وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران امروز اقدام به رونمایی از یک سامانه پدافندی برد بلند با نام باور-373 مجهز به موشکهای زمین به هوای صیاد-4 نمود. این سامانه بنا بر گفته مسئولان نظامی و دفاعی قابلیت درگیری با اهداف پرنده متخاصم با حداکثر برد 200 کیلومتر و حداکثر ارتفاع 27 کیلومتر دارد، مشابه قابلیت اس-300 پی ام یو-2 (S-300 PMU-2)که در اختیار نیروی پدافند هوایی ارتش است. توسعه و ساخت باور-373 در سال 1387 آغاز گردید و سرانجام پس از 11 سال تلاش، تولید انبوه این سامانه برای نیروی پدافند هوایی ارتش آغاز شده است تا مکملی باشد برای چهار اس-300 پی اِم یو این نیرو. گرچه مسئولین نظامی و دفاعی جمهوری اسلامی در اعلام مشخصات و توانایی های خود اغراق می‌کنند، اما بی‌شک توسعه و ساخت این سامانه دستاوردی مهم برای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است.
تاریخچه
نخستین بار در جریان رژه روز ارتش در 29 فروردین ماه سال 1388، ماکت یک سامانه پدافندی ناشناخته توسط نیروی پدافند هوایی ارتش به نمایش درآمد و مسئولین نظامی وقت مدعی شدند که این سامانه یک اس-300 ایرانی است. با نمایش این ماکت، قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء تلاش داشت تا این پیام را به دنیا و به خصوص روسیه بدهد که در صورت عدم تحویل سامانه‌های اس-300 به ایران، این کشور بطور بومی نیاز خود را به سامانه‌های پدافند هوایی برد بلند برطرف خواهد کرد.
پیشتر، در پائیز سال 1387 و به دنبال فشارهای آمریکا بر روسیه برای عدم تحویل چهار سامانه پدافند موشکی اس-300پی ام یو-1 (S-300PMU-1)که ایران در سال 1386 سفارش داده بود، فرماندهی وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء اقدام به بررسی توان شرکت های دفاعی وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نمود و از آنها خواست تا به دنبال ساخت سامانه پدافندی مشابه به اس-300 بروند. در ابتدا این امر کاملا دشوار بود و حتی مدیران بسیاری از این شرکت‌ها ساخت چنین سامانه‌ای را تقریبا غیر ممکن می‌دانستند. اما به تدریج روند بسترسازی جهت فراهم آوردن قابلیت و فناوری ساخت این سامانه و موشک هایش در شرکت‌هایی که پیشتر وظیفه تعمیر اساسی و تعمیر سامانه های پدافندی نیروی هوایی و نیروی دریایی ارتش و سپاه پاسداران را برعهده داشتند، آغاز گردید.
قدم نخست: کسب دانش ساخت از طریق ارتقا سامانه های موجود
شرکت‌های وابسته به گروه صنعتی شهید احمد کاظمی (سازمان صنایع دفاع هوایی موشکی سابق وابسته به سازمان هوا-فضای وزارت دفاع جمهوری اسلامی) اقدام به ارتقا تدریجی اجزا سامانه های پدافندی برد متوسط موجود چون آی-هاک (I-HAWK) نیروی پدافند هوایی ارتش و اس ام-1 استاندارد (SM-1 Standard) نیروی دریایی ارتش نمودند. در این راستا، ابتدا موشک های آنها بومی سازی شده و ارتقا یافتند و سپس اجزا و در نهایت تمامی قطعات آن چون رادارهای آنها ارتقا یافت و در داخل تولید شد.
در مرحله بعد، وزارت دفاع نیروهای مسلح با کمک سوریه اقدام به کسب اجزای سامانه های پدافندی برد متوسط بوک ام2ئی (Buk M2E)از روسیه و برد بلند اس-300 پی تی-1 (S-300PT-1)نمود تا آنها را جهت بررسی و تحقیق و کسب تکنولوژی پیشرفته تر جهت ساخت موشکهای زمین به هوا با برد متوسط و برد بلند مورد استفاده قرار دهد. در میان موشکهای سامانه اس-300 که از بلاروس به دست آمد می‌توان به V55KD5اشاره کرد.
