مرکز تاب‌آوری اطلاعات، مستقر در بریتانیا، روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت (۱۸ مه) در قالب پروژه‌ای به نام «شاهدان افغان»، نقشه تعاملی نقض گسترده حقوق بشر در افغانستان را منتشر کرد. این اطلاعات که از طریق داده‌ها و تکنیک‌های منبع‌باز جمع‌آوری شده‌اند، موارد نقض حقوق بشر طالبان و گروه‌های تروریستی همچون داعش خراسان در نقاط مختلف افغانستان را از اوت ۲۰۲۱ تاکنون نشان می‌دهد.

اطلاعات این مرکز مستقل و غیرانتفاعی بر اساس بیش از یک هزار و ۳۰۰ داده درباره حوادثی است که پس از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ در افغانستان رخ داده‌اند. هدف از این پروژه ترسیم وضعیت حقوق بشری در افغانستان و جلب توجه بیشتر به افزایش خشونت علیه غیرنظامیان، روزنامه‌نگاران و اقلیت‌های مذهبی و قومی در افغانستان است.

بنیامین دن برابر، تحلیلگر ارشد پروژه شاهدان افغان، به خبرگزاری رویترز گفت که این نقشه خشونت و نقض حقوق بشر تحت حاکمیت طالبان علیه زنان، روزنامه‌نگاران مستقل و اقلیت‌ها را نشان می‌دهد که گاه به صورت ضرب‌وشتم در خیابان است یا مجازات عمومی و خشونت برای سرکوب اعتراض‌های مسالمت‌آمیز یا مقاومت مسلحانه.

او ضمن توصیف این نقشه با عنوان «سوابق شفاف نقض تاییدشده حقوق بشر در افغانستان»، تاکید کرد: «آنچه ما می‌توانیم تایید کنیم، تنها نوک کوه یخ نقض حقوق بشر در افغانستان است؛ زیرا بسیاری از سوءاستفاده‌ها از نظرها پنهان‌اند و هرگز به صورت آنلاین ثبت نمی‌شوند.»

در نقشه شاهدان افغان، بیش از ۴۵۰ ویدیو از حملات به غیرنظامیان وجود دارد؛ از جمله بیش از ۱۰۰ ویدیو از حملات به گروهای اقلیت شیعه و هزاره و بیش از ۳۵۰ ویدیو از اعتراض‌ها. بیننده می‌تواند با استفاده از کلمات کلیدی یک حادثه خاص به ویدیوها، توییت‌های اصلی یا گزارش‌ها در مورد آن دسترسی داشته باشد.

دست‌کم ۷۰ مورد این ویدیوها حملات داعش خراسان پس اوت ۲۰۲۱ را بازتاب داده‌اند. حملاتی که اغلب در مناطق هزاره یا شیعه‌نشین، تجمع‌های صوفیان، خبرنگاران، حمله به اماکن عمومی و حتی مراکز آموزشی صورت گرفته است.

این نقشه نشان می‌دهد در حالی که گروه داعش پیش از سلطه طالبان در استان بلخ در شمال افغانستان حملات زیادی نداشته است، پس از به قدرت رسیدن طالبان دست‌کم ۹ حمله مرگبار در شهر مزارشریف، مرکز استان بلخ، اجرا کرده که آخرین مورد آن به قتل استاندار طالبان در ماه مارس ۲۰۲۳ منجر شد.

بر اساس این نقشه، حملات داعش در ماه‌های اخیر به‌تدریج کاهش یافته است. طالبان هم مدعی‌اند که مخفیگاه‌های داعش را هدف قرار داده‌اند و در پی سرکوب این گروه‌اند؛ با این حال مشخص نیست کاهش حملات داعش در دو ماه گذشته تا چه حد نتیجه عملیات طالبان است.

دیوید آزبورن، رهبر گروه شاهدان افغان، به شبکه سی‌ان‌ان گفت: «اخیرا به نظر می‌رسد طالبان مجموعه‌ای از حملات را علیه دولت اسلامی انجام داده‌اند که با کاهش تعداد حملات این گروه هم‌زمان شده است. این تصویری است که ما از منابع باز دریافت می‌کنیم اما در درازمدت مشخص نیست که اقدام‌های طالبان تا چه حد توانایی دولت اسلامی خراسان در داخل افغانستان را کمرنگ خواهد کرد.»

آزبورن افزود: «شاهد افغان تحقیق می‌کند تا جایی که ممکن است، تایید هم می‌کند و داده‌ها را بایگانی می‌کند؛ به این امید که روزی سازوکارهای پاسخگویی عاملان را به دست عدالت بسپارند.»

در بیانیه‌ای که در کنار این نقشه منتشر شد، آمده است که این پروژه «به همکاری با خبرنگاران در سراسر جهان و جامعه مدنی در افغانستان برای افزایش دسترسی به منابع دقیق و قابل‌اعتماد ادامه خواهد داد». این مرکز مستقر در بریتانیا تاکنون از داده‌ها و تکنیک‌های منبع باز برای بررسی نقض حقوق بشر، جنایات جنگی و اطلاعات نادرست در افغانستان، اوکراین و میانمار استفاده کرده است. 

در همین حال، سازمان ملل متحد نیز اوایل ماه مه، از نقض حقوق بشر در افغانستان به‌ویژه از سوی طالبان، گزارشی منتشر کرد. در این گزارش آمده بود که طالبان در شش ماه گذشته، ۲۷۴ مرد، ۵۸ زن و دو کودک را در ملاعام شلاق زده‌اند. سازمان ملل از مجازات سنگسار، شلاق و اعدام در ملاءعام طالبان انتقاد کرد و خواستار توقف فوری این اقدام‌ها شد. 

این در حالی است که تنها اجرای احکام شلاق و سنگسار در دادگاه‌های رسمی طالبان جزو موارد نقض حقوق بشر این گروه نیستند، بلکه ممنوعیت کار و تحصیل زنان، حذف آنان از زندگی اجتماعی، تعقیب، شکنجه و قتل نظامیان پیشین و افراد مرتبط با اعضای جبهه‌های مقاومت علیه طالبان هم از مواردی‌اند که روزمره و به طور گسترده در افغانستان رخ می‌دهند.