ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان اعلام کرد که ملا هبت الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان، هیات ۲۱ نفری مذاکره کننده صلح خود را معرفی کرده که در راس آن، شیخ مولوی عبدالحکیم قرار دارد.

آقای مجاهد می افزاید شیرمحمد عباس استانکزی، معاون هیات و محمد نعیم وردک، سخنگوی هیات مذاکره کننده طالبان برگزیده شده اند. او تاکنون درباره سایر اعضای هیات جزییات ارایه نکرده است.

این تغییرات پس از سفر ملا عبدالغنی برادر، فرد شماره دوم گروه طالبان به پاکستان که به سه هفته به درازا کشید، صورت می گیرد.

آقای برادر، رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر است و مذاکرات صلح طالبان با آمریکا را رهبری کرده است. اما اکنون رهبران طالبان اداره امور مذاکرات صلح بین الافغانی را به شیخ حکیم، قاضی القضات این گروه سپرده است.

قاضی القضات طالبان کیست؟

شیخ عبدالحکیم که هیچ عکسی از او دیده نشده است، حدود ۶۰ سال پیش در روستای «بند تیمور» شهرستان میوند در استان جنوبی قندهار به دنیا آمد.

او از تبار پشتون‌های اسحاقزی است که قوم پولدار و بانفوذی در قندهار به حساب می‌روند. عبدالحکیم در کودکی به مدرسه مذهبی رفت و دروسش را تا سطوح بالا فراگرفت. در دوران مبارزه افغان‌ها علیه شوروی سابق نقش چشم‌گیری نداشت و نامش شنیده نشده بود. اما درپی شروع جنگ‌های داخلی و ظهور طالبان، عبدالحکیم که دیگر از عالمان دینی طالبان به حساب می‌رفت، بارها در اقامتگاه ملاعمر مجاهد، رهبر گروه طالبان در قندهار دیده می‌شد. او بیشتر نقش مشاور غیررسمی ملا عمر را داشت تا مقام رسمی.

بزرگ‌ترین تحول در زندگی او پس از سقوط رژیم طالبان در نتیجه هجوم آمریکا به افغانستان بود.

مولوی حکیم نیز مانند سایر رهبران طالبان از افغانستان آواره و به کویته پاکستان پناهنده شد. در این ایام او مدرسه بزرگی را بنیان گذاشت که هزاران کودک افغان را آموزش می‌داد. این مدرسه مذهبی نقش مهم در تربیت طالبان نسل دوم ایفا کرده است.

نفوذ مولوی حکیم به خاطر این مدرسه که طالبان سازمان‌دهی می‌کرد، در جنبش تازه جان‌گرفته طالبان مرتب بیشتر می‌شد و او در واقع به جایگاهی مانند «آیت الله عظمی» رسیده بود و عضو شورای رهبری طالبان شد. در سال ۲۰۱۳ بار دیگر نقش مولوی حکیم در تعیین سرنوشت طالبان برجسته شد. طالبان سرانجام تایید کردند که ملاعمر، رهبر این گروه درگذشته است. دعوای سختی بر سر جانشینی او درگرفت.

با حمایت ملاحکیم از اختر محمد منصور که از قوم اسحاقزی خودش بود، جایگاه رهبری برای منصور تثبیت شد.

با تغییرات جدید در تشکیلات طالبان، شیخ عبدالحکیم دیگر عملا بالاترین مقام قضایی طالبان را از آن خود کرده بود.

حتی کشته شدن ملامنصور در حمله پهپاد آمریکایی در بلوچستان پاکستان و جانشینی ملا هبت الله آخوندزاده، جایگاه قاضی القضات تغییر نکرد.

و در این مدت که خود را قاضی القضات طالبان می‌خواند صدها حکم قضایی داده است که در دشت‌ها و کوه‌های افغانستان در مناطق دور از نفوذ دولت اجرایی شده است. کسانی که شیخ حکیم را می‌شناسند گفته‌اند که او تا همین اواخر در اجرای احکام سخت قضایی طالبان تردیدی نداشت اما بار دیگر تقدیر او با یک حادثه دیگر تغییر کرد.

اوایل امسال انفجاری در مدرسه‌ای در اسحاق آباد کویته رخ داد که دست کم ۱۵ کشته و ۱۸ نفر مجروح برجا گذاشت. پسر او نزدیک در این حمله کشته شد. شیخ حکیم پس از آن تا حدی منعطف شده است.

شیر محمد عباس استانکزی

معاون هیات مذاکره کننده طالبان شیرمحمدعباس استانکزی حدود ۶۰ سال پیش در شهرستان «برکی برک» استان لوگر به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در منطقه خود گذراند و سپس راهی کابل شد و به دروس نظامی علاقه‌مند شد. در دهه هفتاد میلادی که ارتش‌های افغانستان و هند توافقنامه همکاری با یکدیگر داشتند، استانکزی از فرصت استفاده کرد و برای کسب تحصیلات نظامی راهی هند شد. دروس نظامی را در دامنه کوه‌های هیمالیا در دهرادون، یکی از معتبرترین آکادمی‌های نظامی جهان در هند، آموخت، وهمزمان، زبان‌های انگلیسی و اردو را نیز فرا گرفت. 

او در همان دوران جوانی و در جامعه آزاد هند، صفات و خصوصیات محافظه‌کارانه‌ای از خود نشان داد. تنها گوشت حلال می‌خورد و از صرف مشروبات الکلی خودداری می‌کرد. 

عبدالرازق صمدی که با استانکزی در هند هم‌دوره بوده است، به نیویورک تایمز گفته است که «او خیلی منظم، متمرکز و سازمان‌یافته بود. حتی اگر سیگار می‌کشید، از ما پنهان می‌کرد.» 

