دو هفته پس از سفر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه به ایران، منابع خبری در دو کشور اعلام کردند که ماهواره ایرانی خیام قرار است روز سه‌شنبه نهم ماه اوت، از پایگاه فضایی بایکونور در قزاقستان با پرتابگر سایوز به فضا پرتاب شود.

به گفته منابع خبری بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران به روسیه اجازه می‌دهد تا از ماهواره خیام برای جمع‌آوری اطلاعات درباره تحرکات سربازان اوکراینی، عبور آنان از رودخانه‌ها در شهر خرسون و همچنین سنگرسازی‌های آنان، استفاده کند.

ماهواره خیام که مجهز به دوربین‌های پیشرفته است، همچنین قابلیت تهران برای رصد و تجسس درباره فعالیت‌ها در پایگاه‌های نظامی کل منطقه خاورمیانه را در حد چشمگیری افزایش می‌دهد.

روزنامه واشنگتن‌پست و همچنین شماری از مقام‌های غربی گفته‌اند که ماهواره خیام در چارچوب توافق نظامی میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه، در ابتدا برای چند ماه برای پیشبرد اهداف روسیه در جنگ اوکراین به خدمت گرفته می‌شود و مشغول رصد و تعقیب حرکت نیروهای اوکراینی برای هدف قرار دادن احتمالی آنان در حملات موشکی خواهد بود.

این در حالی است که خبرگزاری‌های ایرانی «شایعات درباره استفاده از تصاویر ماهواره خیام برای مقاصد نظامی سایر کشورها» را رد می‌کنند و می‌گویند که اهداف آن «صرفا صلح‌آمیز و غیرنظامی» است و تصاویرش برای ارتقای توانایی مدیریت کشور در حوزه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌ زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها است.

این ماهواره ممکن است برای شناسایی موقعیت مکانی موشک‌های دوربرد و پیشرفته «هایمارس» اهدایی آمریکا به اوکراین که ضربات سنگینی به زرادخانه‌ها و سنگرهای روسیه زده، مورد استفاده قرار گیرد.

نشریه نشنال در امارات متحده عربی نوشته است ماهواره خیام که توسط روسیه و بر مبنای یک قراداد مخفی چهارساله با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخته شده، سپس به ایران برگردانده می‌شود و برای رصد دائمی تاسیسات نظامی و زیرساختی مهم، از جمله در حوزه مراکز تولید نفت در خلیج فارس و همچنین اسرائیل در خدمت قرار خواهد گرفت.

ایران در گذشته از اطلاعات تجسسی ماهواره‌ای برای حمله پهپادی به تاسیسات نفتی عربستان سعودی و ابوظبی استفاده کرده است. منتقدان می‌گویند اطلاعات و تصاویر ماهواره خیام احتمالا در اختیار گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت ایران در منطقه قرار خواهد گرفت.

آژانس خبری فضایی روسیه، روس‌کوسموس، نیز تایید کرده است که ماهواره خیام روز سه‌شنبه به فضا پرتاب خواهد شد.

روس‌کوسموس در بیانیه‌ای گفت: «طراحی و ساخت ماهواره خیام در شرکت‌هایی انجام شده است که بخشی از شرکت دولتی روس‌کوسموس‌اند.»

در جریان سفر اخیر پوتین به ایران، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، خواستار تقویت «همکاری طولانی‌مدت» با روسیه شده بود.

تهران می‌گوید که ماهواره خیام را روسیه به مدار زمین خواهد فرستاد اما کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک ایران تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از آن ا از روز اول صادر خواهند کرد.

روسیه در سال ۲۰۰۵ نیز ماهواره ایرانی سینا-۱ را به فضا پرتاب کرده بود.