گسترش نفوذ القاعده، عامل دیگری برای تشدید بحران جنگ در یمن

طرف‌های درگیر در یمن، یکدیگر را به همکاری با القاعده متهم می‌کنند

شماری از شبه‌نظامیان حوثی در شهرستان بنی‌حارث در صنعا. عكس از:  AFP

در اواسط ماه اوت گذشته، القاعده یک پزشک یمنی را در منطقه "الصومعه" در استان "البیضاء" در مرکز یمن، اعدام کرد، القاعده برای توجیه عمل وحشیانه خود ویدیوی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که پزشک یادشده به اتهاماتی که علیه وی شده بود اعتراف می‌کرد.

سازمان القاعده پس از اعدام دکتر مظهر الیوسفی، دست‌های وی را پشت کمرش بسته و جسد او را بر دیوار مطبی که متعلق به او بود به دار آویخت، سپس فیلم‌ها و عکس‌های که از جریان این جنایت گرفته شده بود را در صفحات رسانه‎های مختلف متعلق به سازمان تروریستی القاعده یا همکارانش پخش کرد. پرسشی که در این‌جا که مطرح می‌شود این است که سازمان القاعده به‌رغم این‌که فعالیت‌های آن در کشورهای دیگر به شدت کاهش یافته است، چگونه توانسته است نفوذ خود را در یمن گسترش دهد؟

هنوز از زمان ارتکاب این جنایت دیری نگذشته بود که عمل وحشیانه دیگری رخ داد و دکتر اصیل الجبزی، در شهرستان "معافر" در استان "تعز" ربوده شده و پس از شکنجه و قطع انگشتان دست‌ها و زبان وی، با شلیک گلوله کشته شد و عاملان این عمل وحشیانه، جسد او را در مجرای سیل انداختند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

وقوع حوادث و جنایت‌های که حاکی از حضور القاعده در مناطق مختلف یمن است، باعث تعجب می‌شود که نیروهای متخاصم از داشتن ارتباط با این سازمان تروریستی چه سودی می‌برند، به ویژه این‌که به باور ناظران، رخدادهای که به وقوع می‌پیوندد در برخی از موارد به سود اهداف شبه‌نظامیان حوثی بوده و در موارد دیگر به ضرر آن‌ها تمام می‌شود.

در همین حال، سام الغباری، پژوهشگر سیاسی تأکید می‌کند که ظهور القاعده در اماکن معین و زمان‌های مشخص، بیانگر ادامه یک بازی است که در چارچوب نفوذ و همکاری غرب با شبه‌نظامیان حوثی به هدف ارائه تلاش‌های آن‌ها برای مبارزه با تروریسم، صورت می‌گیرد. وی با اشاره به پیچیدگی ماهیت تروریسم، می‌گوید: ما به عنوان شهروندان یمن می‌توانیم، به راحتی هر سازمان تروریستی چه القاعده و چه گروه دیگری را شکست دهیم؛ زیرا این گروه‌ها هیچ حامی در میان مردم یمن نداشته و پیروان آن‌ها افراد مزدور و استخدام شده هستند. اما آن‌چه عملا باعث تعجب می‌شود، همکاری غرب با شبه‌نظامیان حوثی است در حالی‌که آن‌ها برای ملت یمن، نوعی تروریسم محسوب می‌شوند.

الغباری در مورد اقدام طرف‌های درگیر یمن به استفاده از گروه‌های تروریستی به عنوان ابزاری در جنگ، می‌گوید: حوثی‌ها سعی می‌کنند همه مخالفان خود را وابسته به داعش قلمداد کنند و جنبش حوثی از نخستین روز آغاز حمله از شهر "صعده"، همین شعارهای گمراه کننده را تکرار می‌کند. وی افزود: در واقع، جنبش حوثی همواره در تلاش برای پخش تبلیغات نادرست از اوضاع و بزرگنمایی حضور تروریسم در یمن است که گویا شبه‌نظامیان حوثی با آن مبارزه می‌کنند.

الغباری حضور برخی از اعضای القاعده در یمن را انکار نمی‌کند، اما بدین باور است که القاعده هیچ سازمان و ساختار مشخصی در یمن ندارد، به ویژه پس از این‌که دولت یمن در مبارزه علیه تروریسم در مناطق "حضرموت"، "عدن" و "تعز" موفقیت‌های چشمگیری را کسب کرد و از آن زمان به بعد هیچ تهدید تروریستی در مناطق آزادشده وجود ندارد؛ زیرا حوثی‌ها دیگر توان مداخله در این مناطق را ندارند. وی افزود: اما مناطق تماس میان دوجانب، زمینه را برای شعایه‌پراکنی حوثی‌ها نسبت به این‌که گروه‌های تروریستی در آن مناطق حضور دارند فراهم می‌کند، البته شکی نیست که این تبلیغات نادرست که بعدها حقیقت آن آشکار می‌شود، به گونه‌ای تحت پوشش غرب صورت می‌گیرد.

