در میان اعضای جدید هیات مذاکره‌کننده طالبان که انتظار می‌رود در آینده نزدیک گفت‌وگوهای صلح با دولت افغانستان را آغاز کند، نام شیخ عبدالحکیم، قاضی القضات طالبان نیز دیده می‌شود. اما او کیست و چه وزنی در تشکیلات شورشیان طالبان دارد؟

۲۲ آوریل امسال وقتی روستائیان شهرستان غوریان استان هرات از خواب بیدار شدند، پشت دیوارهای گلی برخی خانه‌ها شب‌نامه‌های تایپ شده‌ای را دیدند که حامی پیام متفاوتی بود. این شب‌نامه‌ها در بسیاری از شهرستان‌های هرات و دیگر استان‌های افغانستان با یک لحن و یک شناسه پخش شده بود.

در سرلوحه این نامه‌ها نشان طالبان و نام «دفتر رهبری» دیده می‌شد. اما پای نامه مهر و امضای «مولوی عبدالحیکم، رییس دادگاه‌ها»ی طالبان آمده بود. مردم افغانستان شگفت‌زده شدند، چرا که این نامه‌ها پیش از آن پیام‌آور مرگ و نامه اعمال برای اجرای احکام دادگاه‌های صحرایی طالبان بود اما این بار قاضی‌القضات طالبان با اشاره به جنگ جاری در افغانستان و تلاش‌های دیپلماتیک دفتر سیاسی طالبان در قطر از جنگ‌جویان خود خواسته بود:‌«حملات خود را در جریان آتش‌بس پایان دهند و به روند مذاکرات صلح احترام بگذارند.»

او نوشته بود که نباید افرادشان با تشدید حملات خشونت بار، «در روند مذاکرات صلح خلل وارد کنند».

این زمانی بود که طالبان با آمریکا توافق کرده و منتظر شروع مذاکرات بین الافغانی بودند.

پاسخ جنگ‌جویان به این دستور قاضی‌القضات‌شان هم مثبت بود و افغانستان در جریان عید گذشته مزه صلح را چشید.

یک ماه بعد در ۲۴ ماه مه رهبری طالبان آتش‌بس سه روزه عید فطر را اعلام کرد و جنگ‌جویانشان از این دستور پیروی کردند.

شیخ عبدالحکیم که هیچ عکسی از او دیده نشده است، حدود ۶۰ سال پیش در روستای «بند تیمور» شهرستان میوند در استان جنوبی قندهار به دنیا آمد.

او از تبار پشتون‌های اسحاقزی است که قوم پولدار و بانفوذی در قندهار به حساب می‌روند. عبدالحکیم در کودکی به مدرسه مذهبی رفت و دروسش را تا سطوح بالا فراگرفت. در دوران مبارزه افغان‌ها علیه شوروی سابق نقش چشم‌گیری نداشت و نامش شنیده نشده بود. اما درپی شروع جنگ‌های داخلی و ظهور طالبان، عبدالحکیم که دیگر از عالمان دینی طالبان به حساب می‌رفت، بارها در اقامتگاه ملاعمر مجاهد، رهبر گروه طالبان در قندهار دیده می‌شد. او بیشتر نقش مشاور غیررسمی ملا عمر را داشت تا مقام رسمی.

بزرگ‌ترین تحول در زندگی او پس از سقوط رژیم طالبان در نتیجه هجوم آمریکا به افغانستان بود.

مولوی حکیم نیز مانند سایر رهبران طالبان از افغانستان آواره و به کویته پاکستان پناهنده شد. در این ایام او مدرسه بزرگی را بنیان گذاشت که هزاران کودک افغان را آموزش می‌داد. این مدرسه مذهبی نقش مهم در تربیت طالبان نسل دوم ایفا کرده است.

