توازن قدرت در منطقه دریای مدیترانه شرقی در حال تغییر است. از منظر امنیت منطقه‌ای و دیپلماسی انرژی، پروژه‌های انتقال انرژی می‌توانند در تداوم ثبات و همکاری منطقه‌ای نقش مهمی ایفا کنند. با توجه به تداوم بحران اقتصادی و انرژی لبنان، کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ درصددند از هرگونه پروژه انتقال انرژی از دریای مدیترانه به این کشور حمایت کنند. هر پروژه جدید انتقال انرژی با ایجاد وابستگی متقابل می‌تواند به حل برخی مشکلات موجود بین کشورهای همسایه منجر شود. کشورهایی که در مسیر خط لوله‌های جدید قرار خواهند گرفت، هم از حق ترانزیت بهره‌مند خواهند شد و هم در امنیت منطقه‌ای انرژی نقش ایفا خواهند کرد.

در این بین، با توجه به جنگ داخلی سوریه و انزوای این کشور در منطقه و سطح جهان، هرگونه پروژه انتقال انرژی به مقصد لبنان که از خاک سوریه هم  عبور کند، بهترین فرصت برای رژیم اسد برای شروع روند بهبود روابط با کشورهای همسایه و بهره‌گیری سیاسی اقتصادی از منافع این پروژه‌ها خواهد بود.

در تابستان و پاییز گذشته، کاهش ظرفیت تولید برق در لبنان و افزایش قیمت سوخت باعث شد در این کشور بحران انرژی ایجاد شود. میزان مصرف روزانه برق لبنان حدود سه هزار مگاوات است که در بهترین شرایط، لبنان می‌تواند دو هزار و ۸۰۰ مگاوات برق تولید کند. در ماه‌های گذشته، ناتوانی دولت لبنان برای تامین انرژی موردنیاز در کنار بحران اقتصادی، زنگ خطر جدی برای امنیت ملی این کشور را به صدا درآورد. تداوم بحران انرژی لبنان شرایط را برای نفوذ بیشتر جمهوری اسلامی ایران در این کشور فراهم کرد و ایران با استفاده از این بحران به این کشور سوخت فرستاد.

خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان

در سپتامبر ۲۰۲۱، قرارداد ساخت خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان از طریق اردن و سوریه به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، پیش‌بینی‌ شده بود که از ماه‌های اول سال ۲۰۲۲، روزانه بین ۶۰ تا ۶۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی مصر به لبنان صادر شود. قرار است گاز طبیعی که در خلیج عقبه مصر تولید می‌شود، از طریق شبه‌جزیره سینا به اردن و سپس از طریق خاک سوریه به لبنان منتقل شود.

این پروژه به خط لوله عربی معروف است. آمریکا از حامیان اصلی احداث این خط لوله است و واشنگتن برای حل بحران انرژی لبنان، از فروش برق اردن به لبنان نیز حمایت می‌کند. گاز طبیعی وارداتی از مصر قرار است در دو نیروگاه زهرانی در جنوب لبنان و دیرالعمار در شمال لبنان استفاده شود تا برق موردنیاز دو بخش شمال و جنوب این کشور از این دو نیروگاه تامین شود.

در  سپتامبر ۲۰۲۱، مصر از تصمیم جدید خود در حوزه انرژی خبر داد. قاهره در نظر داشت تا با توقف صادرات ال‌ان‌جی، برای صادرات گاز طبیعی مازاد  خود از طریق خط لوله گاز عربی به لبنان اقدام کند. در آن زمان هم اعلام شد که واشنگتن در حال بررسی معافیت از برخی تحریم‌ها علیه سوریه است.

پروژه صادرات گاز طبیعی اسرائیل به لبنان

 در روز شنبه، ۱۵ ژانویه ۲۰۲۲، رسانه‌های اسرائیلی از امضای قرارداد محرمانه اسرائیل با لبنان برای صادرات گاز طبیعی این کشور به بیروت خبر دادند. به گزارش رسانه‌های اسرائیلی، آمریکا و روسیه از چنین پروژه‌ای حمایت می‌کنند. با توجه به نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی ایران در لبنان و حمایت آن از حزب‌الله، از منظر تل‌آویو، چنین پروژه‌ای در صورت عملیاتی شدن، مانع تداوم وابستگی لبنان به منابع انرژی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد و این به‌نوبه خود کاهش تدریجی نفوذ سیاسی جمهوری اسلامی ایران در لبنان را در پی خواهد داشت. 

به گزارش کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل، روسیه هم حامی احداث این خط لوله است. این رسانه ادعا کرده است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه،  به‌عنوان حامی اصلی حکومت بشار اسد که هم‌زمان با اسرائیل روابط نزدیکی دارد، پیش‌تر شخصا از دستیابی به چنین توافقی حمایت کرده است.

