افغانستان تحت سلطه طالبان به یکی از منزوی‌ترین کشورهای جهان تبدیل شده‌ است اما این انزوا به تضعیف طالبان و وادار شدن آنان به پذیرفتن شرایط دولت‌ها و سازمان‌های جهان برای تغییر رویکردشان در زمینه حقوق بشر منجر نشد بلکه برعکس به تقویت و استحکام بیشتر پایه‌های رژیم این گروه انجامید. اکنون بیش از دو سال و نیم از سلطه طالبان بر افغانستان می‌گذرد و در این مدت هیچ دولتی در جهان رژیم آنان را به رسمیت نشناخته‌ است و افغانستان همچنان بدون قانون اساسی و بر اساس فرمان‌های رهبر پرده‌نشین طالبان که گفته می‌شود ساکن قندهار است، اداره می‌شود.

البته بخشی از سران طالبان به ویژه اعضای گروه مذاکره‌کننده که توافقنامه صلح دوحه را با دولت آمریکا امضا کردند، هنوز برای لغو تحریم‌ها، به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان دولت رسمی افغانستان، واگذاری کرسی افغانستان در سازمان ملل به نماینده این گروه و باز شدن سفارتخانه‌های کشورهای غربی در کابل تلاش می‌کنند، اما هسته مرکزی طالبان یعنی جناح قندهار که به رهبری ملا هبت‌الله آخندزاده تشکیل شد، برای این اقدام‌ها اهمیتی قائل نیستند.

فرمان‌های رهبر طالبان علیه زنان که شمار آنان بیش از ۵۰ مورد می‌رسد، زنان در افغانستان را از تحصیل، اشتغال و حضور فعالانه در جامعه محروم کرد و به وضع تحریم‌های بین‌المللی و انزوای بیشتر رژیم طالبان منجر شد. رهبر طالبان که بر اساس تعریف رادیکال از اسلام، قانون اساسی و دیگر قوانین بشری را مخالف ارزش‌های دینی می‌پندارد، هیچ یک از ساختارهای نظم بین‌الملل را به رسمیت نمی‌شناسد. او مرداد ۱۴۰۱ و یک‌ سال پس از تصاحب قدرت، در نشستی با حضور استانداران طالبان در قندهار، به آنان دستور داد: «قوانین ساخت بشر را کنار بگذارید و شریعت را اجرا کنید.»

رهبر طالبان در سخنرانی اخیرش که ۲۲ فروردین هم‌زمان با عید فطر در قندهار ایراد کرد، خطاب به کشورهای جهان گفت: «شما که بر دین باطلتان تاکید می‌کنید، چرا من بر دین حقم ایستادگی نکنم؟»

بر اساس چارچوب ذهنی رهبر طالبان که در سخنرانی‌ها و کتاب‌های او بازتاب یافته‌ است، افغانستان تحت سلطه طالبان «دارالاسلام» و بقیه کشورهای جهان حتی کشورهای اسلامی که قوانین سختگیرانه مانند طالبان ندارند، «دارالکفر»اند. این نگرش باعث شده‌ است که طالبان از انزوای بین‌المللی بیشتر از توجه بین‌المللی لذت ببرند. زیرا توجه جهان به افغانستان به افزایش فشارهای بین‌المللی، نظارت دقیق بر نقض گسترده حقوق بشر، مداخله در توزیع کمک‌های بشردوستانه و کنترل گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان منجر خواهد شد اما در افغانستان منزوی، طالبان این کشور را بر اساس دستورکار خود و بدون نگرانی از فشارهای بین‌المللی اداره می‌کنند.

آنچه در دو سال و نیم سلطه طالبان بر افغانستان اتفاق افتاد، انزوای افغانستان و استفاده طالبان از این فرصت برای کنترل شدید جامعه، تاسیس هزاران مدرسه جهادی، مهیا کردن فرصت برای گروه‌های تروریستی مانند القاعده و دیگر متحدان و زمینه‌سازی برای آماده کردن نسل دیگری از جهادی‌ها در افغانستان است. طبیعی است که با خروج آمریکا و کشورهای عضو ائتلاف بین‌المللی از افغانستان، این کشور از مرکز توجه جهان خارج شد و رخدادهای افغانستان دیگر خبر نخست رسانه‌های بزرگ جهان نیست، اما خطری که در افغانستان منزوی در حال رشد است، ممکن است بار دیگر باعث واکنش جهان شود.

احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان در مصاحبه با دیلی میل که روز دوشنبه دهم اردیبهشت منتشر شد، درباره رها شدن افغانستان تحت سلطه طالبان به حال خود و تبدیل شدن این کشور به بهشت امن گروه‌های تروریستی هشدار داد و گفت این وضعیت ممکن است به تکرار حملات مرگبار گروه‌های تروریستی مستقر در این کشور به خاک آمریکا و اروپا منتهی شود.

