فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، با پیغامی قاطع به مصر سفر کرده است: طرفداری از قاهره در موضوع لیبی.
آقای فرحان روز دوشنبه در فرودگاه بینالمللی قاهره مورد استقبال همتای خود، سامح شکری قرار گرفت و ساعاتی بعد با عبدالفتاح سیسی، رئیسجمهور مصر نیز دیدار کرد.
مهمترین رویداد علنی این سفر، نشست خبری مشترک فیصل و شکری در پایان روز بود. در اینجا بود که هر دو طرف بر موضعی مشترک بر سر موضوع لیبی تاکید کردند. آنها خواهان پایان دخالت خارجی در لیبی و به خصوص پایان دخالت کشورهای غیرعربی شدند، بی آنکه از کشور خاصی نام برده شود که معلوم بود منظور ترکیه است.
حدود شش سال است که لیبی درگیر جنگی داخلی است که در عین حال جنگی بینالمللی نیز هست. در سمت غرب کشور، دولت موسوم به «وفاق ملی» مستقر در طرابلس است، توسط سازمان ملل به رسمیت شناخته میشود و در ضمن مورد حمایت ترکیه و قطر، دو کشور نزدیک به جنبش اخوان مسلمین، است. در سمت شرق کشور، «مجلس نمایندگان» دولتی مستقر در طبرق را اداره میکند که با حمایت مصر، امارات، روسیه و عربستان در نبرد با دولت طرابلس است. نیروهای نظامی این دولت تحت رهبری «ارتش ملی لیبی» به فرماندهی خلیفه حفترند. ایران در این میان بیشتر به سمت دولت طرابلس گرایش دارد گرچه از جمله نیروهای زمینی این دولت، همان نیروهای سوری اسلامگرای افراطی مورد حمایت ترکیه هستند که دولت بشار اسد و ایران در جنگ داخلی سوریه با آنها پیکار میکنند.
سامح شکری در نشست خبری با اشاره به این نیروها بدون نام بردن از کشور خاصی، آنها که «عناصر افراطی و تروریستی» را میفرستند تا «امنیت ملی در لیبی، سوریه و عراق» را به خطر بیاندازند مورد انتقاد قرار داد.
وزیر خارجه سعودی قاطعتر از همیشه اعلام کرد که کشورش از «بیانیه قاهره» در مورد لیبی حمایت میکند. این بیانیه روز ۶ ژوئن بین سیسی، حفتر و عقیله صالح، رئیس مجلس مستقر در طبرق، امضا شد و راهحلی برای حل بحران لیبی ارائه میکند. طبق این راهحل دو طرف وارد آتشبس میشوند و انتخاباتی تحت حمایت سازمان ملل برگزار میشود تا «شورای ریاست جمهوری» تشکیل شود. برای اولین بار در تاریخ اخیر لیبی این راهحل میکوشد توازنی بین سه منطقه این کشور در غرب و شرق و جنوب برگزار کند تا هر سه به نوعی در تشریک قدرت دولت مرکزی مشارکت داشته باشند. این راهحل در واقع رنگ و بوی فدرالی دارد.
ترکیه در ماههای اخیر توجه خاصی به لیبی معطوف کرده است و در دسامبر سال گذشته قراردادی در زمینه استفاده از منابع نفت و گاز شرق دریای مدیترانه با دولت طرابلس امضا کرد که مورد اعتراض سایر دولتهای منطقه مثل یونان و قبرس قرار گرفت. آتن و نیکوزیا در سالهای اخیر بر سر بهرهبرداری از منابع گازی توافقهایی با تلآویو امضا کردند. در مقابل مصر نیز بر حمایت خود از حفتر افزود و پارلمان این کشور رای به حضور مستقیم نظامی این کشور در خاک لیبی داد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
حالا قدرتمندترین کشور عرب حوزه خلیج فارس هم قاطعانه به صف مدافعین دولت طبرق پیوسته است. فیصل بن فرحان تاکید کرد که ریاض در موضوع لیبی در هماهنگی نزدیک با مصر عمل میکند.
نکته کلیدی این است که دو طرف بارها بر لزوم حرکت مشترک جهان عرب در موضوع لیبی تاکید کردند. فیصل از عربستان و مصر به عنوان دو وزنه مهم جهان عرب نام برد. این در واقع تلاشی است برای استفاده از همبستگی جهان عرب در مقابل ترکیه که تنها متحد عربی آن در لیبی دولت کوچک قطر است. به نظر میرسد مصر که در تاریخ معاصر به شکل سنتی مرکز دیپلماتیک جهان عرب بوده است، میکوشد با غلبه بر اختلافات موجود در جهان عرب دوباره موضع مشترکی بین کشورهای عربی پدید آورد. در چند ماه گذشته شاهد روابط نزدیک بین شکری و همتای اردنیاش، ایمن صفدی، نیز بودهایم. جالبتر اما آنجا که این دو دیدارهایی با همتای عراقی خود داشتهاند. روزنامه «اورشلیم پست» اسرائیل روز یکشنبه گزارشی در مورد این مثلث دیپلماتیک منتشر کرد و از تلاش قاهره و امان برای افزایش روابط دولت مصطفی الکاظمی در بغداد با کشورهای عربی سخن گفت. به نظر میرسد پروژه جدا کردن بغداد از اردوی «محور مقاومت» و طرفداران ایران در دستور کار مشترک عربستان سعودی و مصر باشد.
در میان دولتهای بیرون از منطقه علاوه بر روسیه، چین نیز از موضع مصر حمایت کرده است. لیائو لیچیانگ، سفیر چین در مصر، ماه گذشته در گفتوگو با معاون دبیر کل اتحادیه عرب گفت پکن با «بیانیه قاهره» موافق است و از نقش اتحادیه عرب در حل بحران لیبی پشتیبانی میکند.
با توجه به عدم تمرکز رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، بر جزئیات سیاست خارجه با این واقعیت چشمگیر مواجه هستیم که بزرگترین ابرقدرت دنیا نقش چندانی در این مساله مهم منطقهای ندارد. در میان دولتهای غربی، فرانسه با توجه به منافع سنتی خود در حوزه شرق مدیترانه فعالترین است و میتوان گفت در سمت دولت طبرق قرار دارد. اما آینده لیبی را نه تعداد کشورهایی که از هر سو حمایت میکنند و یا به رسمیت شناختن رسمی سازمان ملل یا سایر ارگانها که واقعیتهای نظامی، سیاسی و مادی تعیین خواهند کرد: یعنی اینکه این دولتها تا چه حد حاضر به حضور عملی در غائله لیبی باشند و تا چه حد بتوانند پشتیبانی مردم محلی را جذب کنند.