در این پروژه، گاز طبیعی میدان گازی لویاتان در دریای مدیترانه، نزدیک بندر حیفای اسرائیل، به لبنان صادر خواهد شد. باید در نظر داشت که هم دولت اسرائیل در معادلات انرژی دریای مدیترانه فعالانه نقش ایفا می‌کند و هم شرکت‌های انرژی این کشور در برخی پروژه‌ها مشارکت دارند. 

روز یکشنبه، ۱۶ ژانویه، خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرد که دولت لبنان خبر امضای چنین قراردادی را تایید نکرده است. بنا بر این گزارش، وزارت انرژی و آب لبنان اخبار تلویزیون اسرائیل مبنی بر توافق برای انتقال گاز اسرائیل به این کشور را تکذیب کرده است.

قانون سزار، مانع اصلی پروژه‌ها

 با توجه به تداوم جنایت‌های رژیم اسد در سال ۲۰۱۹، آمریکا قانون سزار را با هدف «حمایت از غیرنظامیان سوری» تصویب کرد. در ژوئن ۲۰۱۹، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، اعمال تحریم علیه ۳۹ شخص و ارگان دولت سوریه به موجب قانون «سزار» را رسما  اعلام کرد؛ قانونی که برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه دولت سوریه و متحدان آن و شرکت‌ها و موسسات مرتبط با این کشور طراحی شده بود.

روز شنبه، ۱۵ ژانویه، علی الحلبی، سفیر لبنان در مصر، در گفت‌وگو با کانال تلویزیونی الشرق، با اشاره با تداوم قانون سزار گفت: «قاهره پیش از آغاز پمپاژ گاز مصر [به لبنان] برای در امان ماندن از «تحریم سزار» [علیه سوریه]، ضمانت آمریکا را خواستار شده است.»

در هفته‌های گذشته، برخی رسانه‌ها از وجود فشار بر دولت بایدن برای مستثنا کردن خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان از قانون سزار خبر دادند. باید در نظر داشت که این پروژه مشکل منابع مالی ندارد و بانک جهانی آمادگی خود برای تامین منابع مالی موردنیاز را اعلام کرده است. شروط بانک جهانی برای اعطای وام به این پروژه رعایت استانداردها و الگوهای بانک جهانی است. در سال‌های گذشته، مشاجرات سیاسی و محاسبات فرقه‌ای از تحقق طرح‌های قبلی برای احداث نیروگاه‌های دیگری نیز ممانعت کرده بود.

صادرات انرژی به کشورهای همسایه و متحدان آمریکا و حمایت از پروژه‌های انتقال انرژی که امنیت انرژی متحدان آمریکا را تضمین کند، یکی از اصول اساسی دیپلماسی انرژی آمریکا است. اگر جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در لبنان را خواستارند، می‌توانند پروژه خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان را از قانون سزار معاف کنند؛ یعنی جمهوری‌خواهان در سنا با مصوبه احتمالی دولت بایدن در این مورد مخالف نکنند.

پروژه‌های انتقال نفت و گاز با توجه به بلندمدت بودن هم می‌توانند ثبات و امنیت منطقه‌ای را تضمین کنند و هم از تنش‌های جدید بین کشورهای درگیر در چنین پروژه‌هایی جلوگیری به عمل آورند.

خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان برای رژیم اسد هم فرصت مناسبی خواهد بود. این رژیم باید امنیت زیرساخت‌های انرژی این کشور را تامین کند تا جریان گاز صادراتی مصر به لبنان به مشکل دچار نشود. با توجه به نفوذ بیش‌ازحد روسیه در سیاست داخلی و خارجی دمشق، به نظر می‌رسد رژیم اسد توان تامین امنیت این خط لوله در خاک خود را داشته باشد. این خط لوله رژیم اسد را از انزوا خارج خواهد کرد و می‌تواند مقدمات بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را نیز هموار کند.

با توجه به نیاز لبنان به گاز طبیعی وارداتی از این پروژه، به نظر می‌رسد که پروژه انتقال گاز طبیعی اسرائیل به این کشور نیز عملیاتی شود. البته باید همه شرایط موردنیاز فراهم شود. این خط لوله هم اختلاف‌های دیرینه بیروت و تل‌آویو را حل خواهد کرد و هم می‌تواند بهترین حربه برای کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در امنیت انرژی لبنان باشد.

امنیت انرژی در چارچوب منافع ملی کشورهای منطقه بهترین بستر برای حل برخی اختلاف‌های موجود و جلوگیری از تنش‌های آینده است. طبیعی است که روسیه و آمریکا از این پروژه‌ها حمایت خواهند کرد چرا که بازار هدف روسیه با این پروژه‌ها تهدید نخواهد شد و امنیت انرژی متحدان آمریکا در منطقه هم تضمین می‌شود. عامل مهم‌تر کاهش نقش جمهوری اسلامی ایران در سیاست داخلی و خارجی لبنان خواهد بود و این پروژه‌ها را به یک بازی برد-برد برای همه کشورهای درگیر تبدیل می‌کند.