مقابله با تحریم، کاهش وعده غذایی یا پویایی دیپلماسی و اقتصاد؟

وزیر نیرو: بیش از متوسط کشورهای توسعه یافته غذا می خوریم

عکس از ایرنا

رضا اردکانیان، وزیر نیرو در گفت و گو با ایلنا، با اشاره به اینکه ایرانیان بیشتر از متوسط کشورهای صنعتی و توسعه یافته غذا می خورند و لباس می پوشند، دلیل اعمال تحریم ها علیه ایران را الگوی مصرف توصیف کرد. او در پاسخ به پرسش خود که چرا چینی ها تحریم نمی شوند، گفت:«چون آنها با یک وعده غذا هم رفع گرسنگی می کنند.» اردکانیان ادامه داد، ما بد عادت شده ایم و تحریم کنندگان هم نقطه ضعف ما را فهمیده اند.

توصیه برای مصرف یک وعده غذایی، پیش تر در خطبه های نماز جمعه آیت الله احمد جنتی در بهمن ماه 93 مطرح شده بود. او گفته بود:«شاید زمانی برسد که مجبور شویم یک وعده غذایی بخوریم، چه اشکالی دارد؟» وزیر بهداشت نیز سال گذشته از مردم خواست کمبربندها را سفت تر ببندند، زیرا سال سختی پیش رو است. اما اکنون رضا اردکانیان از زاویه دیگری موضوع را مورد بررسی قرارداده و تحریم ها را پیامد مصرف بیشتر خوراک و پوشاک در جامعه می داند.

وزیر نیرو در مقایسه وضعیت مصرف ایران، کشورهای صنعتی، توسعه یافته و چین را مورد توجه قرار داد. شماری از کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکا، در زمره بزرگترین کشورهای صنعتی جهان قرار دارند و چین در راس آنها جای گرفته است. پس از آن آمریکا، ژاپن، آلمان، هند، کره جنوبی و انگلیس در جایگاه دوم تا هفتم صنعتی ترین کشورهای جهان ایستاده اند.

در مورد کشورهای توسعه یافته مورد اشاره اردکانیان، نام کشورهای اسکاندیناوی، استرالیا، کانادا و آمریکا با درآمد سرانه بیش از 15 هزار دلار، معمولا در صدر فهرست جهانی است. سازمان ملل به عواملی مانند، توسعه یافتگی اقتصادی، زیرساخت تکنولوژی پیشرفته، تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه، درجه صنعتی بودن، استانداردهای زندگی و زیرساخت ها در رده بندی این کشورها توجه می کند.

سرانه مصرف در کشورهای توسعه یافته و صنعتی

فارغ از اینکه مقایسه ایران با شرایط اقتصادی موجود با کشورهایی که بزرگترین اقتصادهای جهان محسوب می شوند، تا چه اندازه واقع گرایانه است، این کشورها مهمترین مصرف کنندگان مواد غذایی و پوشاک در جهان به شمار می روند. آمار و گزارش های منتشر شده نشان می دهد، دست کم در یکی از اصلی ترین مواد غذایی، یعنی گوشت، سرانه مصرف کشورهای توسعه یافته و صنعتی مورد اشاره اردکانیان چند برابر ایران است. در مورد لبنات نیز همین کشورهای جهان اول و توسعه یافته حداقل 5 برابر سرانه ایرانیان، شیر مصرف می کنند.

آمار منتشر شده از سوی اداره کشاورزی ایالات متحده در سال 2016، حاکی از آن است که متوسط سرانه هزینه غذا برای هر نفر در آمریکا 2 هزار و 500 دلار ، در نروژ 3 هزار و 500 دلار و در چین 706 دلار بوده است. در زمان مشابه سرانه هزینه غذا برای هر نفر در ایران 598 دلار برآورد شده است.

از سوی دیگر جدیدترین آمار سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) در سال جاری میلادی، سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران را حدود 6 کیلوگرم  و گوشت مرغ را 23 کیلوگرم اعلام کرده است. در همین زمان سرانه مصرف گوشت چینی ها(شامل گوشت خوک) حدود 23 کیلوگرم و برای مرغ 11 کیلوگرم بوده است. همچنین سرانه مصرف گوشت(شامل خوک) در اتحادیه اروپا 35 کیلوگرم و سرانه مصرف مرغ 25 کیلوگرم است. سرانه مصرف گوشت (شامل خوک) و مرغ هر آمریکایی نیز در سال جاری به ترتیب 53 و 49.6 کیلوگرم اعلام شده است.