قدم دوم: ساخت موشک و سامانه‌های پدافندی برد متوسط
در سال‌های 1387 الی 1390 صنایع موشکی شهید بابایی اقدام به ارتقا موشک M93متعلق به سامانه پدافندی برد متوسط سام-6 خریداری شده در سال 1374 برای فرماندهی پدافند نیروی هوایی سپاه نمود که طائر-1 نام گرفت و سپس با به دست آوردن موشک های M3179از طریق سوریه، اقدام به استفاده از تکنولوژی آن جهت ساخت موشکی به نام طائر-2 کرد که سپس روی سامانه بومی پدافندی برد متوسط رعد و طبس نیروی هوافضای سپاه قابل استفاده بود. در کنار موشک طائر 1 و 2، این شرکت اقدام به استفاده از تکنولوژی کسب شده در جریان ارتقا موشکهای استاندارد نیروی دریایی ارتش جهت ساخت موشک پدافندی زمین به هوای برد متوسط صیاد 2 نمود که بر روی سامانه پدافند برد متوسط سوم خرداد قابل استفاده بودند.
در مرحله بعدی، شرکت های دخیل در ساخت سامانه پدافندی سوم خرداد و موشک های صیاد 2 آن برای نیروی هوافضای سپاه، اقدام به توسعه یک سامانه برد متوسط و موشک جدیدی برای آن نمودند. سامانه جدید مجهز به رادار آرایه فعال فازی نجم 804 با قابلیت درگیری با 6 هدف مجهز به موشکهای صیاد 2 و همچنین صیاد 3 بود که دارای تکنولوژی و قابلیت های مشابه موشک V55KD5سامانه اس-300پی تی-1 بود. این سامانه جدید 15 خرداد نام گرفت و در 15 خرداد سال جاری بطور رسمی رونمایی گردید. پس از آن اعلام شد که نیروی پدافند هوایی ارتش اقدام به سفارش سامانه مزبور جهت جایگزینی با سامانه‌های پدافندی برد متوسط مرصاد خود در سال‌های آینده نموده است.
قدم سوم: ساخت سامانه مشابه اس-300
سال گذشته، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به طور رسمی درخواست خرید سامانه پدافندی اس-400 از روسیه را داد زیرا، تنها چهار رصد سامانه پدافندی اس-300پی ام یو-2 (S-300PMU-2)نیروی پدافند هوایی ارتش توانایی حراست از تمامی آسمان کشور را نداشته و تنها می‌تواند از حریم هوایی در فاصله 150 الی 200 کیلومتری شهرهای تهران، اصفهان و بوشهر محافظت کند. درخواست ایران جهت خرید اس-400 رد شد، اما این پایان کار نبود.
شرکت‌های نیمه خصوصی و دولتی وابسته به وزارت دفاع نیروهای مسلح، به خصوص صنایع الکترونیک ایران و صنایع موشکی شهید بابایی که در ساخت و توسعه سامانه‌های سوم و 15 خرداد و موشکهای صیاد 2 و 3 برای آنها دخیل بودند، از سال 1390 در حال کار روی توسعه و ساخت موشک زمین به هوای برد بلند با قابلیت های مشابه با موشکهای مورد استفاده در سامانه اس-300 بودند. در این راستا کمپانی سازنده آنها یعنی MKB Fakelنیز به طور مستقیم به صنایع موشکی شهید بابایی کمک کرد.
در نهایت موشک برد بلند فوق الذکر با نام صیاد-4 تکمیل و در مرداد ماه سال 1398 در میدان تیر متعلق به نیروی پدافند هوایی ارتش در اصفهان بر علیه یک پرنده بدون سرنشین هدف «کرار» آزمایش شد. این موشک سر انجام به همراه سامانه پدافندی برد بلند باور-373 در روز 31 مرداد ماه در تهران رونمایی گردید. به نظر می‌رسد که همچون گذشته مسئولان دفاعی در ارائه مشخصات این سامانه پدافندی اغراق کرده اند. این سامانه پس از تولید انبوه می‌تواند خلاء ناشی از کمبود سامانه های پدافندی برد بلند اس-400 را در ایران پر کرده و مکمل مناسبی برای اس-300 به خصوص در مناطق خارج از برد آن باشد.
رونمایی زودهنگام
رونمایی باور-373 زمانی صورت گرفت که هنوز آزمایش بسیاری از اجزای آن به پایان نرسیده است. ادعا می‌شود که تولید انبوه این سامانه برای نیروی پدافند هوایی ارتش به زودی آغاز می‌شود. این درحالی است که شرکت های سازنده و طراح آن هنوز سفارش‌های پیشین نیروی پدافند هوایی ارتش و نیروی هوافضای سپاه برای سامانه‌های برد متوسط سوم خرداد و 15 خرداد را تکمیل نکرده اند که یکی از دلایل آن می‌تواند کاهش بودجه دفاعی ارتش و همچنین تحریم‌های تسلیحاتی که از همکاری شرکت‌های روسی و چینی دخیل در ساخت اجزای این سامانه‌ها جلوگیری می‌کند، باشد
