از یک هفته به این سو کمپین ( به طالبان باج ندهید ) در توییتر و پس از آن در بیشتر شبکه های اجتماعی توسط افغان ها به راه انداخته شده است. هشتگ به طالبان باج ندهید در توییتر فراگیر (ترند) هم شده است و حتی کاربران ایرانی نیز از داخل و خارج ایران به این هشتگ پیوسته اند. همزمان با آن، هشتگ اعدام نکنید که در واکنش به اعدام سه معترض اعتراض های آبان ماه ایران به وجود آمده نیز در شبکه های اجتماعی فراگیر شده و کاربران افغان نیز در آن شرکت کرده اند.
هشتگ به طالبان باج ندهید زمانی فراگیر شد که بحث امتیازاتی که برای طالبان در مذاکرات صلح در نظر گرفته شده باعث ایجاد نگرانی شهروندان افغانستان شده است. هرچند تاکنون به صورت رسمی هیچ گونه بحثی در مورد نوع امتیازاتی که به طالبان در قبال وارد شدن به پروُه صلح داده می شودطرح نشده، اما زمزمه های زیادی در این رابطه وجود دارد.
عمده ترین نگرانی شهروندان افغان، بخصوص جامعه مدنی قربانی شدن دست آوردهای نوزده سال گذشته است. با سقوط طالبان، افغانستان وارد مرحله جدیدی از حیات سیاسی خود شد. مرحله ای که دموکراسی، حقوق بشر، حقوق زنان و کودکان و حاکمیت قانون، از مولفه های اساسی آن بود. هرچند در روند عملی شدن این ارزش ها، چالش ها و بن بست های زیادی به وجود آمد. بخشی از حقوق شهروندان هرگز به معنی واقعی تامین نشد، با این حال افغانستان توانست خود را به عنوان کشوری حامی دموکراسی و حقوق بشر در سطح جهان مطرح کند. در وضعیتی که جنگ سالاران، زورگویان، مافیای قدرت و حتی متنفذین محلی به طور مداوم مانع رسیدن جریان عادی اطلاع رسانی به مردم میشدند قانون دسترسی به اطلاعات در افغانستان تصویب شد. این قانون شفاف ترین و بهترین قانون در سطح جهان فارغ از آنکه تا چه اندازه اجرا گردید، شناخته شده است. آزادی های مدنی در افغانستان تا حد زیادی بستر حضور و مشارکت اجتماعی را در افغانستان تغییر داد. در یک جامعه کاملا بسته که زنان تبدیل ملک بی چون و چرای مردان انگاشته می شوند و خشونت علیه آنها امری عادی است، تصویب قانون منع خشونت بر علیه زنان میتواند به عنوان یک دستاورد بزرگ عنوان شود.
اما طالبان با این دستاورد ها به شدت مخالف هستند. اینک به نظر می رسد که طالبان با سیاست ورزی نمی خواهند به صورت مستقیم به ارزش های حقوق بشری اعاده شده برای شهروندان افغانستان بتازند و آنها را مردود بشمارند. طالبان می دانند در تلاشی که برای نشان دادن چهره معتدل از خود دارند می تواند اثرات سو بگذارد. به همین دلیل تلاش این گروه بر این است که روی ساختار نظام تمرکز کنند و بخواهند که آن را از ریشه تغییر بدهند. اصرار طالبان بر تغییر قانون اساسی، نوعیت نظام آینده و مهم تر از همه برگشت امارت اسلامی، به خودی خود تمامی ارزش های دموکراتیک را تحت شعاع قرار خواهد داد.
نکته ای مهم پاسداشت دستاوردهای دو دهه اخیر است که صلح با طالبان و مذاکره بر سر آنها، موجب نگرانی جامعه شهروندی افغانستان شده است. از سوی دیگر افغان ها باور دارند که در رویکرد طالبان هیچ گونه تغییری به وجود نیامده است. آنان هنوز به صورت مطلق افراطی اند و رویکرد خشن و سنگدلانه آنها نیز در قبال شهروندان تغییری نداشته است. به باور کسانی که کارزار به طالبان باج ندهید را دنبال کرده اند امتیازاتی که در مذاکرات صلح به طالبان داده میشود بیش از اندازه است در حالی که طالبان حتی نسبت به توافق نامه صالح با آمریکا نیز متعهد باقی نمانده اند.
با این حال به نظر نمی رسد که کارزار به طالبان باج ندهید بتواند تحولی چشمگیر در مذاکرات صلح ایجاد کند. هرچند دولت افغانستان نیز به شدت از عدم پابندی طالبان به تعهدات توافق صلح شاکی است و حتی خشونت های اخیر و در دو هفته گذشته طالبان به باور دولت افغانستان بزرگترین آسیب را به روند صلح زده است. اما با تمام این احوال دولت افغانستان آماده نشستن به دور میز مذاکره با طالبان شده است. از آن سوی طالبان نیز آمادگی های لازم را برای آغاز مذاکرات صلح تدارک دیده اند که در این راستا چهار عضو رهبری این گروه در فهرست هیئت مذاکره کننده با دولت افغانستان معرفی شده است. اقدامی که نشان از جدیت این طالبان برای رفتن به سوی مذاکره را می دهد. گفته میشود که این افراد از چهره های نزدیک به ملا هبت الله رهبر طالبان می باشند و به منظور هدایت مذاکرات طبق نگرش رهبر طالبان در این فهرست گنجانده شده اند.
کارزار به طالبان باج ندهید شاید نتواند در روند مذاکرات اثری بگذارد اما میتواند دولت را به داشتن پشتوانه مردمی دلگرم و به حمایت آنها در دفاع از ارزشهای به دست آمده در این سالها امیدوار کند.
