در سال ۱۹۸۹ روند متلاشی شدن حزب مام میهن شروع شد و در انتخابات محلی ۱۹۹۴ رجب طیب اردوغان برنده انتخابات شهرداری استانبول شد که می‌توان آن تاریخ را زمان تولد حزب حاکم عدالت و توسعه دانست. این امر نشان دهنده آن است که انتخابات محلی در حیات سیاسی ترکیه نقش تاثیرگذاری ایفا می‌کنند.
درست به همین دلیل است که در انتخابات محلی ۳۱ مارس ۲۰۱۹، حزب عدالت و توسعه از انتخابات ۷ ژوئن ۲۰۱۵ به این‌سو، برای دومین بار «سکته قلبی» کرد و گمان می‌رود در صورتی‌که انتخابات آینده استانبول را ببازد این بار سکته‌اش «مرگبار» خواهد بود. به نظر می‌رسد تاثیر نرخ طلایی ۵ درصدی «رای دهندگان کُرد» به عنوان آخرین قطره بر این جام پرشده خواهد بود.
از جمعیت ۵۷ میلیونی واجدان شرایط رای دادن ترکیه بطور میانگین، ۲۰ درصد به عنوان «رای دهندگان کرد» نامیده می‌شوند. بیش از نیمی از این رای دهندگان کُرد از نظر هویتی دیندار و وابسته به ارزش‌های سنتی، مخالف خشونت و عاری از ملی‌گرایی (کردی) و ایدئولوژی چپگرایانه هستند و مساله قومی آنها در حدی نیست که زندگی روزانه‌شان را مختل کند. این افراد در شهرهای غربی ترکیه بویژه در استانبول زندگی می‌کنند که خود را به عنوان یک شهروند عادی ترکیه می‌بینند و تا به امروز به احزاب محافظه کار - از حزب دموکرات، حزب عدالت، و حزب مام میهن گرفته تا حزب عدالت و توسعه - رای داده‌اند.
اگر آرای حدود یک میلیونی که حزب اصلی اپوزیسیون جمهوری خواه خلق از حزب کردی دموکراتیک خلق‌ها قرض گرفته بود را به حساب نیاوریم، حزب دموکراتیک خلق‌ها - که ۹۵ درصد آرای خود را از رای دهندگان کرد دریافت می‌کند - کمی بیش از یک سوم از آرای رای دهندگان کرد را به خود اختصاص داده است. ولی در اینجا ۵ درصد از رای دهندگان کرد (که من ۵ درصد طلایی نام می‌برم) وجود دارد که آرای آنها بسته به شرایط، بین حزب عدالت و توسعه و حزب دموکراتیک خلق‌ها در نوسان است. به عبارت دیگر، حدود ۳۰۰ هزار استانبولی کردتبار - که به علت اینکه ملی‌گرای کرد و چپگرا و طرفدار خشونت نیستند به حزب دموکراتیک خلق‌ها رای نمی‌دهند - وجود دارند که در انتخابات استانبول نقش تعیین کننده‌ای دارند.
آرای این گروه که با حزب عدالت و توسعه در وضعیت قهر بسر می‌برند، در این انتخابات حکم «ضربه ای مرگبار» و یا «آب حیات» را دارد و آنها که بارها به حزب عدالت و توسعه رای داده‌اند این بار به علت وضعیت حاکم بر کشور، وضعیت اقتصاد، سخنرانی‌های انتخاباتی و تحولات اخیر در خاورمیانه، آرای خود را به عنوان «آخرین کارت» تلقی می‌کنند. انتخابات کلانشهر استانبول عصاره‌ای از وضعیت کل کشور است. از این‌رو در شهری که کردها ۲۶ درصد رای‌دهندگان را تشکیل می‌دهند سهم ۵ درصدی آرای این کردهای محافظه کار در انتخاباتی که چند هزار رای می‌تواند تعیین کننده نتایج نهایی آرای میلیونی این شهر باشد، بسیار حیاتی است.
آرای طلایی کردها در منطقه سه استانبول
از هر پنج رای دهنده در سطح ترکیه یک نفر در استانبول ساکن است و این شهر بیشترین رای دهنده کرد را نیز در خود جا داده است. این شهر بیش از ۱۰ میلیون و ۵۷۱ هزار رای دهنده دارد و در حالیکه در انتخابات ۳۱ مارس بیش از ۳۱۹ هزار رای باطل اعلام شد، شاهد بودیم که یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر هم اصلا به پای صندوق‌های رای نرفتند. در این بین، کردتباران شهر استانبول ۲۶ درصد کل واجدان شرایط رای دادن را تشکیل می‌دهند که معادل دو میلیون نیم نفر رای دهنده هستند.
