مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق، سیاست خارجی متوازن خاص خود را پی‌گیری می‌کند: توازن در روابط بین ایران، عربستان و آمریکا. آمریکا و عربستان رابطه دوستانه دیرینه‌ای با یکدیگر دارند، ولی جمهوری اسلامی ایران با آمریکا و عربستان اختلافات بسیاری دارد و این موضوع، کار را برای کاظمی دشوار کرده است. 

دولت عراق همواره اعلام کرده است که نمی‌خواهد آن کشور محل تسویه‌حساب و اختلافات آمریکا و ایران باشد، ولی واقعیت این است که عراق در دو دهه گذشته محلی برای رقابت‌های ایران و آمریکا بوده است.

گروه‌های نیابتی وابسته به ایران، از جمله شبه‌نظامیان وابسته به حشدالشعبی، همواره پشت اکثر حملات به پایگاه‌های محل استقرار نظامیان آمریکا بوده‌اند. یکی از تندروترین این گروه‌ها یعنی کتائب حزب‌الله، بارها به سمت سفارت آمریکا در بغداد و پایگاه‌های محل استقرار نظامیان آمریکا راکت شلیک کرده‌ است. آمریکا نیز با بمباران پایگاه‌های این شبه‌نظامیان، به آن حملات واکنش نشان داده است. دولت مصطفی کاظمی در مواردی تلاش کرده است که با بازداشت این شبه‌نظامیان و ضبط راکت‌های آنها، تسلط خود را بر امور نشان دهد. ولی در اکثر موارد، به دلیل فشار و تهدید شبه نظامیان مجبور شده است آنها را در زمان کوتاهی آزاد کند.

واضح است که این شبه‌نظامیان تا حد زیادی از تهران دستور می‌گیرند و دولت عراق هم نمی‌خواهد با آنها وارد جنگ خیابانی شود، یا روابطش را با تهران به خطر بیندازد. ولی دولت بغداد از این که سلطه و اقتدار امنیتی‌اش به چالش کشیده شود، راضی نیست.

درست به همین دلیل، به‌رغم آن که شبه‌نظامیان وابسته به ایران خواستار خروج نیروهای آمریکا از عراق هستند، دولت عراق روابط نظامی و آموزشی خود را با نظامیان آمریکایی حفظ کرده است. بخش مهمی از تسلیحات ارتش‌ و پليس عراق، از جمله هواپیماهای جنگی اف ۱۶ عراق، آمریکایی هستند. افسران آمریکایی هم در پادگان‌های ارتش عراق در حال آموزش نظامیان عراقی هستند. یکی از مهم‌ترین‌ موارد، نیروهای ضد تروریسم عراق است که در دو دهه اخیر تحت آموزش نظامیان آمریکایی بوده‌اند و روابط خوبی با ارتش آمریکا دارند. 

از سوی دیگر، مصطفی کاظمی کوشیده است تا به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک هم روابط گسترده‌ای با آمریکا برقرار کند. کاظمی که سال‌های طولانی رئیس سرویس اطلاعاتی عراق بوده است، به شکل سنتی روابط دیرینه‌ای با آمریکایی‌ها دارد. او هنگامی که به نخست‌وزیری عراق رسید، به عنوان سیاستمداری دیده می‌شد که می‌تواند نفوذ گسترده ایران را در عراق محدود و کنترل کند. راهی که او برگزید، گسترش همزمان روابط با ایران، آمریکا و عربستان بود.

در گام اول، او در تیرماه سال گذشته به تهران رفت تا هم اراده خود را برای ادامه روابط با ایران نشان دهد و هم اعلام کند که اگر چه با جمهوری اسلامی ایران دشمنی ندارد، ولی نمی‌خواهد مانند نخست وزیرانی چون نوری المالکی تحت نفوذ تهران باشد. دولت عراق تحت هدایت کاظمی اعلام کرد که روابط دو کشور باید در چارچوب مناسبات رسمی بین دو دولت باشد. پیش از آن نیز اعلام شده بود که اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس، با دریافت ویزا و رسمی به عراق سفر کرده است. در واقع، دولت کاظمی می‌خواست دولت ایران با دولت عراق وارد رابطه شود، نه با گروه‌های شبه‌نظامی عراقی.

