بامداد امروز یکم بهمن ۱۴۰۰ (‌۲۱ ژانویه ۲۰۲۲) سومین رزمایش مشترک نیروهای دریایی ایران، روسیه و چین در اقیانوس آرام آغاز شد. در این رزمایش که فرماندهی آن بر عهده نیروی دریایی ارتش ایران است، ۱۰ ناو و شناور نیروهای دریایی هر سه کشور شرکت دارند. از این میان، سهم نیروی دریایی ارتش پنج ناوچه، نیروی دریایی سپاه پاسداران یک شناور تندرو کاتاماران، نیروی دریایی روسیه یک رزم‌ناو، یک ناوشکن و یک کشتی پشتیبانی و نیروی دریایی خلق چین یک ناوشکن و یک کشتی پشتیبانی است. علاوه بر نیروهای سطحی، یگان‌های هوادریای هر سه کشور با استفاده از شش فروند بالگرد در رزمایش شرکت دارند.

در مقایسه با سه رزمایش مشترک پیشین نیروهای دریایی ایران، چین و روسیه، نیروها، شناورها و همچنین بالگردهای بیشتری در رزمایش کمربند امنیتی-۲۰۲۲ شرکت دارند. همچنین ماموریت‌های اجراشده در جریان این رزمایش از تنوع بیشتری نسبت به دو رزمایش مشترک پیشین برخوردار بوده و جنبه رزمی بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده است. به همین دلیل، نیروهای دریایی کشورهای شرکت‌کننده با مهم‌ترین شناورهای رزمی خود در این رزمایش شرکت کرده‌اند که از این میان می‌توان به رزم‌ناو واریاگ که در حقیقت ناو سرفرماندهی ناوگان اقیانوس آرام نیروی دریایی روسیه است، اشاره کرد.

رزمایش مرکب کمربند امنیتی-۲۰۲۲ در محدوده‌ای به مساحت ۱۷‌هزار کیلومتر در شمال اقیانوس هند برگزار شد. با توجه به اینکه یکی از نخستین ماموریت‌های اجراشده در جریان این رزمایش اجرای آتش در بامداد یکم بهمن علیه اهداف سطحی و سپس شبیه‌سازی انهدام اهداف پرنده با شلیک موشک‌های زمین به هوا و همچنین تیربارهای ضد هوایی است، محدوده اجرای آن منطقه پرواز‌ممنوع اعلام شده است. شناورها و همچنین یک فروند هواپیمای فوکر اِف ۲۷-۴۰۰ اِم نیروی دریایی ارتش وظیفه دور نگه‌داشتن هرگونه شناور و هواپیمای جاسوسی نیروی دریایی آمریکا از منطقه رزمایش برای در امان ماندن از گزند موشک‌های شلیک‌شده و توپ‌های پرتاب‌شده نیروهای دریایی ایران، چین و روسیه را بر عهده دارد.

نیروی دریایی آمریکا رزمایش را رصد کرد

رزمایش مرکب کمربند امنیتی-۲۰۲۲ توجه فرماندهی ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات‌متحده آمریکا که مقر آن در منامه، پایتخت بحرین قرار دارد، جلب کرده است. به همین دلیل از روز سه‌شنبه ۲۸ دی ۱۴۰۰، هواپیماهای گشت دریایی پی-۸ آ پوزیدون (P-8A Poseidon) این نیرو، اعزامی به پایگاه هوایی شیخ عیسی در جریان یک ماموریت روزانه به رصد فعالیت ناوهای چینی و روسی اعزامی به منطقه دریای عمان و دریای عرب شمالی پرداخته‌اند.

نیروی دریایی ایالات‌متحده آمریکا هم‌اکنون شش فروند هواپیمای گشت دریایی و ضد زیردریایی پی-۸ آ پوزیدون در بحرین مستقر دارد. این هواپیماها به‌طور روزانه چهار ماموریت گشت دریایی بر فراز خلیج‌فارس، دریای عمان، شمال اقیانوس هند و دریای عرب شمالی انجام می‌دهند. وظیفه آن‌ها پشتیبانی از یگان‌های سطحی و زیرسطحی نیروی دریایی آمریکا در منطقه عملیاتی ناوگان پنجم این نیرو است که شامل آب‌های اقیانوس هند، دریای سرخ، تنگه باب المندب و دریای عرب نیز می‌شود.