نفوذ مولوی حکیم به خاطر این مدرسه که طالبان سازمان‌دهی می‌کرد، در جنبش تازه جان‌گرفته طالبان مرتب بیشتر می‌شد و او در واقع به جایگاهی مانند «آیت الله عظمی» رسیده بود و عضو شورای رهبری طالبان شد. در سال ۲۰۱۳ بار دیگر نقش مولوی حکیم در تعیین سرنوشت طالبان برجسته شد. طالبان سرانجام تایید کردند که ملاعمر، رهبر این گروه درگذشته است. دعوای سختی بر سر جانشینی او درگرفت.

سمیع یوسفزی، روزنامه‌نگار طالب‌شناس می‌نویسد:‌ «یکی از افراد بسیار نزدیک به ملاعمر، ملاعبدالجبار بود که نقش ارتباطی بین شورای کویته را با ملاعمر داشت. ملاعمر از جبار خواسته بود که در صورت مرگش این خبر را به ملا شیخ عبدالحکیم برساند.»

او می‌نویسد: ‌«ملاجبار به ملاحکیم تلفن زد و شرح داد که ملاعمر مرده است. بعد اعضای خانواده و دوستان ملاعمر دستارش را به سر ملامنصور، رهبر جدید طالبان گذاشت و گفت او دیگر جانشین ملاعمر است. شیخ حکیم هم به او تبریک گفت و از او خواست که راه ملامحمد عمر را تعقیب نماید.»

با حمایت ملاحکیم از اختر محمد منصور که از قوم اسحاقزی خودش بود، جایگاه رهبری برای منصور تثبیت شد.

با تغییرات جدید در تشکیلات طالبان، شیخ عبدالحکیم دیگر عملا بالاترین مقام قضایی طالبان را از آن خود کرده بود.

حتی کشته شدن ملامنصور در حمله پهپاد آمریکایی در بلوچستان پاکستان و جانشینی ملا هبت الله آخوندزاده، جایگاه قاضی القضات تغییر نکرد.

او در این مدت که خود را قاضی القضات طالبان می‌خواند صدها حکم قضایی داده است که در دشت‌ها و کوه‌های افغانستان در مناطق دور از نفوذ دولت اجرایی شده است. کسانی که شیخ حکیم را می‌شناسند گفته‌اند که او تا همین اواخر در اجرای احکام سخت قضایی طالبان تردیدی نداشت اما بار دیگر تقدیر او با یک حادثه دیگر تغییر کرد.

اوایل امسال انفجاری در مدرسه‌ای در اسحاق آباد کویته رخ داد که دست کم ۱۵ کشته و ۱۸ نفر مجروح برجا گذاشت.

تلویزیون گزارش داد: ‌«یک منبع معتبر که نخواست نامی از او فاش شود به تلویزیون یک گفت که این رویداد شب گذشته رخ داد و شیخ عبدالحکیم، قاضی القضات طالبان نیز در این رویداد زخم برداشته است. افزون بر آن، حاجی محمد حلیم، مولوی حاجی احمد خان، گل آغا آخوند، مولوی امان الله و برادر قاضی القضات طالبان که از اعضای رهبری میانه این گروه بودند نیز در بین کشته‌شده‌ها بودند.»

هرچند هیچ منبع مستقلی این خبر را تایید نکرده است اما براساس گزارش‌ها، دست کم یک فرزند شیخ حکیم در این حمله کشته شده است. منابع نزدیک به طالبان می‌گوید از آن پس شیخ حکیم تقریبا هر روز در عزاداری فرزندش در غم نشسته است.

هفته گذشته ملا هبت الله آخوندزاده، نام شیخ عبدالحکیم را هم در کنار سه عضو شورای رهبری طالبان وارد هیات مذاکره‌کننده با دولت افغانستان کرد. آقای حکیم با توجه به نزدیکی که با رهبری طالبان و جایگاه مذهبی ‌اش می تواند ملابرادر را تحت تاثیر قرار بدهد. رهبری طالبان تاکنون رسما رییس هیات مذاکره‌کننده را معرفی نکرده است. باید منتظر ماند و دید ملاعبدالغنی برادر مذاکرات سرنوشت‌ساز صلح افغانستان را رهبری خواهد کرد یا شیخ عبدالحکیم.