حزب دموکراتیک خلق‌ها حدود ۱۳ درصد آرای استانبول را که تقریبا همگی از کردتباران بود بدست آورد و آرای کردهایی که در انتخابات شرکت نکردند و یا آرایشان باطله اعلام شد، حدود ۳۰ درصد بود. با در نظر گرفتن این آمار حدود ۳۰۰ هزار رای سرگردان وجود دارد و هدف نامزد حزب جمهوری خواه خلق، اکرم امام اوغلو و نامزد حزب عدالت و توسعه، بن علی یلدیریم هم جذب این آرا است.
منطقه سه استانبول محل سکونت بسیاری از کردهایی است که بویژه از سال‌های دهه ۱۹۹۰ به این‌سو به این شهر مهاجرت کردند. حزب دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات سراسری ۲۴ ژوئن سال ۲۰۱۸ در این منطقه ۱۴.۴۰ درصد آرا را بخود اختصاص داد که شامل بیش از ۴۷۳ هزار رای بود و توانست پنج نماینده به مجلس بفرستد.
بر پایه تجزیه تحلیل‌های صورت گرفته از انتخابات ۳۱ مارس، بیش از نیمی از رای دهندگان کرد به امام اغلو رای داده و آن نیمه دیگر هم یا رای ندادند و یا به دلایل مختلف آرایشان باطل اعلام شد. بنابر مشاهدات، این رقم آرای باطله در میان رای دهندگان کرد بسیار بالاتر (حدود ۳۰ درصد) آرای دیگر بود.
در بخش‌هایی که کردها جمعیت بیشتری دارند نرخ عدم مشارکت هم بالاتر است و در مقایسه با انتخابات سال ۲۰۱۸، این رابطه عدم مشارکت در سال ۲۰۱۹ بسیار بالاتر است. به عبارت دیگر، گرایش به عدم رای دادن در میان واجدان شرایط رای دادن در میان کردها در استانبول در ۳۱ مارس ۲۰۱۹ افزایش نشان می دهد.
نوع واکنش این رای دهندگان در ۲۳ ژوئن در نتایج انتخابات تعیین کننده خواهد بود و همانطور که گمان می‌رود یک رای به اندازه یک گلوله سنگین و اثرگذار باشد و حزب دموکراتیک خلق‌ها و (رهبر سابق زندانی‌اش) صلاح الدین دمیرتاش به طور فعالانه در حال تشویق کردن رای دهندگان کُرد به رای دادن به امام اوغلو هستند. به همین علت، از نگاه حزب عدالت و توسعه، آرای استراتژیک حدود ۳۰۰ هزار رای دهنده کرد که به پای صندوق‌های رای نمی‌روند، باید جذب این حزب شود.
این آرا به سوی حزب دموکراتیک خلق‌ها و حزب جمهوری خواه خلق روانه نمی‌شوند، ولی رای دهندگانی هستند که از حزب عدالت و توسعه هم خشمگین هستند و همین رای‌ها نتیجه این انتخابات را تعیین خواهند کرد.
به طور خلاصه، چنین وضعیتی مشاهده می‌شود: انتخاباتی که در ۲۳ ژوئن در استانبول برگزار خواهد شد، عصاره وضعیت ترکیه است و نتایجی که از آن بدست خواهد آمد آینده حیات سیاسی داخلی و خارجی ترکیه را شکل خواهد داد.
در پایان، انتخابات استانبول هم برای آینده کشور و هم برای آینده حزب عدالت و توسعه دارای اهمیت حیاتی است. هر چقدر هم انتخابات محلی سال ۲۰۱۹ به طور رسمی به عنوان انتخاب مدیران محلی شناسایی شده باشد، با نگاهی با نتایج آن در واقع از هم اکنون می‌توان مشاهده کرد که این انتخابات در استانبول به عنوان انتخاباتی دارای نتایجی ملی و حتی بین‌المللی در تاریخ ثبت خواهد شد.
در این فرآیند، رای دهندگان قهر کرده و ناراضی کُرد برای احزاب سیاسی حکم طلا را دارد. به یاد داشته باشیم حزب عدالت و توسعه انتخابات سال ۲۰۱۴ هم با آرای کردها انتخابات استانبول را برد.
*دکتر حسین شیخانلی اوغلو، عضو هیات علمی دانشگاه دجله و کارشناس علوم سیاسی و روابط بین الملل است.
