در میان رهبران طالبان که اکنون جریان شورشگری را وارد مرحله پذیرفته شده سیاسی کرده‌اند، یک نفر هم از قوم ازبک است. هرچند عمده رهبران سیاسی و نظامی طالبان پشتون تبار هستند، فرماندهان و ملاهایی از اقوام تاجیک، ازبک و به تازگی یک هزاره نیز هستند که برای کامیابی جنبش طالبان فعالیت می‌کنند. در معادلات سیاسی أفغانستان چندقومی، ترکیب فراگیر و همه شمول اقوام نقش مهمی بازی می‌کند. 

«مولوی عبدالسلام حنفی علی مردان قل» عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر و مذاکره کننده ارشد این گروه در یک دهه گذشته بوده است که از قوم ازبک، در برابر جنبش ملی اسلامی مارشال دوستم قد علم کرده است.

او نقش پل ارتباطی مهمی بین طالبان و قوم ازبک افغانستان و برخی کشورهای ترک‌تبار آسیاب مرکزی ایفا می‌کند.   

عبدالسلام حنفی تقریبا ۵۲ سال پیش در شهرستان درزاب در استان شمالی فاریاب به دنیا آمد. در کودکی یتیم شد، اما از همان ابتدا پسر درس‌خوانی بود و اجازه نداد بی‌سرپرستی مغلوبش کند. افغانستان ظرفیت جذب و پرورش کودکان بی‌سرپرست را نداشت و از این رو عبدالسلام نیز مانند هزاران کودک دیگر، از مرز گذشت و راهی مدارس مذهبی رایگان در پاکستان شد. 

او به چند مدرسه رفت و سرانجام راهش را به دارالعلوم حقانیه گشود که ملاعمر و مولوی حقانی، بنیانگذار شبکه حقانی، نیز در آن درس خوانده بودند. عبدالسلام از ابتدا می‌خواست به عالی‌ترین درجه تحصیلات مذهبی برسد تا به روستایش در درزاب برگردد، مدرسه ایجاد کند، و ملا شود. او درس‌هایش را تا آخر خواند و ملا هم شد. اما مدرسه حقانی که بیشتر از دین به سیاست می‌پرداخت و یک نسل تازه از «طالبان» را برای جنگ با شوروی سابق آموزش می‌داد، از او یک ملای سیاسی ساخته بود. 

چنین بود که با خروج نیروهای شوروی سابق و درگیری جنگ داخلی میان شاخه‌های مجاهدین، طالبان ظهور کرد و عبدالسلام حنفی هم در صفوف آن جنبش سیاسی مذهبی ظاهر شد. 

او در رژیم طالبان رفته رفته مدارج پیشرفت را طی کرد. نخست ریاست آموزش و پرورش استان فراه را بر عهده داشت و سپس به عنوان معاون و سرپرست وزارت آموزش و پرورش کشور ایفای وظیفه کرد. 

در آن دوران، رهبری طالبان تصمیم گرفت درهای مدرسه‌ها را به روی دختران ببندد، کتابخانه‌ها را از تنوع مضامین تهی کند، و تنها نسخه‌هایی را در دسترس عموم بگذارد که اندیشه طالبان را ترویج می‌کند. سلام حنفی نقش مهم در اجرای این دستور رهبری طالبان داشت. برخی او را ضدزن و مخالف آموزش دختران و تندرو می‌دانند. اما جاوید کوهستانی، تحلیلگر سیاسی و نظامی، به سیاست درونی طالبان اشاره می‌کند و برعکس، می‌گوید که سلام حنفی فردی میانه‌رو است. 

او می‌گوید:‌‌ «در جنبش طالبان سیاست داخلی نقش دارد. حنفی ازبک است نه پشتون. در ۱۹۹۰ نیز او معاون وزیر معارف بود که قدرت زیادی نداشت و ناچار به اجرای دستورات مقام‌های بالاتر بود. اما اکنون او از قدرت برخوردار شده است و می‌تواند اوضاع را تغییر بدهد. او این دیدگاه را دارد.» 

او می‌گوید:‌ «حنفی مرد معقولی است. می‌خواهد زنان پیشرفت کنند. او روابط سیاسی خوبی با روسیه، ازبکستان، قزاقستان و دیگر نقاط جهان دارد و با چشمی باز به دنیا نگاه می‌کند. او در واقع هیچ نقشی در گرفتن حق تحصیل زنان در دوران طالبان نداشت، چون هیچ قدرتی نداشت.» 

در آن دوران البته سرانجام آرزوی کودکی او هم برآورده شد. سلام حنفی به زادگاه خود درزاب بازگشت و مدرسه‌ای بنا نهاد. اما آن مدرسه فقط برای پسران بود و ملاعبدالسلام حنفی نخواست یا نتوانست فرصت تحصیل برای دختران روستایی‌اش فراهم کند. 

او به زبان‌های ازبکی، پشتو، فارسی دری، انگلیسی و شاید چند زبان دیگر تسلط دارد. 

آقای حنفی پس از سرنگونی رژیم طالبان نیز همچنان به طالبان و شورش جدید آنها وفادار ماند. 

طالبان او را مسئول نظامی استان جوزجان، زادگاه مارشال عبدالرشید دوستم، تعیین کرد و او برای به چالش کشیدن رهبری قوم ازبک عملا در برابر دوستم ایستاد. 

جنبش ملی اسلامی خود را نماینده اقوام ترک‌تبار به ویژه ازبک‌ها می‌داند و نفوذ و وفاداران زیادی در میان آنها دارد. اما در این اواخر رگه‌هایی از اسلام‌گرایی در میان این اقوام دیده می‌شود که به طالبان نزدیک است. 

پس از ایجاد دفتر سیاسی طالبان در قطر، عبدالسلام حنفی نقش مهمی در مذاکرات با جناح‌های مختلف، از جمله با زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا برای صلح أفغانستان، داشت که به امضای توافقنامه سیاسی آمریکا و طالبان انجامید. 

مولوی حنفی از سال ۲۰۱۵ نقش کلیدی در مذاکرات طالبان با روسیه، چین، ازبکستان و کشورهای آسیای مرکزی بازی کرده است. در عین حال، او همچنان در فهرست سیاه سازمان ملل متحد با اتهام قاچاق مواد مخدر قرار دارد.

در این زمینه که دیدگاه طالبان در مورد حقوق زنان و اقوام و مذاهب دیگر چقدر تغییر مثبت کرده باشد، هنوز جای نگرانی زیادی هست. اما در بیانیه‌ای که طالبان پارسال منتشر کردند، خود را به حفظ حقوق زنان «در چارچوب اسلام» متعهد خوانده‌اند.

مولوی عبدالسلام حنفی چندی پیش در حاشیه نشست صلح مسکو نیز با اشاره تصریح کرد که این گروه مشکلی با شیعیان ندارد.

او گفت:‌ «بسیاری از مردم اهل تشیع و اقوام هزاره در مناطق تحت کنترل طالبان در ولایت‌های هلمند،  قندهار، سرپل و سایر ولایت‌ها بدون هیچ مشکلی زندگی می‌کنند. ما مشکلی با شیعیان نداریم و برای آنها مشکلی در این مناطق ایجاد نکرده‌ایم.» 

طالبان برای شروع مذاکرات مستقیم برای آینده سیاسی کشور بعد از عید اعلام آمادگی کرده است. 

مولوی حنفی پیش‌تر گفته بود که این مذاکرات «درباره قانون اساسی، حقوق بشر، حقوق زنان، و حل مسئله مواد مخدر» با طرف‌های داخلی خواهد بود.