هر هواپیمای گشت دریایی پی-۸ آ به یک رادار همه‌منظوره‌ ای پی وای-۱۰ در دماغه مجهز است؛ راداری که توانایی شناسایی شناورهای سطحی تا هواپیماهای بزرگ و همچنین هواشناسی را دارد. علاوه بر آن، هر پی-۸ آ به یک سامانه الکترواپتیکی اِم ایکس-۲۰ اِچ دی در زیر بخش جلویی بدنه مجهز است؛ این سامانه به یک دوربین اپتیکی و یک دوربین فروسرخ مجهز است و امکان عکس و فیلم‌برداری از هر گونه اهداف سطحی و پرنده را برای خدمه هواپیما فراهم می‌کند. علاوه بر این رادار و همچنین سامانه الکترواپتیکی، پی-۸ آ به پرتابگرهای سانا‌بوی (Sonobuoy)‌ مجهز است. با استفاده از سانابوی‌ها، هواپیمای پی-۸ آ توانایی شناسایی زیردریایی‌ها را دارد و با استفاده از اژدر می‌تواند آن‌ها را منهدم کند. همچنین در صورت نیاز امکان تعبیه و نصب چهار موشک ضد کشتی هارپون در زیر بال‌های پی-۸ آ پوزاسدون وجود دارد.

یک فروند پی-۸آ نیروی دریایی آمریکا در بحرین (US Navy)

دست‌کم یکی از شش فروند پی-۸ آ اعزامی نیروی دریایی آمریکا به رادار پیشرفته آرایه فعال فازی‌ای پی اِس-۱۵۴ مجهز است که در یک غلاف یا محفظه بزرگ در زیر بدنه هواپیما تعبیه می‌شود. هم‌اکنون تنها ۱۰ فروند از هواپیماهای پی-۸ آ‌‌ نیروی دریایی آمریکا به این رادار پیشرفته مجهز شده‌اند، راداری با قابلیت تصویربرداری و شناسایی اهداف ثابت و متحرک در دریا و خشکی و اهدافی به کوچکی پریسکوپ یک زیردریایی. ستاد فرماندهی ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا ترجیحا از این هواپیما مجهز به رادار اِی پی اِس-۱۵۴ (APS-154) برای شناسایی اقدام‌های صورت گرفته در رزمایش کمربند امنیتی-۲۰۲۲ استفاده می‌کند.

علاوه بر هواپیمای پی-۸ آ پوزایدون، نیروی دریایی آمریکا از یکی از ۱۲ فروند هواپیمای جاسوسی الکترونیکی (ELINT) ایی پی-۳ ایی آریِس ۲ (EP-3E ARIES II)  با شماره ۱۶۱۴۱۰ برای رصد فعالیت‌های نیروهای دریایی شرکت‌کننده در رزمایش استفاده می‌کند. این هواپیما به‌خصوص برای رصد فعالیت سامانه‌های دفاع هوایی ناوهای شرکت‌کننده در رزمایش کاربرد دارند و اطلاعات مربوط به عملکرد رادارهای رهگیری، کنترل آتش و درگیری سامانه‌های پدافندی آن‌ها را ثبت می‌کند. در حال حاضر هواپیمای ۱۶۱۴۱۰ در پایگاه هوایی شیخ عیسی در بحرین مستقر است و هفته‌ای سه پرواز برای جاسوسی از نیروهای نظامی ایران در جزایر سه‌گانه تنب کوچک، بزرگ و ابوموسی و همچنین مستقر در پایگاه‌های سواحل خلیج‌فارس، تنگه هرمز و دریای عمان بر عهده دارد.

آشنایی با ناوهای شرکت‌کننده در رزمایش کمربند امنیتی-۲۰۲۲

نیروی دریایی ارتش با پنج شناور در رزمایش مرکب کمربند امنیتی-۲۰۲۲ شرکت می‌کند. دو ناوچه پاسور (Frigate) کلاس موج به‌ نام‌های دنا و جماران به ترتیب با شماره‌ پاشنه ۷۵ و ۷۶، یک ناوچه کلاس بایندر به‌نام نقدی و با شماره پاشنه ۸۲ و ۸۳ و دو شناور موشک‌انداز کلاس کمان با نام‌های گرز و تبرزین. سهم نیروی دریایی سپاه در این رزمایش تنها یک شناور‌ کاتاماران شهید ناظری است.

نیروی دریایی خلق چین با یک فروند ناوشکن کلاس ۰۵۲ دی به‌نام ارومچی و یک ناو پشتیبانی کلاس ۹۰۳ آ به‌ نام تایهو در این رزمایش شرکت می‌کند، درحالی‌که نیروی دریایی روسیه با یک رزم‌ناو کلاس اسلاوا به‌نام واریاگ (ناو سرفرماندهی ناوگان اقیانوس آرام نیروی دریایی روسیه)، یک ناوشکن کلاس اودِلای ۱ به‌نام آدمیرال تریبوتس و یک کشتی پشتیبانی (نفت‌کش) کلاس بوریس چیلیکین به‌نام بوریس بوتوما در این رزمایش شرکت می‌کند. این کشتی‌ها خود را در تاریخ ۲۸ دی ۱۴۰۰ به بندر چابهار رساندند تا خدمه و فرماندهانشان در کنفرانس پیش از رزمایش شرکت کرده و برای ماموریت‌های آن برنامه‌ریزی کنند.