از طرف دیگر، در حالی که مقامات ایرانی از کاظمی و دولتش می‌خواستند که مصوبه پارلمان عراق برای خروج نظامیان آمریکایی از عراق را اجرا کند، کاظمی آشکارا به این خواسته تهران بی‌اعتنا بود. روابط عراق با نظامیان آمریکایی هم بعد از آن سفر ادامه یافت.

در دومین گام، مصطفی کاظمی در مرداد ماه سال گذشته به آمریکا سفر کرد و با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقت آمریکا دیدار کرد.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آن سفر، امضای قراردادهایی برای افزایش تولید برق در عراق از سوی شرکت‌های آمریکایی بود. عراق به‌رغم برخورداری از منابع عظیم انرژی و سوخت‌های فسیلی مانند نفت و گاز، در تمامی دو دهه بعد از سرنگونی حکومت صدام حسین با مشکل تامین انرژی، به‌ویژه برق مورد نیاز برای خانه‌های مردم، خیابان‌ها و صنایع روبه‌رو بوده است و مجبور شده است که از ایران برق و گاز وارد کند؛ موضوعی که باعث افزایش وابستگی عراق به ایران و افزایش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آن کشور شده است.

کاظمی برای کاهش این وابستگی به تهران، در سفر به واشنگتن قراردادهایی به ارزش هشت میلیارد دلار با شرکت‌های هانی‌ول اینترنشنال، بیکرهیوز، جنرال الکتریک، استرلار انرژی، و شورون امضا کرد. آن قراردادها خشم گروه‌های وابسته به ایران در عراق را برانگیخت، و کاظمی را متهم کردند که به جای پی‌گیری خروج نظامیان آمریکا از عراق، به سمت توسعه روابط با آن کشور رفته است.

با این حال، مقامات آمریکا از این رویکرد کاظمی حمایت کردند. وزارت انرژی آمریکا از گسترش همکاری شرکت‌های آمریکایی با وزارتخانه‌های عراقی در حوزه نفت و انرژی استقبال کرد. دونالد ترامپ هم گفت که در راستای آینده‌ای بهتر برای عراق، از افزایش حضور شرکت‌های آمریکایی در عراق حمایت می‌کند.

در گام سوم، کاظمی، این ماه به دعوت ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، به ریاض سفر کرد و ضمن دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، دست‌کم پنج توافقنامه همکاری بین دو کشور به امضا رساند. 

پس از این سفر، دو طرف در یک بیانیه مشترک اعلام کردند که یک صندوق سه میلیارد دلاری برای گسترش همکاری‌های دو جانبه ایجاد خواهند کرد که بخش اعظم آن از طرف عربستان تامین خواهد شد. عربستان همچنین برای کمک به  افزایش تولید برق عراق هم اعلام آمادگی کرده است. پیش از آن نیز بازگشایی گذرگاه مرزی عرعر بین دو کشور اعلام شده بود.

از سوی دیگر، عربستان و عراق به عنوان اولین و دومین صادرکنندگان بزرگ نفت در اوپک، در آن سفر درباره هماهنگی بیشتر  سیاست‌های نفتی خود مذاکره کردند، و این در حالی بود که ایران، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پیشین نفت در اوپک، در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌های آمریکا، بخش عمده‌ای از بازارهای نفتی و توان تولید و صادرات خود را از دست داده است.

در مجموع، محافل سیاسی و خبری، سفرهای سه‌گانه مصطفی کاظمی به ایران، آمریکا و عربستان را در چارچوب راهبرد سیاست خارجی متوازن عراق ارزیابی کرده‌اند.

نتایج سفرهای مصطفی کاظمی به آمریکا، عربستان و ایران، نشان می‌دهد که اراده او ایجاد نوعی توازن در سیاست خارجی عراق و به تبع آن، تامین حفظ امنیت داخلی عراق است. این که کاظمی تا چه حد بتواند به این سیاست در آینده ادامه بدهد و این که اصولا خود او تا چه زمانی در سمت نخست وزیری عراق باقی بماند، به عوامل متعددی بستگی دارد که یکی از آن‌ها انتخابات پارلمانی عراق است که قرار است پاییز آینده برگزار شود.