از زمان سلطه طالبان بر افغانستان، دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در امور افغانستان (یوناما) و اتحادیه اروپا و سفارتخانه‌ چند کشور حامی طالبان از جمله چین، جمهوری اسلامی ایران، روسیه، پاکستان و قطر در افغانستان فعال‌اند، اما گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد که بر عملکرد طالبان در زمینه حقوق بشر نظارت می‌کند، صرفا توانسته‌ است سه بار و با محدودیت‌های شدید در دسترسی به اطلاعات، به افغانستان سفر کند و با وجودی که در دو سال و نیم سلطه طالبان بر افغانستان، سازمان ملل متحد شریان اصلی انتقال هشت میلیارد دلار کمک جامعه جهانی را مدیریت کرده‌  که منجر به تقویت رژیم طالبان شده، این گروه کار زنان افغان در دفاتر این سازمان را ممنوع کرد و این محدودیت همچنان برقرار است.

برگزاری دو نشست فرستادگان ویژه دولت‌ها و سازمان‌ها در امور افغانستان به میزبانی دبیرکل سازمان ملل متحد در قطر و همچنین تلاش برای انتصاب فرستاده ویژه این سازمان در امور افغانستان برای آغاز روند گفت‌وگوها نیز بی‌نتیجه بود و تا به حال هیچ یک از نشست‌ها و بیانیه‌های دبیرکل سازمان ملل در مورد افغانستان نتیجه عملی در پی نداشته‌ است.

بنا بر نقشه راه دبیرکل سازمان ملل متحد برای آینده افغانستان که بر اساس گزارش فریدون سینیرلی اوغلو، هماهنگ‌کننده ویژه این سازمان، درباره وضعیت افغانستان تهیه شد و به تایید شورای امنیت نیز رسید، باید روند گفت‌وگوهای ملی برای تشکیل دولت فراگیر و پاسخگو در افغانستان تحت نظارت این سازمان آغاز شود.

طالبان دومین دور این نشست را که اسفند ۱۴۰۲ در دوحه برگزار شد، تحریم و با اعزام نکردن نماینده به این نشست، نقشه راه دبیرکل سازمان ملل را برای آینده افغانستان رد کردند و مدعی شدند که رژیم حاکم شرایط به رسمیت شناخته شدن به‌عنوان دولت رسمی افغانستان را تکمیل کرده‌ است و به نقشه راه نیازی نیست.

در این مدت، تمامی جلسات شورای امنیت، شورای حقوق بشر و دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد وضعیت افغانستان بدون نتیجه و فاقد اقدام علمی بوده‌اند. در بیشتر موارد، طالبان با انتشار اطلاعیه‌ای به برگزاری این نشست‌ها واکنش نشان دادند اما به برخی حتی واکنش هم نشان ندادند.

در آخرین مورد، روز دوشنبه ۲۹ آوریل، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، در نشستی وضعیت حقوق بشر در افغانستان را بررسی کرد و دیپلمات‌های افغانستان و شماری از کشورها در آن سخنرانی کردند و نصیراحمد فایق، سرپرست کرسی افغانستان در سازمان ملل در نیویورک، و نصیراحمد اندیشه، سفیر افغانستان در ژنو، گزارشی از وضعیت افغانستان ارائه دادند. در این گزارش‌ها، در مورد وضعیت رقت‌بار زنان و دختران، ادامه تعقیب، تهدید و آزار و اعدام نظامیان و کارکنان دولت پیشین، سرکوب اقلیت‌های قومی و مذهبی و انحصاری بودن قدرت در رژیم طالبان در دست یک گروه جزئیاتی ارائه شد اما از سالن شماره ۲ ساختمان شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو فراتر نرفت.

GMWFslgXIAM0Rjv.jpeg

نصیراحمد اندیشه، سفیر افغانستان در ژنو، در حال صحبت در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل-AfghanistanInCH/X@

 

دیپلمات‌های برخی کشور از جمله بریتانیا، هلند، هند و چند کشور دیگر که در نشست حضور داشتند، نیز بیانیه‌هایی حاوی جملات تکراری در مورد نقض حقوق بشر در افغانستان صادر کردند اما در هیچ از این بیانیه‌ها، به راهکارهای عملی از جمله وارد کردن فشار بیشتر بر طالبان برای آغاز گفت‌وگوهای ملی و تشکیل دولت فراگیر که براساس طرح دبیرکل، می‌تواند ضامن ثبات در افغانستان باشد اشاره‌ای نشد.

نصیراحمد فایق در این نشست گفت: «طالبان در افغانستان وضعیتی ایجاد کرده‌اند که مشوق فعالیت گروه‌های تروریستی در این کشور است.» او افزود که رهبران ارشد طالبان در قاچاق مواد مخدر نقش دارند و بخش عمده تجارت غیرقانونی مواد مخدر زیرنظر طالبان انجام می‌شود و به نظر می‌رسد در صورتی دولت‌های جهان و سازمان ملل متحد نظارت بر طالبان را تشدید کنند، طالبان ممکن است بخشی از فرصت‌ها مانند پناه دادن به گروه‌های تروریستی، بهره بردن از قاچاق مواد مخدر و سوءاستفاده از کمک‌های بشردوستانه را از دست خواهند داد. به همین دلیل، انزوای بیشتر افغانستان به نفع طالبان و گروه‌های تروریستی متحد طالبان است.

نصیراحمد اندیشه در این نشست خواهان توجه جهان به افغانستان شد، اما تاکید کرد که هر نوع تعامل با طالبان باید در محور احترام به حقوق بشر و با هدف رسیدن به راه‌حل نهایی و تشکیل دولت فراگیر در افغانستان شکل بگیرد.