهند که معتقدند به شکلی ناعادلانه جلو حرف زدنشان را درباره این موضوع گرفته‌اند و با این کار، تحسین عمومی را برانگیختند.

پرچم‌ها و کلاه‌های سطلی رنگین‌کمانی

هواداران ولز از سال ۲۰۱۰ این کلاه‌های احیای بریت‌پاپ (Britpop) را که ظاهر مبهمی دارند برای خود انتخاب کردند، و تعداد زیادی از آن‌ها که وارد قطر شدند، نمونه‌ رنگین‌کمانی آن را برای حمایت از جنبش پراید (افتخار) به سر داشتند.

اما طولی نکشید که هواداران گفتند کلاه‌هایشان را در بدو ورود به ورزشگاه‌ها مصادره کردند، و لورا مک آلیستر، کاپیتان سابق تیم زنان ولز، گفت این اتفاق برایش افتاده و ماموری که قبل از بازی مقدماتی تیمش مقابل ایالات متحده آمریکا به او نزدیک شده او را ترسانده است.

REUTERS/Dylan Martinez

از آن زمان، اتحادیه فوتبال ولز اعلام کرد که فیفا تغییر قابل توجه دیگری اعمال کرده و حکم صادر کرده است که استفاده از کلاه‌ها و پرچم‌های رنگین‌کمانی تا پایان مسابقات مجاز است.

اما مهاجمی که بعد معلوم شد ماریو فری ایتالیایی بوده است، نیز در جریان بازی پرتغال مقابل اروگوئه به وسط زمین دوید و پرچم رنگین‌کمانی را در اعتراض بیشتر به نقض حقوق بشر به اهتزاز درآورد.

لباس‌ جنگجویان جنگ‌های صلیبی و شمشیرهای پلاستیکی

طرفداران فوتبال در قطر در حمایت از تیم‌هایشان لباس‌های باشکوهی به تن کردند، از لباس دختران ریش‌دار شیرفروش سوئیسی و شیوخ برزیلی گرفته تا زنی مکزیکی که سربند پردارش آنقدر بزرگ بود که تقریبا در واگن مترو دوحه جا نشد.

موقع ساخت متروی قطر به سربند مونته‌زوما فکر نکردند.

با این حال، مخالفت مقام‌های قطری با لباس شوالیه‌های جنگ‌های صلیبی و شمشیر پلاستیکی قابل درک است، با توجه به این نکته که این جنگجویان مسیحی در قرون وسطی علیه مسلمانان جنگ‌های خونینی به راه انداختند، پوشیدن این لباس‌ها انتخاب بسیار نابخردانه‌ای بود، با اینکه بلوزهای طرح صلیب و جوشن سنت جورج را معمولا مثل یک تفریح بی‌خطر در رویدادهای ورزشی بین‌المللی می‌پوشند.

سخنگوی موسسه خیریه ضدتبعیض کیک ایت اوت (Kick it Out) هشدار داد: «توصیه‌ ما به هوادارانی که در مسابقات فوتبال جام جهانی شرکت می‌کنند این است که شاید برخی از لباس‌ها، مثل لباس‌های فانتزی که نماد شوالیه‌ها یا جنگجویان جنگ‌های صلیبی‌اند، در قطر و سایر کشورهای اسلامی ممنوع باشد.»

«توصیه‌های سفر وزارت‌ خارجه که پیش از مسابقات صادر شده بود، موید این نکته است که طرفداران باید با آداب و رسوم محلی آشنا شوند و ما هم آن‌ها را تشویق می‌کنیم که چنین رویکردی اتخاذ کنند.»

این نکته یکی از آن صلیبی‌های یکدنده را متقاعد نکرد، او در پارک هواداران به تاک تی‌وی (Talk TV) گفت هواداران به این دلیل هزینه هنگفت جام جهانی را پرداخت می‌کنند که بتوانند هرکاری دلشان می‌خواهند بکنند چون «هوادار فوتبال جوهر بازی است».

یکی از هواداران تیم ملی انگلستان در قطر با تاک تی‌وی درباره رفتار هواداران در جام جهانی صحبت می‌کند.

«یکی از چیزهایی که جاهایی مثل قطر متوجه‌ آن نمی‌شوند این است که هوادار فوتبال جوهر بازی‌ است. این ما هستیم که فوتبال را می‌سازیم نه شرکت‌ها.»  

لباس‌های «بدن‌نما»

مقام‌های قطری پیش از شروع مسابقات به هواداران هشدار داده بودند که باید به آداب و رسوم محافظه‌کارانه پوشش در این کشور احترام بگذارند و در انظار عمومی خود را بپوشانند، با اینکه خیلی‌ها به گرمای طاقت‌فرسای کویری عادت ندارند.

براساس اعلام سازمان گردشگری قطر: «از میهمانان (مردان و همینطور زنان) انتظار می‌رود با پرهیز از پوشیدن لباس‌های بدن‌نما در ملاعام به فرهنگ محلی احترام بگذارند. توصیه کلی ما به مردان و زنان این است که حتما شانه و زانوی خود را بپوشانند.»

درحالی که بسیاری این قانون پوشش را تا حد زیادی برای احترام به خواسته‌های میزبان رعایت کرده‌اند، افرادی هم ترجیح داده‌اند با سرپیچی از این ممنوعیت به شیوه‌ای بحث‌برانگیز آزادی فردی را مطرح کنند.

OZAN KOSE / AFP

ایوانا نول، دختر شایسته سابق کرواسی، از فرصت جام جهانی برای گرفتن عکس اینستاگرام استفاده کرد که دیلی میل آن لباس‌ها را «مجموعه‌ای جسورانه» خواند.

به قول ژوزه مورینیو: «ترجیح می‌دهم چیزی نگویم. اگر حرف بزنم، توی دردسر بزرگی می‌افتم...»

اصرار «بسیار سختگیرانه» قطری‌ها برای پوشیدن لباس، انگلیسی‌ها را به مقابله به مثل واداشت: هیچکس از اهالی شمال شرق انگلستان (جوردی) را بدون پیراهن و با شکم‌های قهوه‌ای آویزان نیوکاسلی در جایگاه‌های ورزشگاه احمد بن علی نمی‌بینید و با درنظر گرفتن تمام شرایط، شاید بهترین کار همین باشد.