ادامه روند نزولی روابط ایران و استرالیا، تعامل دانشگاهی بین دو کشور را نیز تحت تاثیر قرار داده است. روزنامه سیدنی مورنینگ هرالد در گزارشی اعلام کرده که دست کم هشت دانشگاه برتر استرالیا با ابراز نگرانی از اینکه نزدیک‌تر شدن کنبرا به واشینگتن، ریسک بازداشت استرالیایی‌ها در ایران را افزایش می‌دهد، روند اعزام کارکنان خود به ایران را تعلیق کرده‌اند.
دانشگاه وسترن استرالیا، سیدنی، کویینزلند و نیوسوث‌ولز، از جمله این دانشگاه‌ها هستند. از سوی دیگر شورای تحقیقات استرالیا هم می‌گوید، احتمالا تامین مالی شش پروژه علمی جاری مرتبط با ایران را متوقف میکند، زیرا عدم حضور میدانی فعالان پروژه در این کشور، اعتبار تحقیقات را زیر سئوال می‌برد.
اغلب این دانشگاه‌ها از سال گذشته در مورد پذیرش دانشجویان ایرانی نیز سخت‌گیری‌های زیادی انجام داده و در شماری از موارد با اشاره به وجود نام ایران در فهرست تحریم‌های سال ۲۰۱۱ وزارت امور خارجه استرالیا به آنها پذیرش نداده‌اند.
در هر دو مورد، یعنی اعزام استادان و فعالان دانشگاهی به ایران و یا پذیرش دانشجویان ایرانی در استرالیا، هیچ‌گونه ممنوعیت قانونی وجود ندارد، اما دانشگاه‌ها با استناد به توصیه‌های وزارت امور خارجه استرالیا و با توجه به امور داخلی خود به طور سلیقه‌ای روند همکاری‌های دانشگاهی با ایران را به حال تعلیق درآورده‌اند.
این روزنامه استرالیایی در گزارش خود به نقل از منابع آگاه در وزارت امور خارجه استرالیا می‌نویسد که این وزارتخانه در آذرماه سال گذشته به دانشگاه‌ها هشدار داده که کارمندان آنها در صورت سفر به ایران و انجام فعالیت‌هایی که توجه مقامات محلی را برانگیخته میکند، با خطر دستگیری مواجه خواهند بود.
این در حالی است که سطح هشدار به شهروندان استرالیا برای سفر به ایران نیز در وضعیت نارنجی قرار دارد. به این معنی که از آنها خواسته شده به طور جدی در سفر به ایران تجدید نظر کنند و متوجه باشند که در صورت انجام این سفر و بازداشت شدن، دسترسی کنسولی و حقوقی تضمین شده نیست.
همچنین محدوده ۱۰۰ کیلومتری مرزهای شرقی و غربی و بخش‌هایی از جنوب ایران نیز برای سفر ممنوع اعلام شده است.
در توضیحات تکمیلی وزارت امور خارجه استرالیا برای شهروندان استرالیایی که می‌خواهند به ایران سفر کنند، تاکید شده که اگر آنها دارای تابعیت دوگانه باشند، ریسک بازداشت آنها افزایش‌می‌یابد. این هشدار حتی به کیف‌قاپی در ایران و عدم امنیت برای زنان یا فعالیت‌های حساسیت برانگیز مانند عکاسی هم اشاره میکند، به طوری که به نظر می‌رسد، مقامات کنبرا تنها به منظور اجتناب از پیامدهای دیپلماتیک اعلام وضعیت قرمز برای سفر به ایران، به طور رسمی درجه هشدار را به ممنوعیت تغییر نداده‌اند.
بازداشت دو استاد استرالیایی در ایران
توصیه سال گذشته وزارت امور خارجه استرالیا به دانشگاه‌های این کشور در مورد سفر به ایران همزمان با بازداشت دومین شهروند استرالیایی در ایران بوده است.
میمنت چاوشی حسینی که تابعیت ایران را نیز دارد، استاد دانشگاه ملی استرالیا است که در زمینه جمعیت‌شناسی فعالیت میکند. او که در چارچوب یک طرح مطالعاتی به ایران سفر کرده بود، آذرماه گذشته به اتهام «نفوذ»، بازداشت شد. یک ماه بعد خبر آزادی حسینی منتشر شد، اما ای‌بی‌سی استرالیا می‌گوید که باوجود رفع اتهام از این استاد دانشگاه، او اجازه خروج از ایران را ندارد.
یک ماه قبل از بازداشت میمینت حسینی؛ کایلی مور گیلبرت، شهروند استرالیایی-بریتانیایی در ایران بازداشت شده بود. او فارغ‌التحصیل دانشگاه کمبریج و استاد دانشگاه ملبورن در زمینه اسلام‌شناسی است که احتمالا در آبان‌ماه در ایران بازداشت شده است. تایمز لندن می‌گوید که او به دعوت یک دانشگاه در ایران برای شرکت در کنفرانسی به تهران سفر کرده بود و هنگام بازگشت در فرودگاه دستگیر شد. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه اتهام گیلبرت را جاسوسی اعلام کرده و می‌گوید که اتهام او با تابعیت بریتانیایی‌اش در ارتباط است. اما استرالیا او را شهروند خود می‌داند و برای حل و فصل پرونده‌اش که آن را بسیار پیچیده توصیف کرده، در تلاش است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مبادله زندانیان
بازداشت گلیبرت و میمنت حسینی در پاییز گذشته پس از آن انجام شده که مقامات تهران در مورد بازداشت دست کم دو ایرانی متهم به دور زدن تحریم‌ها در استرالیا، نتوانستند در مذاکرات خود برای آزادی آنها پیشرفتی داشته باشند.
