تحصن و تجمع اعتراضی گروهی از مادران کُرد در ترکیه، که فرزندان آن‌ها به گروه شبه نظامی «حزب کارگران کردستان (پ پ ک)» (PKK) پیوسته اند، وارد هجدهمین روز خود شده است. آن‌ها در رسانه‌های ترکیه به «مادران دیاربکر» شهرت یافته‌اند. این گروه از مادران معترض در مقابل درب ورودی شعبه دیاربکر «حزب دموکراتیک خلق‌ها» (HDP) تحصن کرده اند. آن‌ها مدعی هستند که حزب دموکراتیک خلق‌ها؛ فرزندانشان را برای پیوستن به گروه پ.ک.ک. فریب داده‌اند.
مادران دیاربکر علاوه بر اینکه از حزب دموکراتیک خلق‌ها می‌خواهند فرزندانشان را به آن‌ها بازگرداند، از دولت ترکیه نیز درخواست عفو برای فرزندان خود را دارند.
جرقه تحصن از کجا آغاز شد؟
روز ۲۰ آگوست، زنی به نام هاجیره آکار (Hacire akar) مقابل درب ورودی شعبه دیاربکر حزب دموکراتیک خلق‌ها تحصن خود را آغاز کرد. او که پیش از آن دو پسر دیگرش را هم که پس از پیوستن به شبه نظامیان پ.ک.ک. و در درگیری با ارتش ترکیه از دست داده بود، در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی مدعی شد که فرزندش پس از رفتن به دفتر حزب دموکراتیک خلق‌ها گم شده است. چهار روز بعد پسر ۲۱ ساله او خود را به نیروهای امنیتی تسلیم کرد و مدعی شد که چون نمی خواسته به ازدواج اجباری با نامزدش تن دهد، از خانه فرار کرده است.
این حادثه جرقه آغاز تحصنی شد که در آن مادران دیگری به امید بازگشت فرزندانشان در مقابل شعبه دیاربکر حزب دموکراتیک خلق‌ها به تجمع اعتراضی دست زدند؛ تحصنی که توسط یک مادر شروع شد و امید را در دل ۱۵ مادر دیگر که تا به امروز به این تجمع پیوسته‌اند زنده کرد.
عکس از خبرگزاری تسنیم
چرا مادران دیاربکر حزب دموکراتیک خلق‌ها را مقصر می‌دانند؟
حزب دموکراتیک خلق‌ها با بهم پیوستن هفت حزب چپ‌گرا و عمدتا کُرد در سال 2012 تاسیس شده است. این حزب در طول فعالیت خود بارها ارتباط خود را با حزب کارگران کردستان که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارد را رد کرده است. با این حال این حزب شبه نظامیان پ.ک.ک. را به عنوان گروه تروریستی تعریف نمی‌کند و رهبران و اعضای این حزب بارها خواستار خارج کردن نام این گروه از فهرست گروه‌های تروریستی شده اند.
صلاح الدین دمیرتاش (Selahattin Demirtaş)، دبیر کل پبشین حزب دموکراتیک خلق‌ها که اکنون در زندان است، در سال ۲۰۱۲ و در کنفرانسی در آمریکا علاوه بر درخواست برای خارج کردن نام شبه نظامیان پ.ک.ک. از فهرست گروه‌های تروریستی، گفته است «اگر همه دنیا هم به این گروه تروریست بگویند، تشخیص ما درست است». پروین بولدان (Pervin Buldan) دبیر کل کنونی این حزب نیز در مصاحبه با شبکه خبری «سی ان ان» ترک در سال ۲۰۱۵، می‌گوید «باید این را بیان کنم که پ.ک.ک. یک گروه تروریستی نیست». عبدالله زیدان (Abdullah Zeydan) نماینده سابق مجلس ترکیه از حزب دموکراتیک خلق‌ها در یک سخنرانی در سال ۲۰۱۵ و در شهر هکاری ترکیه نیز، در واکنش به حمله جنگنده های ارتش ترکیه به اردوگاه‌های شبه نظامیان پ.ک.ک. در شمال عراق گفته است «پ.ک.ک. چنان قدرتی دارد که می‌تواند شما را با آب دهانش غرق کند». زیدان نیز در حال سپری کردن دوران محکومیت خود در زندان است.
اظهارنظرهایی از این دست و حضور نمایندگان مجلس این حزب در مراسم تدفین کشته شدگان گروه پ.ک.ک. که در درگیری با ارتش ترکیه کشته شده‌اند و نیز درخواست رهبران این گروه شبه نظامی برای رای دادن به نمایندگان حزب دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات، در شکل گرفتن این ذهنیت که این دو حزب در ارتباط مستقیم باهم قرار دارند، میان مردم ترکیه موثر بوده است.
