در سال ۲۰۲۰ شمار بی‌سابقه‌ای از روزنامه‌نگاران به دلیل انجام فعالیت‌های حرفه‌ای خود در سراسر جهان زندانی شدند و در این میان کشورهای اقتدارگرا افراد بسیاری را به دلیل پوشش اخبار مربوط به کووید-۱۹ یا بی ثباتی سیاسی بازداشت کردند. دولت‌ها به بهانه‌ی دنیاگیری کرونا، دادرسی‌ها را به تعویق انداخته، برای ملاقات زندانیان اعمال محدودیت کرده، و خطر کرونا برای ایشان را نادیده انگاشتند و در این میان حداقل دو روزنامه‌نگار پس از ابتلا به این بیماری در بازداشت درگذشتند.

اول دسامبر امسال،  ۱۵ روزنامه‌نگار در ایران زندانی بودند. در تاریخ ۱۲ دسامبر، حکومت ایران یکی از این روزنامه‌نگاران یعنی روح الله زم را به جرم جاسوسی، مشارکت در نشر اکاذیب در خارج از کشور و توهین به مقدسات اسلام  و توهین به علی خامنه‌ای اعدام کرد. زم موسس وبگاه و کانال تلگرامی آمدنیوز بود که علاوه بر افشاگری درباره‌ی مقام‌های جمهوری اسلامی، در دی ماه ۱۳۹۶ درباره‌ی زمان و مکان اعتراض‌های مردمی اطلاع رسانی می‌کرد. زم در سال ۱۳۹۸ در بغداد دستگیر و به ایران بازگردانده شد و پس از مدتی به مرگ محکوم شد.

گزارش جهانی سالانه‌ کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران (CPJ)، حداقل ۲۷۴ روزنامه‌نگار را تا تاریخ اول دسامبر ۲۰۲۰ شناسایی کرد که در رابطه با فعالیت حرفه‌ای خود بازداشت شده‌اند. این رقم رکورد پیشین ۲۷۲ نفر ثبت شده در سال ۲۰۱۶ را شکست. چین به خاطر بازداشت چندین روزنامه‌نگار که اخبار مربوط به دنیاگیری کرونا را پوشش می دادند برای بار دوم در صدر فهرست جهانی بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران قرار گرفت. پس از چین کشورهای ترکیه که به محاکمه خبرنگارانی که به قید وثیقه آزاد شده‌اند و بازداشت افراد جدید ادامه داده،‌ مصر که به هر وسیله‌ای به تداوم بازداشت روزنامه‌نگاران فاقد محکومیت قضایی ادامه می‌دهد و عربستان سعودی بدترین زندان روزنامه‌نگاران هستند. کشورهایی که تعداد روزنامه‌نگاران زندانی در آن‌‌ها افزایش قابل توجهی داشت عبارتند از: بلاروس و اتیوپی. بلاروس صحنه اعتراضات گسترده به انتخاب مجدد رئیس جمهور این کشور شد که تقریبا سه دهه زمام امور آن را در دست داشته است و در اتیوپی ناآرامی‌های سیاسی به درگیری‌های مسلحانه انجامید.

بنا بر این گزارشُ‌این پنجمین سال متوالی است که دولت‌های سرکوبگر دست کم ۲۵۰ روزنامه‌نگار را زندانی کرده‌اند. فقدان رهبری جهانی در زمینه‌ی ارزش‌های دموکراتیک – به ویژه از جانب ایالات متحده که رئیس جمهور آن دونالد ترامپ به طور خستگی ناپذیری به تحقیر مطبوعات پرداخته و خود را به دیکتاتورهایی مانند عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، نزدیک کرده است- سبب تداوم این بحران شده است. با توجه به اینکه اقتدارگرایان برای توجیه اقدامات خود سخنان ترامپ درباره ‌ی “اخبار جعلی” را دستاویز قرار داده‌اند – مخصوصا در مصر – شمار روزنامه‌نگارانی که به اتهام نشر “اخبار دروغ” زندانی شده‌اند رشد فزاینده‌ای داشته است. امسال ۳۴ روزنامه‌نگار به جرم نشر “اخبار دروغ” زندانی شدند که سال گذشته این رقم ۳۱ نفر بود.

در چین، بسیاری از ۴۷ روزنامه‌نگار زندانی، محکومیت‌های طولانی مدت داشته یا بدون اتهامات روشن در استان سین کیانگ زندانی هستند. زمانی که در اوایل سال جاری آتش ویروس کرونا به جان شهر ووهان در استان هوبئی افتاد، مسئولان محلی چندین روزنامه‌نگار را به دلیل پوشش اخباری که روایت رسمی از نحوه‌ی پاسخگویی پکن را به زیر سوال می‌برد، دستگیر کردند. شهروند خبرنگار چینی ژانگ ژان یکی از سه نفری است که در تاریخ ۱ دسامبر ۲۰۲۰ در زندان بودند. ژان که در اوایل فوریه با انتشار فیلم در توییتر و یوتیوب شیوع ویروس کرونا در ووهان را گزارش می‌کرد در ۱۴ ماه مه بازداشت شد. برخی از فیلم‌های او شامل مصاحبه با کاسبان و کارگران محلی درباره‌ی تاثیر کرونا و نحوه پاسخگویی دولت چین به بحران کووید-۱۹ می‌شوند.