آقای استانکزی در هند ابتدا از سیاست دوری می‌ورزید، اما تحصیلاتش در هند همزمان شده بود با قطب‌بندی‌های سیاسی در کابل در محور جریان کمونیستی متمایل به شوروی و گروه محافظه‌کار اخوان‌المسلمین مورد حمایت جامعه اسلامی و سپس غرب. 

تحولات سیاسی در افغانستان تند و پی‌در‌پی رخ می‌داد و می‌گذشت و دست آخر شوروی در سال ۱۹۷۹ به افغانستان هجوم برد تا از دولت مورد حمایت مسکو پشتیبانی کند. استانکزی که دیگر سیاسی شده بود، به جای بازگشت به کابل و خدمت در ارتش افغانستان، با شماری از همکلاسی‌هایش راه پاکستان را در پیش گرفت و به گروه‌های مجاهدین ضدشوروی پیوست. 

او ابتدا عضو حرکت انقلاب اسلامی مولوی محمد نبی محمدی شد و سپس به حزب اتحاد اسلامی عبدرب‌الرسول سیاف که از پشتیبانی گسترده حامیان عربی برخوردار بود، به عنوان فرمانده به جبهه جنوب غرب پیوست. 

تسلط او بر زبان انگلیسی و آموزش نظامی در یکی از برترین آکادمی‌های نظامی جهان، او را محبوب سازمان اطلاعات ارتش پاکستان کرد. 

او به تدریج در حزب عبدالرب‌الرسول سیاف ارتقاء یافت و فرمانده ارشد شد. نقشش هم هماهنگی با اطلاعات نظامی پاکستان بود که تا به امروز برایش مفید تمام شده است. 

در آن ایام بین استانکزی و ملا محمدعمر که عضو حرکت انقلاب اسلامی بود، تماس و شناختی ایجاد شد و آن شناخت، راه استانکزی را برای پیوستن به جنبش طالبان گشود. 

در سال‌های حاکمیت طالبان بر افغانستان، شیرمحمدعباس استانکزی به تدریج رشد کرد و به معاونت وزارت خارجه طالبان زیر نظر مولوی وکیل احمد متوکل رسید. او در آن دوران به خاطر شناختش از دنیای بیرون و تسلطش به زبان‌های فارسی، پشتو، انگلیسی، عربی و اردو، بیشترین ارتباط طالبان را با جهان خارج تامین می‌کرد و بر پایه همان توانایی‌ها،  با مقام‌های غربی نیز رابطه همکاری برقرار کرد. یک بار در شرایطی که طالبان بر کابل سیطره داشت، استانکزی در راستای تلاش برای به رسمیت شناساندن دولت آن گروه راهی واشنگتن شد تا نظر دولت بیل کلنتون را نسبت به طالبان تغییر دهد، اما ناکام ماند.  

او دو سال در دفتر قطر زیر نظر سید طیب آغا (سخنگوی ملاعمر) که رئیس دفتر قطر شده بود، کار کرد. اما پس از اعتراض و استعفای طیب آغا به خاطر پنهان نگهداشتن مرگ ملاعمر، در اوت ۲۰۱۵ رئيس دفتر قطر شد. با مخالفت طیب آغا و رسیدن ملا اختر محمد منصور به رهبری طالبان، استانکزی فورا بیعت کرد و اعتماد رهبری جدید طالبان را کسب کرد. 

استانکزی چندین سال طرف اصلی خلیلزاد و مذاکره‌کنندگان روسی، چینی، قطری، ایرانی و چندین کشور دیگر ذینفع در افغانستان بود تا یک موج دیگر تغییرات در سال  ۲۰۱۸، پای ملاعبدالغنی برادر، فرد شماره دوم گروه طالبان را به قطر کشاند و ریاست دفتر سیاسی را از ملا استانکزی گرفت. اما او همچنان در دفتر دوحه ماند و اکنون نیز نامش در میان اعضای هیات مذاکرهٔ‌کننده طالبان دیده می‌شود. 

از استانکزی به عنوان باتجربه‌ترین دیپلمات طالبان یاد می‌شود. او زبان انگلیسی را به راحتی حرف می‌زند و در تعامل با خبرنگاران غربی راحت است و ارتباطاتش با دنیای خارج از أفغانستان، چه در دوران طالبان و چه پساطالبان، نیز بیشتر از بسیاری از هم‌قطارانش بوده است. 

گاهی برخی سخنان تند او، مثلا در مورد لغو ارتش افغانستان که سپس تعدیل شد و به «إصلاحات» در ارتش محدود ماند، خبرساز شده است. اما زندگینامه او نشان می‌دهد که ملا شیرمحمدعباس استانکزی اکنون بیشتر در نقش «مذاکره‌کننده» برای رهبری طالبان است که ریشه در قندهار دارد. 

نعیم وردک

آقای وردک پیش از این نیز سخنگوی طالبان در دفتر قطر بوده است اما در سالهای اخیر با به قدرت رسیدن ملا برادر جایش را به سهیل شاهین سپرد. اکنون او بار دیگر به جایگاه سخنگوی هیات مذاکره کننده صلح برگشته است

این تغییرات موضع افراد نزدیک پاکستان در هیات مذاکره کننده صلح افغانستان را تقویت می کند. پاکستان سابقه بازداشت و زندانی کردن ملا عبدالغنی برادر را به خاطر سرپیچی او از حامیان پاکستانی اش در گذشته دارد. اما شیخ حکیم و شیرمحمد عباس استانکزی رابطه تنگاتنگی با دستگاه اطلاعاتی پاکستان دارند.