هزاران تن از هواداران تیم انتخاباتی حنیف اتمر، جدیترین رقیب انتخاباتی محمد اشرف غنی، رئیس جمهور فعلی افغانستان، با تجمع در تنها استادیوم ورزشی شهر کابل، مراسمی را بهعنوان اعتراض به آنچه، حضور غیرقانونی اشرف غنی در قدرت میخواندند، برگزار کردند. رسانههای محلی از حضور دو سه تیم انتخاباتی دیگر نیز در این تجمع خبر دادند. آقای حنیف اتمر یکی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری و مشاور سابق شورای امنیت حکومت اشرف غنی، در سخنانش حضور آقای غنی را ظالمانه و غیرقانونی عنوان کرد.
سخنرانهای دیگر نیز پا جا پای آقای اتمر گذاشته و غیرقانونی بودن حکومت افغانستان را مشکلی بر سر راه انتخابات ریاست جمهوری، که تا سه ماه دیگر برگزار میشود، دانستند. آنان خواستار ایجاد یک حکومت موقت در فاصله زمانی تا برگزاری انتخابات، که خود انتخابات را هم مدیریت کند، شدهاند. حکومتی که در راس آن کسی باشد که در انتخابات آینده شرکت نکند و حتی به نفع نامزدی دیگر هم فعالیت نکند.
اما بررسی اجمالی وضعیت نشان میدهد که این تجمع بیشتر از اینکه یک اعتراض واقعی با مکانیسم مشخص اعتراضی آن باشد، نوعی کارزار انتخاباتی است. از زمانی که بنا به گفته شورای نامزدان ریاست جمهوری - که مخالف سرسخت ادامه کار رئیس جمهور غنی هستند-، دوره کاری اشرف غنی تمام شده است، بیش از یک ماه می گذرد و تا روز انتخابات نیز در حدود سه ماه باقی مانده است.
مخالفان در طول یک ماه گذشته هیچگونه اقدام مشخصی برای اعتراض در مقابل تصمیم دادگاه عالی افغانستان، که ادامه کار رئیس جمهور غنی را تا برگزاری انتخابات و اعلام نتایج آن مشروع و قانونی دانست، انجام ندادند. حالا با نزدیک شدن به زمان کمپینهای انتخاباتی، تلاش برای برگزاری اعتراضات، بیشتر از این که نشانههای اعتراض را با خود داشته باشد، نوعی تبلیغات انتخاباتی را تداعی میکند. از سوی دیگر زمان زیادی تا برگزاری انتخابات نمانده است، که حکومت بخواهد استعفا دهد و شخصی واجد شرایط برای رهبری حکومت موقت تا زمان انتخابات پیدا شود. دوباره انتخابات میرسد و احتمال ایجاد خلاء قدرت بیشتر از هر زمان دیگر ممکن میشود.
در عرف رایج هم انتخابات ریاست جمهوری، در زمانی صورت میگیرد که رئیس جمهور بر کرسی قدرت تکیه زده است. دلیلی که مخالفان حضور اشرف غنی در قدرت، بیشتر روی آن تمرکز دارند این است که رئیس جمهور احتمالا در صورتی که بر قدرت باشد، از موقعیت خود سوء استفاده کرده و با استفاده از امکانات دولتی برای خود کارزارهای انتخاباتی به راه خواهد انداخت. واقعیت این است که مخالفان به جای نگرانی از احتمال سوء استفاده از مقام، برای کارزارهای انتخاباتی، باید روی شفافیت روند انتخابات دقت کنند. در تمام کشورهای جهان که انتخابات ملاک تعیین رئیس جمهور است، در زمان حکمروایی یک رئیس جمهور انتخابات برگزار میشود. ولی به دلیل مکانیسم شفاف انتخابات، هیچگونه سوء استفاده از امکانات دولتی صورت نمیگیرد. و اگر بگیرد هم تا آن حد گسترده نیست که کل انتخابات را زیر سوال ببرد.
انگشتها به سوی پاکستان نشانه رفت
یک مساله دیگر نیز اعتراضهای روز سه شنبه را با شک و تردید روبه رو کرده است. هنوز دو روز از برگشت سیاستمداران افغان، که برای شرکت در کنفرانس صلح لاهور به پاکستان رفته بودند نگذشته بود که تظاهرات علیه تداوم حکومت آقای غنی برگزار شده است. رهبران تظاهرات روز سه شنبه نیز در زمره کسانی بودند که به پاکستان رفتند. به همین دلیل کاربران شبکههای اجتماعی در اظهار نظرشان، رابطه نزدیکی میان تظاهرات روز سه شنبه و سفر این سیاستمداران به پاکستان عنوان میکنند. اکثر دیدگاهها در شبکههای اجتماعی به گونهای بود که نشان میداد گویا رهبران سیاسی افغان در سفر به پاکستان از آنان دستور دریافت کردهاند تا تظاهراتی را در کابل علیه حکومت افغانستان به راه بیاندازند. نزدیک بودن فاصله زمانی میان این دو برنامه نیز بر تقویت این ذهنیت کمک کرده است.
اکثریت کسانی که در کنفرانس صلح لاهور شرکت کرده بودند از نزدیکترین افراد به حکومت پاکستان در زمان جنگ با دولت افغانستان در دهه هشتاد میلادی بودند. آنان در پاکستان پایگاههای نظامی، مدرسههای دینی و آموزشی و دفاتر متعدد در شهرهای مختلف پاکستان برای جذب نیروی انسانی برای جنگ و کمکهای مالی برای خرید تسلیحات داشتند. سازمان اطلاعات پاکستان (آی اس آی) نیز تسلط کافی روی این افراد و فعالیتهایشان داشت. حالا تعداد زیادی از این افراد در تیمهای انتخاباتی متعدد حضور دارند و تعدادی از آنان در تظاهرات روز سه شنبه نیز شرکت کرده بودند. به همین دلیل تقارن سفر این گروه به پاکستان و برگزاری تظاهرات ضد دولت افغانستان، ذهنیت سازماندهی شده بودن این تجمع را تقویت میکند.
به نظر نمیرسد تلاش رقیبان و مخالفان حکومت فعلی افغانستان، برای ایجاد حکومت موقت تا زمان برگزاری انتخابات راه به جایی ببرد. جامعه جهانی به خصوص آمریکا تمایل چندانی برای ایجاد حکومت موقت در فاصله زمانی سه ماه تا انتخابات ندارد، زیرا هزینه این جابه جایی بالا است. بیشتر نهادهای بینالمللی و کشورهای حامی نظام فعلی افغانستان بر شفافیت در برگزاری انتخابات که بتواند یک حکومت مشروع و برخواسته از خواست مردم را به وجود بیاورد، تاکید دارند.