از سوی دیگر، محمد الاحمدی، روزنامه‌نگار یمنی اظهار داشت که طرف‌های متعددی از پرونده القاعده در یمن بهره‌برداری می‌کردند و همین امر باعث بقای القاعده در یمن شد و البته حوثی‌ها نیز در آغاز، به بهانه جنگ علیه داعش وارد نبرد شدند و تا به حال از این بهانه سوء استفاده می‌کنند.

البته ظهور و ناپدید شدن القاعده در زمان‌ها و مکان‌های مختلف ربطی به شرایط امنیتی ندارد و به گفته محمد الاحمدی، این مسئله مرتبط به برنامه‌های سیاسی مشخصی است که مهم‌ترین آن، بهانه‌ای برای ادامه جنگ در کشور از سوی طرف‌های مختلف است.

همان‌گونه که رهبران و رسانه‌های حوثی، ادعا می‌کنند که افراد وابسته به القاعده در کنار نیروهای دولتی در مناطق "مأرب"، "تعز" و "بیضا" می‌جنگند، دولت یمن نیز حوثی‌ها را متهم به تبانی با القاعده و فراهم کردن زمینه فعالیت‌های این گروه تروریستی می‌کند. الاحمدی می‌گوید: متهم کردن دولت مشروع یمن از سوی حوثی‌ها با اتهامات جانب مقابل روبه‌رو می‌شود و دولت یمن، حوثی‌ها را متهم به همکاری و توافق برای مبادله زندانیان با القاعده می‌کند. به گفته محمد الاحمدی، اتهامات وارده علیه طرف‌های منطقه‌ای درگیر در بحران یمن به توافق معاملات سری با القاعده در سال ،۲۰۱۶، باعث خروج نیروهای القاعده از شهر "مکلا"، مرکز استان "حضرموت" شد.

در همین حال، جبهه مقاومت طرفدار دولت موسوم به "البیضاء" بیاینه‌ای را در مورد اعدام مظهر الیوسفی صادر کرده و ایندیپندنت عربی یک نسخه از آن را دریافت کرده است. جبهه مقاومت، اقدامات تروریستی در این منطقه را مبادله آشکار منافع سازمان القاعده و شبه‌نظامیان حوثی وابسته به ایران می‌داند که از سال‌ها بدین سو در تلاش برای پیشبرد پروژه سیاسی ایران در منطقه هستند. جبهه مقاومت در این بیانه تأکید کرده است که شبه‌نظامیان حوثی جنایت‌های بی‌شماری را در حق مردم "الصومعه" در استان "بیضاء" مرتکب شده اند که دست کمی از اعمال وحشیانه القاعده ندارد.

البته طرف‌های بین‌المللی نیز در موارد متعددی، گرفته از افغانستان، عراق، سومالی تا یمن از وجود عناصر سازمان القاعده بهره‌برداری کردند و سازمان القاعده نیز توانست با استفاده از آشفتگی‌های که یمن در یک دهه گذشته شاهد آن بوده است نفوذ خود را در سرزمین یمن گسترش دهد. الاحمدی خاطرنشان کرد که بسیاری از رژیم‌های دیکتاتوری در جهان عرب از وجود نیروهای تروریستی برای مبارزه با همه اشکال مخالفت‌های سیاسی و جلوگیری از پیشرفت به سوی دموکراسی استفاده می‌کردند و این امر نتایج فاجعه‌باری در پی داشت.

با وخیم‌تر شدن اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در یمن به دلیل ادامه و گسترش جنگ در چندین منطقه و تبدیل شدن کشور به میدان درگیری و تنش‌های منطقه‌ای و تشدید فرقه‌گرایی مذهبی که منجر به گسترش خشونت و ترویج نفرت در جامعه شد، سازمان القاعده، یمن را موقعیت مناسبی برای توسعه نفوذ خود یافت و با ایجاد پایگاه‌های در مناطق "بيضاء"، "تعز"، "ابین"، "لحج" و برخی از مناطق "حضرموت"، بحران جنگ در کشور را پیچیده‌تر کرد.

© IndependentArabia