مجلس شورای اسلامی پس از چندین بار تلاش طی هفته گذشته، برگزاری انتخابات تناسبی در مجلس را تایید کرد. پیش از این اعلام شده بود که انتخابات در حوزه‌های انتخابیه که بیش از چهار نماینده دارند، به این روش انجام خواهند شد اما مجلس با اجرای این طرح در سایر حوزه‌ها مخالفت کرد و فقط برای تهران به آن رای داد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز سه‌شنبه، گزارش کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مورد طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی را بررسی و به منظور تامین نظر شورای نگهبان، با اصلاحات صورت‌گرفته در این طرح موافقت کردند. از آنجا که نمایندگان در جریان بررسی این طرح، بر مصوبه قبلی خود در ماده ۵۳ مبنی بر برگزاری انتخابات مجلس به صورت تناسبی در تهران هم اصرار کردند، اکنون این طرح به مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌رود تا مشخص شود آیا انتخابات آینده مجلس در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس به صورت تناسبی برگزار میشود یا خیر.
در این روش انتخاباتی، اعضای «مجلس انقلابی» برای بقای حضور خود در مجلس تلاش کرده‌اند تا در صورت مشارکت بالای مردم در انتخابات، مانند دوره‌های قبل فهرست اصلاح‌طلبان به صورت کامل وارد مجلس نشود و باقی فهرست‌ها نیز بتوانند از کرسی‌های بهارستان سهمی را از آن خود کنند. این دغدغه مجلس انقلابی در حالی است که میزان مشارکت پایین مردم در انتخابات گذشته مجلس و ریاست‌جمهوری و همچنین اعتراض‌های مردم در یک سال گذشته حاکی از آن است که مشارکت مردم در انتخابات پیش رو می‌تواند پایین‌ترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات‌های مجلس را ثبت کند.
مجلس معتقد است که با این روش نقش احزاب در سیاست جدی‌تر خواهد شد. اما انتقاد برخی کارشناسان از این رو است که در عمر بیش از ۴۰ ساله جمهوری اسلامی، احزاب در ایران هرگز نتوانسته‌اند نقشی جدی در عرصه سیاست داشته باشند و جمهوری اسلامی همواره با فشار بر فعالان سیاسی، احزاب را از نقش آفرینی در سیاست بازداشته است. نظام حاکم نه تنها احزاب تا حدودی مخالف خود، بلکه حزبی مانند جمهوری اسلامی را که متشکل از بسیاری از سران حاکمیت بود برنتابید و شخص علی خامنه‌ای بارها با به راه افتادن دوباره آن مخالفت کرده است.
انتخابات تناسبی چیست؟
بر اساس این طرح، نامزدهای انتخابات مجلس می‌توانند به صورت فردی یا به عنوان عضوی از یک فهرست در انتخابات شرکت کنند و برخلاف دوره‌های قبل نمی‌توانند به صورت هم‌زمان در چند فهرست باشند. احزاب، جبهه‌ها و تشکل‌ها موظف‌اند حداکثر تا ۷۲ ساعت قبل از شروع تبلیغات، فهرست نامزدهای مدنظر خود را به ستاد انتخابات کشور یا فرمانداری تهران ارائه کنند. در این روش، رای‌دهنده می‌تواند عنوان فهرست یا اسم نامزد یا نامزدهای مدنظر خود را در برگه رای بنویسد.
بر اساس این قانون، در صورتی که رای‌دهنده فهرستی را انتخاب کند که کمتر از تعداد کرسی‌های حوزه انتخابیه، نامزد معرفی کرده باشد، می‌تواند مابقی نامزدهای مدنظر خود را از یک یا چند فهرست یا نامزدهایی خارج از فهرست‌ها صرفا با درج نام نامزد و نه فهرست آن‌ها انتخاب کند.
آرای هر نامزد شامل آرایی است که به‌صورت منفرد کسب کرده یا از طریق فهرست انتخاباتی موضوع این قانون به او داده شده است. آرایی که فقط مشتمل بر عنوان یک فهرست انتخاباتی باشند، برای هر یک از نامزدهای آن فهرست یک رای محسوب می‌شوند.
در متن این قانون، در مورد نحوه شمارش آرا آمده است: «فهرست‌هایی که نسبت مجموع آرا صحیح اخذ شده نامزدهای عضو آن فهرست تقسیم بر مجموع آرا صحیح همه نامزدهای آن حوزه ضرب در تعداد کرسی‌های آن حوزه آن‌ها کمتر از یک کرسی باشد، فاقد حد نصاب‌اند و نامزدهای آن‌ها مانند نامزدهای منفرد در نظر گرفته شوند.»
سقف تعداد نامزدهای منفرد شامل نامزدهای منفرد و نامزدهای فهرست‌های فاقد حدنصاب موضوع بند قبل برای کرسی‌های یک حوزه انتخابیه معادل مجموع آرای صحیح اخذشده نامزدهای منفرد تقسیم بر مجموع آرا صحیح همه نامزدهای آن حوزه، ضرب در تعداد کرسی‌های آن حوزه است. پس از کسر کرسی‌های اختصاص‌داده‌شده به منتخبان منفرد از کل کرسی‌های آن حوزه، کرسی‌های باقی مانده به منتخبان فهرستی دارای حدنصاب اختصاص داده میشود.
در انتخاب افراد راه‌یافته به مجلس تنها آرای بالا ملاک نیست. بر این اساس، ملاک «سهم هر فهرست» از کرسی‌های باقی‌مانده است؛ معادل مجموع آرای صحیح اخذشده نامزدهای عضو فهرست تقسیم بر مجموع آرا صحیح همه نامزدهای فهرستی دارای حد نصاب آن حوزه، ضرب در تعداد کرسی‌های باقی‌مانده.
در نتیجه، از هر فهرست به ترتیب هر نامزدی که بالاترین آرا را کسب کرده باشد، تا سقف سهم آن فهرست به عنوان منتخب یا منتخبان شناخته میشود. با این روش یک فهرست به‌تنهایی امکان حضور در مجلس را ندارد و در صورتی که حداقل دو فهرست حائز حداقل حدنصاب لازم نشوند، انتخابات به مرحله دوم کشیده میشود.
