تورم در ایران در شش سال گذشته دورقمی بوده است و در دو سالی که از ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی می‌گذرد، بهای گوشت گوسفندی ۲۶۹ درصد و مرغ، پیاز و شکر به‌ترتیب ۲۰۰ درصد، ۱۸۵ درصد و ۱۴۷ درصد افزایش یافته است.

نشریه بریتانیایی تلگراف در مطلبی به بحران اقتصادی ایران می‌پردازد و با اشاره به حملات تلافی‌جویانه جمهوری اسلامی و اسرائیل، می‌نویسد جمهوری اسلامی استطاعت مالی یک جنگ تمام‌عیار را ندارد، زیرا اقتصادش به زانو درآمده است.

بیش از یک دهه تحریم اقتصاد ایران را فلج کرده، صادرات نفت را کاهش داده و بخش عمده‌ای از ثروت طبقه متوسط را از بین برده است. فساد به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده، نرخ بیکاری بالا است، بدهی‌های دولتی افزایش یافته، سرمایه‌گذاری تجاری وجود ندارد و نارضایتی‌‌ عمومی پیوسته زیر سطح در جریان است.

تشدید درگیری در خاورمیانه فقط وضعیت را وخیم‌تر می‌کند و سقوط ارزش ریال در برابر دلار هفته گذشته رکورد جدیدی شکست.

هزینه تحریم‌ها

ایران پیش از انقلاب کشوری مرفه بود. اکنون تورم و تحریم‌های ناشی از سیاست‌های جمهوری اسلامی بخش زیادی از این ثروت را از بین برده است. بانک جهانی برآورد می‌کند در دهه منتهی به ۲۰۲۰، حدود ۹.۵ میلیون ایرانی به زیر خط فقر سقوط کردند. ۴۰ درصد دیگر نیز در معرض فقر قرار دارند.

تلگراف می‌نویسد، کسری بودجه دولت در دسامبر ۲۰۲۳ به تقریبا سه برابر کسری بودجه در سال ۲۰۰۸ رسید و دولت برای جبران این شکاف شروع به چاپ پول کرد.

ایران همچنین قادر به واردات قطعات حیاتی مورد نیاز برای بخش تولید نبود، که باعث شوک در عرضه شد. در عین حال، ارز محدود شد و هزینه کالاهای وارداتی را افزایش داد.

هزینه‌ها با همه‌گیری کرونا تشدید شد. کووید خیلی زود به ایران رسید و این کشور بالاترین میزان مرگ‌و‌میر را در خاورمیانه داشت. تا فوریه ۲۰۲۳، مجموع میزان مرگ‌و‌میر در اثر کووید در ایران ۱۶۳۵ نفر در یک میلیون بود، که حدود دو برابر میانگین جهانی است.

سوءمدیریت سیاسی

به نوشته تلگراف، افزایش تقاضای چین، بالا رفتن قیمت نفت و کاهش سختگیری در اجرای تحریم‌ها در دوره ریاست‌جمهوری بایدن صادرات نفت ایران را افزایش داد.

اما پیامد تحریم‌ها فراتر از صادرات نفت بود و سوءمدیریت سیاسی مسائل را پیچیده‌تر کرد.

علی انصاری، مدیر موسسه مطالعات ایران در دانشگاه سنت اندروز، می‌گوید مشکل اقتصاد ایران این است که شفاف نیست، اقتصاد ایران را در اصل گروهی بنیاد مذهبی اداره می‌کنند که به جایی پاسخگو نیستند؛ و سرمایه‌گذاری خارجی در ایران ممکن نیست زیرا نمی‌توانند حساب‌های شرکت‌ها را ببینند.

محمد فرزانگان، استاد اقتصاد خاورمیانه در مرکز ماربورگ، می‌گوید فساد در ایران پس از تحریم‌ها تشدید شد که به از دست رفتن اعتماد عمومی به دستگاه سیاسی و در نتیجه رونق بازار سیاه منجر شد. بنابراین، توانایی دولت در جبران کسری بودجه از طریق افزایش مالیات پایه کاهش یافت.

جمهوری اسلامی استطاعت مالی جنگ را ندارد

به گزارش تلگراف، گرچه جمهوری اسلامی در درگیری خاورمیانه نقش کلیدی دارد، نهایت تلاشش را می‌کند که از جنگی تمام‌عیار بپرهیزد، زیرا استطاعت مالی‌اش را ندارد.

به عقیده انصاری، مشکلات اقتصادی است که جمهوری اسلامی را مهار می‌کند. آن‌ها می‌دانند که واقعا نمی‌توانند پیروز جنگ باشند و جنگ اقتصاد را ویران می‌کند.

راب مکر، سفیر سابق بریتانیا در ایران، معتقد است هدف نهایی جمهوری اسلامی ایجاد آشوب است نه جنگ. او می‌گوید هدف بلندمدت جمهوری اسلامی این است که وضعیت خاورمیانه را به آشوب بکشد، به‌ویژه از راه‌هایی که به اسرائیل آسیب بزند و شرایط را برای آمریکا در منطقه دشوار و پرهزینه کند.

ناآرامی اجتماعی

به گزارش تلگراف، اقتصاد بیمار همچنین نارضایتی عمومی از جمهوری اسلامی را تشدید کرده است.

اعتراض‌های جنبش «زن، زندگی، آزادی» هرچند در اعتراض به مرگ مهسا امینی و برای حقوق زنان بود، ریشه در نارضایتی عمومی داشت.

در حالی که مشکلات اقتصادی ممکن است تهاجم نظامی جمهوری اسلامی را مهار کرده باشد، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی از درگیری در خاورمیانه و مشغول بودن غرب به این مسئله استفاده کرده است تا کنترل و سرکوب داخلی را تشدید کند. هم‌زمان با حملات تلافی‌جویانه به اسرائیل، دور جدیدی از سرکوب خشن و سختگیری‌ها در مورد حجاب آغاز شده است.

مکر با اشاره به نارضایتی عمومی از جنگ نیابتی جمهوری اسلامی، می‌گوید: «مردم به کشورشان وفادارند، اما درک نمی‌کنند چرا رژیم تمام پول و تلاشش را معطوف جنگ‌هایی در منطقه کرده است که با استفاده از نیروهای نیابتی در آن‌ها درگیر است.»

انصاری برآورد می‌کند که جمهوری اسلامی سالانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار برای حماس و حدود یک میلیارد دلار برای حزب‌الله لبنان می‌فرستد.

 اهرم فشار غرب

به نوشته تلگراف، در حالی که تحریم‌ها اقتصاد ایران را فلج کرده، یک گزینه می‌تواند اعمال تحریم‌های ثانویه بر کشورهایی باشد که با جمهوری اسلامی ایران داد‌و‌ستد دارند، به‌عنوان مثال چین، که به‌نوبه خود می‌تواند ایران را تحت فشار بگذارد. اما این موضوع از لحاظ ژئوپلیتیکی خطرناک و مناقشه‌برانگیز است، می‌تواند به‌منزله حمله به امنیت انرژی چین باشد و جرقه تلافی‌جویی را بزند.

فشار اقتصادی و تورم فزاینده شاید برای جلوگیری از جنگی تمام‌عیار کافی باشد. اما هیچ نشانه‌ای از تمایل جمهوری اسلامی به بهبود روابط با غرب مشاهده نمی‌شود.