 در همین حال، مقام‌‌های مصری با افزایش بازداشت‌‌های دوره‌ای، صدور اتهام و تمدید نامحدود حکم بازداشت موقت، تعداد روزنامه‌نگاران زندانی در این کشور را به ۲۷ نفر رساندند که این رقم با رکورد سال ۲۰۱۶ این کشور برابری می‌کند. تنها در ماه نوامبر، دادستان‌های مصری برای دور زدن حکم دادگاه برای آزادی عکاس مصری سید عبد اله و وبلاگ نویس مصری محمد ابراهیم معروف به «اکسیژن» اتهام جدید تروریسم را به اتهامات ایشان افزودند. مستندات CPJ نشان می‌‌دهد که مقام‌های مصری از آوریل ۲۰۱۹ تا کنون از روش‌های مشابهی برای تداوم بازداشت حداقل هشت روزنامه‌نگار دیگر استفاده کرده‌‌اند.

این کمیته در ادامه گزارش خود آورده است که در جهان، حداقل یک روزنامه‌نگار دیگر پس از ابتلا به ویروس کرونا در بازداشت، درگذشت. روزنامه‌نگار اهل هندوراس ، دیوید رومرو که مدیر رادیو گلوبو و شبکه تلویزیونی گلوبو بود، به جرم افترا زدن به یک دادستان سابق مشغول سپری کردن دوران محکومیتی ده ساله بود. رومرو پس از ابتلا به کووید-۱۹ در بازداشتگاهی واقع در شهر تمارا در نزدیکی پایتخت این کشور، تگوسیگالپا، در تاریخ ۱۸ ژوئیه از دنیا رفت. خطر قرار گرفتن در معرض ویروس کرونا در زندان منجر شد تا CPJ با ۱۹۰ گروه دیگر همراه شود و در قالب کمپین #FreeThePress از رهبران جهانی بخواهند تا همه روزنامه‌نگارانی که به دلیل فعالیت حرفه‌ای خود زندانی شده‌اند را آزاد کنند.

در اروپا و آسیای میانه، روزنامه‌نگاران گرفتار ناآرامی‌های بلاروس شدند. الكساندر لوكاشنكو، رئیس جمهور بلاروس، برای ششمین بار پیروز انتخاباتی شد که بسیاری معتقد به تقلب در آن بودند و به اعتراضات گسترده انجامید. ده‌ها روزنامه‌نگار در این کشور دستگیر شدند و بسیاری از آنها به پرداخت جریمه‌ی نقدی، منع از فعالیت خبرنگاری و یک تا دو هفته حبس محکوم شدند. برخی هم با اتهامات بسیار جدی تری مواجه هستند. در تاریخ اول دسامبر، حداقل ۱۰روزنامه‌نگار در بلاروس زندانی بودند. این افراد اولین روزنامه‌نگاران اهل بلاروس هستند که از سال ۲۰۱۴ تاکنون در سرشماری سالانه‌ی CPJ آورده شده‌اند. 

در ترکیه ، جایی که هر روزنامه‌نگار زندانی با اتهامات ضد دولتی روبرو می‌شود، از زمان کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ که موجب افزایش شمار زندانیان شد، تعداد روزنامه‌نگاران زندانی رو به کاهش بوده است. از آنجا که با تعطیلی رسانه‌ها، واگذاری آن‌ها به تجار طرفدار دولت و تشدید برخوردهای قضایی آنکارا موفق به ریشه کن کردن رسانه‌های جریان اصلی شده است،‌ ترکیه به روزنامه‌نگاران بیشتری اجازه داده تا بیرون از زندان در انتظار محاکمه باشند. CPJ امسال در ترکیه ۳۷ روزنامه‌نگار زندانی شناسایی کرد که کمتر از نیمی از تعداد بازداشت شدگان سال ۲۰۱۶ است. با این حال مسئولان ترک همچنان به بازداشت روزنامه‌نگاران و وکلای آنها ادامه می‌دهند. به خاطر کووید-۱۹، دادرسی‌های قضایی سال ۲۰۲۰ به مدت سه ماه به حالت تعلیق درآمدند که این امر منجر به طولانی شدن مدت بازداشت افراد زندانی و افزایش اضطراب افراد در انتظار محاکمه شد. 

در هفته‌های منتهی به انتشار سرشماری CPJ، مقام‌های ترکیه دست کم سه روزنامه‌نگار خبرگزاری مزوپوتامیا را به دلیل پوشش خبری انتقادی شان بازداشت کردند. خبرگزاری مزوپوتامیا اخبار مربوط به کردها را پوشش می‌دهد. یکی از این سه روزنامه‌نگار بازداشتی جمیل اوغور بود که در خبری مدعی شده بود نیروهای نظامی ترک دو روستایی را بازداشت و شکنجه کرده و سپس از هلیکوپتر به بیرون پرتاب کرده‌اند که یکی از آنها فوت کرد. (مسئولان ترک مدعی شدند که این دو غیرنظامی به خاطر مقاومت در برابر بازداشت مجروح شده‌اند.)

سایر یافته‌های سرشماری سالانه‌ CPJ عبارتند از: 

دو سوم روزنامه‌نگاران زندانی با اتهامات امنیتی مانند تروریسم یا عضویت در گروه‌های ممنوعه مواجه هستند.

اتهامات ۱۹ درصد روزنامه‌نگاران زندانی مشخص نیست – بیش از نیمی از این ۵۳ روزنامه‌نگار در اریتره و عربستان سعودی هستند.

تقریبا تمام روزنامه‌نگاران زندانی در سراسر جهان محلی بوده و اخبار کشور خود را پوشش می‌دادند. CPJ هفت نفر با تابعیت خارجی یا دوگانه یافت که در کشورهای چین،‌ اریتره،‌ اردن و عربستان سعودی زندانی هستند.

۳۶ تن ، یعنی سیزده درصد، از روزنامه‌نگاران زندانی زن هستند. برخی از این افراد در ایران و عربستان سعودی اخبار مربوط به حقوق زنان را پوشش می‌دادند و تعدادی دیگر هنگام تهیه گزارش از اعتراضات بلاروس بازداشت شدند.