پرستاران بخش کرونا؛ قرارداد موقت ۸۹ روزه به جای استخدام

پیش از آنکه کرونا در ایران فراگیر شود، قرار بود وزارت بهداشت با برگزاری یک آزمون استخدامی، چهار هزار پرستار جدید را به کادر درمان کشور اضافه کند.

بحران کرونا، کمبود شدید کادر پرستاری در کشور را عیان کرد. وزارت بهداشت بلافاصله دست‌به‌کار شد و از پرستاران غیرشاغل خواست تا به کمک کادر درمان کشور بیایند.

سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز در چندین نوبت، وعده داد که پرستارانی که داوطلبانه برای مقابله با بیماری کرونا دست‌به‌کار شده‌اند در اولویت استخدام قرار می‌گیرند.

در فروردین‌ماه نیز محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران گفت که وزیر بهداشت به حسن روحانی نامه‌ای نوشته و از او خواسته اجازه جذب سه‌هزار پرستار بدون برگزاری آزمون استخدامی صادر شود؛ نامه‌ای که البته بی‌پاسخ مانده است.

اما به‌رغم وعده‌های وزارت بهداشت، اکنون پرستاران داوطلب به‌جای طی مراحل استخدامی با «قرارداد موقت حجمی ۸۹ روزه» مواجه شده‌اند.

قراردادهای موقت حجمی به معنی خرید خدمات به شکل برون‌سپاری بدون ایجاد تعهد به‌کارگیری برای دولت است. ۸۹ روزه بودن آن نیز برای دور زدن قانون خرید خدمات دولتی است چراکه خرید خدمت اگر ۹۰ روز استمرار داشته باشد به معنای به‌کارگیری است و فرد می‌تواند مدعی شود که سازمان یا نهاد دولتی او را مستمراً به کار گرفته ولی از قبول «تعهد دریافت خدمات غیرموقت» یا همان استخدام فرد، سرباز زده است.

در متن قرارداد دانشگاه‌های علوم پزشکی وابسته به وزارت بهداشت برای پرستاران داوطلب به‌صراحت ذکر شده است که این قرارداد حجمی «هیچ‌گونه تعهد استخدامی» برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند.  

دبیرکل خانه پرستار در واکنش به این قراردادها گفته که معنای آن استثمار نیروی کار پرستاری از سوی دولت است: «نیروی شرکتی یعنی استثمار که پرستار نتواند نفس بکشد و شرکت هرموقع از هر شخصی به هر دلیلی خوشش نیامد عذرش را بخواهد...این قرارداد یعنی به یک پرستار هیچ مزایایی تعلق نمی‌گیرد. بیمه و امنیت شغلی هم نداشته و برای شرکت هیچ تعهد و مالیاتی هم به همراه ندارد و این حالت خوبی نیست و متاسفانه وزارت بهداشت سیاست مناسبی در خصوص پرستارها اتخاذ نکرده است.»

وزیر بهداشت نیز که این قراردادها از سوی وزارتخانه‌اش تنظیم شده، به این موضوع واکنشی نشان نداده است.

سعید نمکی پیش‌تر گفته بود غلبه بر کرونا بدون «حضور جهادی پرستاران داوطلب» ناممکن است.

کادر درمان؛ تلاش بی‌پاداش

وزارت بهداشت ایران تاکنون آمار ابتلای پرستاران و پزشکان به ویروس کرونا را اعلام نکرده است. منابع مستقل در ایران تا تاریخ ۷ اردیبهشت، تعداد کادر درمان آلوده به این ویروس را ۲۲۸۶ نفر اعلام کرده بودند. این آمار البته با واکنش منفی جامعه پرستاری روبه‌رو شد و آن‌ها اعلام کردند آمار واقعی بسیار بیشتر از این میزان است.

برای نمونه تا پایان فروردین‌ماه در سه استان گیلان، مازندران و گلستان، حدود ۲۰ درصد از مبتلایان از کادر درمان بودند. این آمار در استان کرمان، ۴۱ درصد بوده است.

همچنین تا پایان هفته اول اردیبهشت ۱۲۲ نفر از پرستاران و پزشکان ایرانی قربانی این ویروس شده‌اند.

بخش عمده‌ای از این انتقال آلودگی در نتیجه کمبود امکانات پزشکی از جمله گان و ماسک، شیفت‌های طولانی‌مدت و ضعیف‌شدن کادر درمان رخ داده است.

دبیرکل خانه پرستار وضعیت کمبود امکانات حفاظتی برای پرستاران را این‌گونه توصیف کرده است: «تمهیدات لازم را برای حفظ سلامت پرستاران فراهم نکرده اند. از کمبود ماسک و دستکش و گان و سایر تجهیزات گرفته تا رفع کمبود نیروی پرستاری که پرستاران را مجبور کرده از تعداد بیشتری از بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان ها مراقبت کنند.»

بحران پرستار در ایران

تا پیش از اضافه شدن تخت‌های بیمارستانی جدید به دلیل بحران کرونا، سرانه پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در ایران یک نفر بود. این در حالی است که استاندارد جهانی دو و نیم پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی است.

تا پایان سال ۹۷، حدود ۱۴۰ هزار تخت بیمارستانی فعال در سیستم درمان ایران وجود داشته است. ایران برای رسیدن به استاندارد جهانی «سرانه تخت بیمارستانی به ازای جمعیت»، نیاز دارد تا دست‌کم ۳۰۰ هزار تخت بیمارستانی دیگر در سراسر کشور اضافه کند.

روی دیگر ماجرای فاصله ایران با استانداردهای جهانی درمان، کمبود نیروی انسانی است. پرستاران حدود ۵۵ درصد از کادر بیمارستانی را شکل می‌دهند. کادر پرستاری شاغل در بخش دولتی و خصوصی در ایران حدود ۱۵۰ هزار نفر اعلام شده است. حتی اگر ظرفیت تخت بیمارستانی در ایران به استاندارد جهانی هم نرسد، برای آنکه همین ۱۴۰ هزار تخت بیمارستانی موجود به شکل استاندارد خدمات پرستاری دریافت کنند، باید حدود ۲۹۰ هزار پرستار جدید استخدام شوند.

هم‌اکنون حدود ۷۰ درصد از تخت‌های بیمارستانی در ایران در اختیار دولت است و از قضا سرانه پرستار به ازای هر تخت در بخش دولتی وضعیتی به‌مراتب بدتر از بخش خصوصی دارد.

برآورد می‌شود که دولت برای پوشش استاندارد ظرفیت فعلی درمان در بیمارستان‌های دولتی باید دست‌کم ۲۴۰ هزار پرستار جدید استخدام کند. بخش خصوصی نیز با فرض ثابت بودن ظرفیت فعلی، نیاز به استخدام ۵۰ هزار پرستار جدید دارند.

حسن روحانی در مراسم بازگشایی دانشگاه‌ها در مهرماه سال ۹۸ گفته بود که «یک پزشک متخصص آلمانی به من گفت مراکز درمانی شما از نظر کیفیت و بهداشت، از اروپا بهتر است». حال با بروز بحران جدی کمبود امکانات درمانی؛ نیروی انسانی و تجهیزات پزشکی در نتیجه فراگیری ویروس کرونا، باید دید که آن متخصص آلمانی باز هم رئیس‌جمهور ایران را میهمان یک روایت شگفت‌انگیز جدید خواهد کرد یا نه.