ناو پشتیبانی و ناوشکن نیروی دریایی چین در رزمایش کمربند امنیتی‌ـ‌۲۰۲۲ (Iranian Navy)

پس از آیین استقبال از ناوگان چین و روسیه، جلسه توجیهی و هماهنگی رزمایش با حضور نماینده کشورهای شرکت‌کننده به‌صورت حضوری و وبیناری در بندر چابهار برگزار شد. در این مراسم، امیر دریادار دوم، مصطفی تاج‌الدینی، معاون عملیات نیروی دریایی ارتش و سخنگوی رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۲‌ ضمن خیرمقدم، با بیان اینکه رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۲ ایران از اهمیت خاصی برخوردار است، گفت: «ماهیت مشترک تهدیدهای دریایی و تحولات سیاسی بین دولت‌ها برای انجام اقدام‌های هماهنگ، موجب شده که نیروهای دریایی سه کشور بیش از گذشته با یکدیگر همکاری کنند.» 

ناخدا یکم ولیچکو، فرمانده ناوگروه روسی، نیز ضمن تشکر از میزبانی خوب جمهوری اسلامی ایران گفت: «امیدوارم در کنار هم رزمایش خوبی را اجرا کنیم و به اهدافی که داشتیم برسیم.» در ادامه این مراسم ناخدا یکم فرهاد فتاحی، فرمانده گروه عملیات رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۲، به  تشریح برنامه‌ها و انجام آخرین هماهنگی‌ها در خصوص برگزاری این رزمایش پرداخت.

بالگردهای شرکت‌کننده در رزمایش

در جریان این رزمایش شش فروند بالگرد شرکت دارند. یکی از آن‌ها یک فروند بالگرد ضد سطحی/ضد‌زیردریایی ضد-۹ دی از هوادریای خلق چین است که از ناوشکن اورومچی به پرواز درمی‌آید. بالگرد دیگر یک فروند کاموف-۲۷ پی اِس متعلق به هوادریای روسیه است که از رزم‌ناو واریاگ به پرواز درمی‌آید.

 سهم هوادریای ارتش ایران در این رزمایش دو فروند بالگرد است، یک فروند اوت سیکورسکی آ اِس اِچ-۳ دی سی‌کینگ (ASH-3D SeaKing) که برای ماموریت جست‌وجو و نجات و همچنین حمل نیروهای ویژه مورداستفاده قرار گرفت، درحالی‌که فروند دوم یک فروند اوت بل ۲۱۲ بود که برای شناسایی و دور نگه‌داشتن ناوهای خارجی از منطقه رزمایش به همراه یک فروند هواپیمای فوکر ۲۷ هوادریای ارتش استفاده شد.

هوادریا (هواپیمایی نیروی دریایی) سپاه هم در رزمایش شرکت داشت. این هوادریا با دو فروند از شش فروند بالگردهای میل می-۱۷۱ خود در رزمایش شرکت کرد. یکی از آن‌ها مجهز به سبد آب بامبی (Bambi bucket) بود که برای شبیه‌سازی ماموریت اطفاء حریق استفاده شد، درحالی‌که از فروند دیگر برای اعزام به یک شناور تجاری که هدف حمله دزدان دریایی قرار گرفته بود، استفاده شد.

رزمایش مرکب کمربند ایمنی دریایی ۲۰۲۲ با شعار «با هم برای صلح و امنیت» و در منطقه‌ای به وسعت ۱۷ هزار کیلومترمربع، با پیام صلح و دوستی برگزار شد. در جریان این رزمایش ماموریت‌های متنوعی ازجمله نجات شناور دچار حریق، آزادسازی شناور ربوده‌شده، تیراندازی علیه اهداف مشخص، تیراندازی شبانه به اهداف هوایی و سایر تمرین‌های تاکتیکی و عملیاتی صورت گرفت. سخنگوی رزمایش اهداف این رزمایش را تقویت امنیت تجارت دریایی بین‌المللی، مقابله با دزدی دریایی و تروریسم دریایی، تبادل اطلاعات در حوزه امداد و نجات دریایی و تبادل تجربیات عملیاتی و تاکتیکی اعلام کرد.

همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، سومین رزمایش مشترک نیروهای دریایی ایران، روسیه و چین در اقیانوس هند در مقایسه با رزمایش‌های پیشین گسترده‌تر و شامل شناورهای بیشتری بود. این نشان‌دهنده افزایش حضور و نفوذ نیروهای دریایی چین و روسیه در آب‌های جنوب غرب ایران و در آینده در تنگه هرمز و خلیج‌فارس با کمک بندر چابهار است. افزایش نفوذ یا هژمونی نیروهای دریایی روسیه و چین در آب‌های جنوبی ایران امری نگران‌کننده و البته اجتناب‌ناپذیر برای ایالات‌متحده آمریکا و متحدانش به‌خصوص بریتانیا است. به نظر می‌رسد با کاهش تدریجی حضور نیروی دریایی ایالات‌متحده آمریکا در آب‌های منطقه خاورمیانه، نیروهای دریایی چین و روسیه این خلاء را با کمک ایران پر کنند.