مادران دیاربکر اسنادی که نشان دهد حزب دموکراتیک خلق‌ها بصورت مستقیم در پیوستن فرزندان آن‌ها به شبه نظامیان پ.ک.ک. نقش داشته اند ارائه نداده‌اند. با این وجود آن‌ها این حزب را مسئول این حادثه معرفی می‌کنند.
واکنش ها به تحصن مادران دیاربکر
تا امروز هیچ واکنش رسمی از سوی حزب دموکراتیک خلق‌ها به این تجمع اعتراضی صورت نگرفته است. رهبران حزب عدالت و توسعه، حزب چپ گرای وطن و احزاب ملی گرای حرکت ملی، در حالی از مادران دیاربکر حمایت کرده اند که رهبر حزب مردم جمهوریت و بسیاری از رسانه‌های چپ‌گرا در ترکیه در این ارتباط سکوت کرده اند.
در تصاویر منتشر شده از مادران دیاربکر، آن‌ها در چندین نوبت مورد حمله طرفداران حزب دموکراتیک خلق‌ها قرار گرفته‌اند، که مداخله پلیس مانع از آسیب دیدن این مادران شده است. یکی از این خانواده ها نیز ادعا کرده است که با سلاح گرم از سوی سه نفر از اعضای شاخه جوانان حزب دموکراتیک خلق‌ها تهدید شده است تا به اعتصاب خود پایان دهد.
در کنار اعلام حمایت برخی از افراد مشهور در ترکیه و آغاز کمپین جمع‌آوری امضا با نام «سکوت نخواهیم کرد» در حمایت از این مادران، در شهرهای مختلف نیز برخی از شهروندان تُرک و کُرد با برگزاری تجمع‌هایی با اعلام همدردی با مادران دیاربکر، خواستار حمایت سازمان‌های مردم نهاد و دولت از آن‌ها شده اند. اتفاقی که نشان می‌دهد جامعه ترکیه در کنار تمام گرایش‌های سیاسی و روابط پیچیده اجتماعی حاکم بر آن، در یک نقطه مشترک هستند و آن خواست رسیدن به «صلح» است.
حمایت مردم ترکیه از مادران دیاربکر در حالی صورت می‌گیرد که بیش از چهار دهه از تاسیس حزب کارگران کردستان و آغاز مبارزه مسلحانه بر علیه دولت مرکزی در این کشور می‌گذرد. در این مدت بیش از ۴۰ هزار نفر در این درگیری ها کشته شده‌اند. با این حال مردمی که هنگام اعزام فرزندانشان به خدمت سربازی در ترکیه، به جشن و پایکوبی می‌پردازند و سازهای سنتی و حماسی می‌نوازند، نشان داده‌اند که آشکارا درکی عمیق‌تر از هم‌زیستی مسالمت آمیز، صلح و حقوق بشر، نسبت به برخی سیاستمداران تمامیت‌خواه و یا وابسته و برخی دیگر از روسای عشیره‌های زیاده‌خواه و خودمحور دارند.
گفتنی است ناامنی در مناطق شرق و جنوب شرقی ترکیه از مهمترین عوامل توسعه‌نیافتگی و فقر در این نواحی است. در روابط اجتماعی حاکم در این مناطق، خان‌ها، بزرگان خاندان و روسای عشیره‌ها هنوز جایگاه تعیین کننده و موثری دارند. توسعه‌نیافتگی و فقر اقتصادی اصلی‌ترین عامل در حفظ جایگاه اجتماعی، اقتصادی و دریافت امکانات و ارتباط با دولت مرکزی از سوی این طبقه اجتماعی است.
وجود چنین شرایطی در شرق ترکیه، مطلوب‌ترین شرایط برای گروه‌های شبه نظامی به‌شمار می‌آید، تا با تحت تاثیر قرار دادن جوانان با تفکرات چپ، نیروی انسانی لازم خود را برای فعالیت‌های چریکی تامین کنند. قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای هم که نقشه‌ای دیگر برای این منطقه از جهان دارند، در حال بنا کردن نظم نوین خود بر روی اجساد هزاران انسان هستند.
در صورتی که صدای اعتراض مادران دیاربکر، که خواهان بازگشت فرزندانشان به خانه و پایان دادن به دهه‌ها درگیری خونین هستند، درست شنیده شود، می‌تواند آغازگر صفحه‌ای نو در تاریخ سیاسی جمهوری ترکیه باشد. با این وجود اگر جنبش صلح این مادران نتواند آغازی برای تغییر سیاست‌های حزب دموکراتیک خلق‌ها برای فاصله گرفتن از گروه‌های شبه نظامی و اتخاذ سیاست‌های مستقل شود، تبدیل به پروپاگاندای تبلیغاتی حزب عدالت و توسعه خواهد شد و نقطه پایانی بر فعالیت یک حزب سیاسی دیگر در ترکیه.
