ماه پیش ملاهبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان، چهار عضو جدید برای هیات مذاکره‌کننده طالبان با دولت افغانستان برگزید که از اعضای شورای رهبری این گروه مسلح مخالف دولت افغانستان‌ا هستند. در میان آن‌ها نام مولوی نورمحمد ثاقب نیز دیده می‌شود. اما او کیست و عضویتش در ترکیب هیات مذاکره‌کننده صلح طالبان چه معنایی دارد؟

نور محمد ثاقب عنوان «استاد کل» را برای طالبان دارد. از او در میان جنگجویان طالبان به عنوان مفتی اعظم یاد می‌شود. آقای ثاقب سابقه دور و درازی در دستور و اجرای «احکام اسلامی» طالبانی داشته است.

مولوی ثاقب ۶۲ سال پیش در شهرستان بگرامی یا ده سبز استان کابل به دنیا آمد. هرچند سال و محل دقیق تولد او روشن نیست، اما بگرامی و ده سبز فاصله زیادی از هم ندارد.

نورمحمد ثاقب از تبار پشتون احمدزی است که وابستگی قومی به محمد اشرف غنی، رئیس جمهور کشور دارد. اما با وجود این، او با نظام کنونی به ریاست آقای غنی مخالفتی سرسختانه دارد و به شدت به گروه طالبان وفادار است.

تحصیلات او نیز در مدارس دینی پاکستان و در سطحی بالا صورت گرفته است. مولوی ثاقب در ترویج اندیشه طالبان و کمک به سربازگیری برای ملامحمد عمر در آغاز دهه ۱۹۹۰ میلادی نقش مهمی داشت. او به عضویت گروه تازه تاسیس طالبان درآمد و از ابتدا در تشکیلات قضایی طالبان به عنوان قاضی عرض اندام کرد.

ملا محمد عمر، بنیانگذار طالبان با چیره شدن جنگجویانش بر پایتخت کشور مولوی ثاقب را که برخاسته از کابل بود به عنوان قاضی‌القضات دادگاه عالی و رئیس کمیته أمور مذهبی برگزید. او در واقع در قوه قضاییه طالبان حرف اول را می‌زد و به خود ملا عمر پاسخگو بود.

اما جهان با نام مولوی ثاقب پس از بازداشت گروهی از امدادرسانان غربی در دوران رژیم طالبان در کابل آشنا شد.

در سپتامبر ۲۰۰۱ درست یک هفته مانده به حملات خونین القاعده به شهرهای آمریکا، گروه طالبان اعلام کرد که هشت امدادرسان خارجی را که به «ترویج مسحیت» در أفغانستان متهم بودند دادگاهی می‌کند. آن‌ها چهار هفته پیش به اتهام نشان دادن پیام‌های مسیحی و رفتن به خانه افغان‌ها بازداشت شده بودند. در میان این هشت نفر که در شرایط سخت افغانستان تحت کنترل طالبان مشغول امدادرسانی به مردم نیازمند این کشور بودند، چهار آلمانی، دو استرالیایی و دو آمریکایی بودند. ۱۶ أفغان از موسسه شیلتر که در آلمان مستقر بودند نیز بازداشت شده و در انتظار محاکمه ماندند. جرم تبلیغ مسحیت در دادگاه طالبان، جزای اعدام یا حبس ابد داشت.

تمام جهان این خبر را به دقت دنبال می‌کردند. از کابل مولوی نورمحمد ثاقب به نمایندگی از قوه قضاییه طالبان سخن می‌گفت.

او در ۴ سپتامبر ۲۰۰۱ گفت: «روند محاکمه از امروز شروع شد. اما نمی‌توانیم بگویم که چقدر طول می‌کشد چون به سرعت جمع‌آوری اسناد و مدارک معتبر ارتباط دارد تا حکم نهایی صادر شود.»

دادگاه زیر نظر مولوی ثاقب که در آن نه وکیل مدافع، نه اعضای خانواده متهمان، نه دیپلمات‌های کشورهای متبوع حضور داشتند، چندی ادامه یافت اما حملات یازدهم سپتامبر در هفته بعد از آن همه چیز را تغییر داد.

آمریکا برای انتقام از اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده و گروه طالبان به افغانستان لشکرکشی کرد و فقط چند ماه طول کشید که رژیم طالبان خود در ترازوی قضاوت قرار گرفتند و از میان رفتند.

مولوی نورمحمد ثاقب نیز مانند صدها رهبر طالبان به پاکستان فرار کرد.

او رابطه‌‌اش را با هسته اصلی طالبان در کویته حفظ کرد و نقش قاضی‌القضات در سایه را گرفت. گروه طالبان به تشکیلات خود سر و سامان دادند و برای پیشبرد شورش تازه جان گرفته در افغانستان، کمیته‌ها و شوراهایی ایجاد کردند.

مولوی ثاقب بار دیگر عضو شورای رهبری طالبان، رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت و امور مذهبی طالبان شد. در این ۱۹ سال اخیر گزارش‌هایی از تمایل او به گفت‌وگو برای پایان جنگ در أفغانستان منتشر شده است.

در دسامبر ۲۰۰۷ میلادی روزنامه بریتانیایی ایندیپندنت گزارش کرد که حامد کرزی، رئیس جمهور وقت افغانستان با برخی از اعضای رهبری گروه طالبان در تماس است تا برای پایان شورش جاری که به اوجش رسیده بود راه حل صلح‌آمیز پیدا کند. یکی از این اعضای طرف مذاکره با دولت افغانستان، مولوی نورمحمد ثاقب بود. هرچند این تلاش‌ها هیچ وقت به نتیجه مطلوب نرسید، اما دفتر سیاسی طالبان سرانجام در سال ۲۰۱۳ در دوحه قطر ایجاد شد تا طالبان آدرسی برای گفت‌وگوهای صلح داشته باشد.

رهبری طالبان اکنون مولوی نورمحمد ثاقب را که نامش همچنان در فهرست سیاه سازمان ملل متحد قرار دارد، به عنوان مذاکره‌کننده این گروه با دولت افغانستان برگزیده است.

به این ترتیب آقای ثاقب که از طالبان نسل اول است و مورد اعتماد کامل رهبر طالبان قرار دارد، در کنار ملا عبدالغنی برادر، رئیس دفتر قطر و مولوی عبدالحکیم، قاضی‌القضات کنونی طالبان پشت میز مذاکره می‌رود.

حضور این چهره‌های سنگین‌وزن مذهبی شاید فضای مذاکرات را سخت و پیچیده کند، اما از اهمیت زیادی برای تصمیم‌گیری قابل قبول برای تمام بدنه طالبان برخوردار خواهد بود. خیلی بعید به نظر می‌رسد جلسه‌‌ای که با این چهره‌ها به نتیجه برسد، مورد تایید ملاهبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان قرار نگیرد.