در مورد مصرف لبنیات، برآوردهای سازمان خوار و بار و کشاورزی FAO نشان می دهد، اروپای غربی و آمریکای شمالی با در اختیار داشتن 11 درصد از جمعیت جهان به طور متوسط 300 کیلوگرم در سال شیر مصرف می کنند. سرانه مصرف ایرانی ها 66 کیلوگرم در سال است.

همچنین سرانه مصرف برنج به عنوان یکی از اصلی ترین مواد غذایی در سفره ایرانی ها حدود 40 کیلوگرم است که از متوسط سرانه مصرف 55 کیلوگرم در جهان پایین تر است.

یوروستت، بانک گردآورنده اطلاعات مربوط به اتحادیه اروپا می گوید، اروپاییان به طور متوسط 5 درصد از درآمد خود یا 800 یورو در سال را صرف خرید پوشاک و کفش می کنند. آمار اتحادیه کارگری آمریکا در سال 2014؛ حاکی از آن است که آمریکایی ها 3.7 درصد از درآمد خود را صرف خرید پوشاک کردند. در مدت مشابه ژاپنی ها برای خرید پوشاک 4.1 درصد درآمد خود را هزینه کردند. گزارش بانک مرکزی جمهوری اسلامی در سال گذشته حاکی از آن است که 4.2 درصد از درآمد ایرانیان برای خرید پوشاک هزینه شده است.

وزیر نیرو در حالی مسئولیت اعمال تحریم ها را به شانه مصرف گرایی مردم می اندازد که اشاره ای به نقش دولت ها در اصلاح الگوهای مصرف نمی کند. اردکانیان در بخشی از سخنان خود به بالا بودن مصرف انرژی در ایران اشاره می کند. در گذشته نیز مقامات جمهوری اسلامی بارها به مصرف زیاد گاز، برق و بنزین در ایران اشاره کرده بودند. اما روشن نیست در شرایطی که کشورهای اسکاندیناوی، به عنوان کشورهای توسعه یافته مورد اشاره اردکانیان دوره گذار به خودروهای برقی، برای کاهش مصرف بنزین را پشت سر گذاشته و به سوی همه گیر کردن استفاده از این خودروها گام برمی دارند، مقامات مسئول در ایران چه گام هایی در این مسیر برداشته اند. از سوی دیگر در کشورهای پیشرفته که شرایط آب و هوایی مشابه ایران دارند، سال هاست روزهای آفتابی و انرژی ذخیره شده در صفحه های خورشیدی، نقش مهمی در تامین برق ایفا می کند.  

روابط دیپلماتیک و اقتصادی

اردکانیان در گفت و گوی روز یکشنبه با ایلنا، کمتر غذا خوردن چینی ها را دلیل تحریم نشدن آنها عنوان می کند. احتمالا اشاره او به جنگ تجاری چین و آمریکا به عنوان دو قدرت بزرگ اقتصادی در جهان و اختلافات اخیر بین رهبران دو کشور بر سر تعرفه ها و شرکت هایی مانند هوآوی است که به گمان وزیر نیرو می توانست زمینه ساز تحریم پکن باشد.

این در حالی است که باوجود همه این جنجال ها، آمریکا و چین روابط دیپلماتیک خود را حفظ کرده اند و بزرگترین شرکای اقتصادی (روابط تجاری 660 میلیارد دلاری) یکدیگر به شمار می روند. ژاپن، آلمان، کره جنوبی، انگلیس و فرانسه نیز به عنوان دیگر کشورهای صنعتی و توسعه یافته مطرح در عرصه جهانی، مهمترین شرکای تجاری ایالات متحده هستند که هم روابط دیپلماتیک بسیار مطلوبی با آمریکا دارند و هم در جامعه بین المللی از جایگاه و نفوذ مطلوبی برخوردار هستند.

به نظر می رسد حفظ رابطه اقتصادی و دیپلماتیک با بزرگترین اقتصادهای جهان، احتمالا بیش از یک وعده غذایی در رژیم روزانه چینی ها، در محافظت از آنها در برابر فشار بین المللی موثر بوده است.