نگار قدس کنی، شهروند ایرانی مقیم استرالیا از سال ۱۳۹۶ به اتهام نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران و تلاش برای صادرات تجهیزات ممنوعه در استرالیا زندانی بود. محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در سفر اردیبهشت‌ماه خود به نیویورک زمانی که پیشنهاد مبادله زندانیان را مطرح کرد، اشاره کوتاهی به نام قدس کنی داشت. با این وجود استرالیا به رغم درخواست‌های مکرر تهران، به واشینگتن جواب مثبت داد و نگار قدس کنی را برای تعیین تکلیف پرونده‌اش به آمریکا تحویل داد.
او ۱۰ روز قبل از آزادی جولی کینگ و مارک فرکین (۱۳مهر)، زوج بلاگر-جهانگرد استرالیایی که از تیرماه سال جاری به دلیل به پرواز درآوردن پهپاد و تصویربرداری در تهران بازداشت شده بودند، با حکم دادگاه مینیاپولیس از آمریکا اخراج شد و به ایران بازگشت.
همزمان با آزادی این زوج، رضا دهباشی، دانشجوی دکترا در دانشگاه کویینزلند که از شهریورماه سال گذشته با اتهامی مشابه اتهام قدس کنی در استرالیا زندانی بود، آزاد شد.
همزمانی آزادی اتباع ایرانی و زوج استرالیایی، گمانه‌زنی‌ها را در مورد احتمال مبادله زندانیان بین ایران و استرالیا افزایش می‌دهد. البته مقامات کنبرا که از آغاز بر محرمانه نگاه‌داشتن مذاکرات تاکید داشتند، می‌گویند مبادله‌ای انجام نشده و روال قانونی طی شده است. تهران نیز در این زمینه اظهار نظری نداشته، اما محمد‌جواد ظریف در موارد متعدد و به طور علنی پیشنهاد مبادله زندانیان ایرانی با اتباع خارجی بازداشت شده در ایران را مطرح کرده است.
روابط نزدیک استرالیا با آمریکا
رای دادگاه آمریکا برای آزادی نگار قدس کنی، سه روز پس از آن صادر شد که اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا به عنوان دومین رهبر جهان در مهمانی شام کاخ سفید به میزبانی دونالد ترامپ شرکت کرد. حضور رهبران جهان در این مهمانی شام که در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ترتیب داده می‌شود، معمولا به معنی روابط گرم آنها با رئیس‌جمهور آمریکا است.
موریسون از معدود رهبران جهان به شمار می‌رود که با توجه به ویژگی‌های‌اش روابط شخصی نزدیکی با دونالد ترامپ دارد. در ملاقات‌های مشترک، او به اندازه‌ای کاریزما ندارد که ترامپ را از کانون توجه رسانه‌ها خارج کند و در عین حال یک راست‌گرای دو آتشه و لیبرال است که سیاست‌های‌اش از جمله مقابله با مهاجران غیرقانونی، تحسین رئیس‌جمهور آمریکا را برانگیخته است.
موریسون در واشینگتن تاکید کرد که هیچ رابطه دوستانه‌ای در جهان به اندازه رابطه استرالیا و آمریکا نزدیک نیست و باید روابط اقتصادی و امنیتی دو کشور را بیش از پیش تقویت کرد.
این در حالی است که استرالیا در مردادماه نیز اعلام کرده بود به ائتلاف امنیت دریانوردی خلیج فارس تحت رهبری ایالات‌متحده ملحق می‌شود. هدف از تشکیل این ائتلاف تضمین امنیت کشتی‌رانی در خلیج فارس پس از دوره‌ای از افزایش تنش‌ها است که آمریکا و متحدان‌اش جمهوری اسلامی را مسئول آن می‌دانند (اتهامی که تهران آن را رد میکند).
از نگاه تهران روابط نزدیک کنبرا با واشینگتن که به عدم تحویل نگار قدس کنی به ایران، به زندان افتادن رضا رهباشی و در نهایت پیوستن استرالیا به ائتلاف خلیج فارس کمک کرد، نباید بی‌پاسخ می‌ماند و در نتیجه بازداشت اتباع استرالیایی از جمله دو استاد دانشگاه، اکنون این بخش قابل توجهی از جامعه دانشگاهی است که با محدودیت‌های جدید از فرصت همکاری محروم می‌شود.
ایران و استرالیا سال گذشته پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک را جشن گرفتند. روابطی که پس از دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی، چندان پویا نبود، اما ادامه‌دار ماند. در غیاب دیپلماسی فعال و روابط اقتصادی مستحکم در سال‌های گذشته و تحولات اخیر، کیفیت روابط دوجانبه کاهش یافته و همچنان چشم‌انداز روشنی پیش روی آن نیست.
