پیش از کار، نوبت تشریفات.
سفر رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، به بریتانیا دیروز با ورود او به فرودگاه استنسد لندن آغاز شد. نظرسنجیها نشان میدهند که عموم مردم بریتانیا نظر مثبتی نسبت به ساکن کاخ سفید ندارند اما او از «عشق بسیاری» که در این سفر دریافت کرده، گفته است. تظاهراتهایی که علیه او سازمان دادهاند چندین هزار نفر را به خیابان آورده، گرچه تعداد مخالفین بسیار کمتر از ۲۵۰ هزار نفری است که در تابستان گذشته هنگام اولین سفر او به خیابان آمدند.
سفر این دفعه البته «دیدار رسمی دولتی» است و برای همین روز نخست بیشتر به تشریفات گذشت. ملکه الیزابت دوم، که در شصت و هفت سال زمامداریاش شاهد سر کار بودن سیزده رئیس جمهور آمریکا بوده، رسما در قصر باکینگهام از آقای ترامپ و همسرش، ملانیا، استقبال کرد. هشتاد و دو توپ به افتخار او شلیک شد و آقای ترامپ با تقدیر از ملکه، او را «زنی فوقالعاده» خطاب کرد.
سپس نوبت ضیافت شام دولتی بود — بر خلاف رسم معمول، جرمی کوربن، رهبر اپوزیسیون، حاضر به شرکت در این ضیافت نشد. گرچه ترامپ مدعی شد این او بوده که تقاضای کوربن برای دیدار را نپذیرفته و او را «نیرویی منفی» خواند. کوربنِ چپگرا که سابقه طولانی مخالفت با سیاستهای جهانی آمریکا را دارد البته تنها مخالف ترامپ نیست. نه تنها صادق خان، شهردار لندن از جناح چپ میانه حزب کارگر، قویا علیه ترامپ اعتراض کرده که حتی وینس کیبل، رهبر حزب لیبرال دموکرات، هم پیش از آمدن ترامپ در توئیتر نوشت که بازدید او به «کابوسی برای بریتانیا بدل شده». آقای کیبل گفت ترامپ «دوست بریتانیا نیست و دشمن ارزشها و منافع ما است» و از او بخاطر «نابود کردن نظام بازرگانی سازمان تجارت جهانی» و «جنگطلبی علیه چین و ایران» شکایت کرد.
اما پس از تشریفات دیروز، امروز نوبت نشستهای کاری بود. ترامپ در قصر سنت جیمز با ترزا می، نخستوزیر، دیدار کرد. علاوه بر ایوانکا می، دختر رئیسجمهور و مشاور او، رهبران بازرگانی دو کشور نیز در این دیدار حضور داشتند. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ترامپ هم امروز، در ادامه سفر اروپایی، خودش را به لندن رساند تا در این جلسه کنار مقامات دولت مثل جان بولتون، مشاور امنیت ملی، حاضر باشد. آقای پمپئو در چند روز گذشته به آلمان، سوئیس و هلند سفر کرده تا در مورد مسائل مورد نظر آمریکا با اروپاییها مشورت کند. یکی از مهمترین این مسائل ایران است.
پس از قصر سنت جیمز، ترامپ در مقر نخستوزیری در خیابان داونینگ جلساتی خصوصی با می داشت و سپس نوبت نشست خبری مشترک در تالار «دربار» وزارت خارجه بود. نام انگلیسی این تالار هم «دربار» است، واژهای فارسی که یادآور زمانی است که این تالار متعلق به وزارت هندوستان دولت بریتانیا بود و آن شبهقاره عظیم که زبان رسمیاش پیش از آمدن انگلیسیها فارسی بود از همینجا اداره میشد.
آقای ترامپ و خانم می در نشست خبری به سوالهای مختلف خبرنگاران پاسخ دادند. از مهمترین موضوعات این سفر معاهده بازرگانیای است که ترامپ وعده داده در صورت خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) با این کشور ببندد. نزاع با شرکت هوآوی چین و قائله آمریکا و مکزیک دیگر موضوعات اصلی صحبتهای ترامپ در این نشست بودند. اما درباره ایران هم صحبت شد.
خانم می گفت لندن و واشنگتن با یکدیگر همکاری میکنند تا مطمئن شوند «تهران قادر به دسترسی به سلاح هستهای نخواهد بود». نخستوزیر بریتانیا اما یادآوری کرد که کشورش «همچنان به برجام وفادار میماند» و افزود: «روشن است که ما هر دو هدفی مشابه داریم. ایران باید به وظایفش عمل کند و ما هر چه در توان داریم برای جلوگیری از بالاگرفتن درگیریها که به نفع هیچ طرف نیستند تلاش میکنیم.»
آقای ترامپ هم در صحبتهای خودش به جای اشاره به اختلافات با لندن بر سر چگونگی برخورد با ایران، به نقاط اشتراک توجه نشان داد و گفت: «آمریکا و بریتانیا مصمم هستند مطمئن شوند که ایران هرگز سلاح هستهای نمیسازد و اینکه جلوی پشتیبانی و مشارکت این کشور در تروریسم را بگیرند». تلاشهای مشترک دو کشور در مبارزه با گروه تروریستی داعش از دیگر نقاط تاکید دو رهبر بود.
در مورد موضوع حساس بازرگانی، ترامپ باز هم بریتانیا را تشویق به خروج از اتحادیه اروپا کرد و گفت «توافق بازرگانی» بین دو کشور بسته میشود. او حتی مدعی شد میزان بازرگانی دو کشور پس از این توافق سه برابر خواهد شد. اما این توافق چه تبعاتی برای بریتانیا خواهد داشت؟
منتقدین میگویند ورود کالاهای ارزان آمریکایی، کاهش موازین تجاری بریتانیا در زمینه غذا و کشاورزی و تهدید نظام خدمات درمانی رایگان کشور میتواند از جمله تبعات منفی باشد. آقای ترامپ در پاسخ راجع به اینکه نظام خدمات درمانی هم از توافق تاثیر میپذیرد یا نه گفت «همه چیز روی میز است». گفتهای که به واکنش سریع مخالفین انجامید. نیکولا استرژن، نخستوزیر استقلالطلب اسکاتلند، در توئیتر گفت: «به عنوان نخستوزیر اسکاتلند، دیدگاه من روشن است — نظام خدمات درمانی اسکاتلند در مذاکرات بازرگانی با رئیسجمهور ترامپ یا هیچ فرد دیگری «روی میز» نیست و نبایست باشد.»
دیدار با فاراژ
دقایقی پیش از انتشار این مطلب، دیدار ترامپ با نایجل فاراژ، رهبر راستگرای حزب برگزیت و از منتقدین تند و تیز خانم می، در مقر اقامت سفیر آمریکا در لندن به پایان رسید. فاراژ در توئیتر نوشت که «دیدار خوبی» با ترامپ داشته و گفت: «او واقعا به برگزیت باور دارد و دارد از سفرش به لندن حسابی لذت میبرد.»
ترامپ در نشست خبری یادآوری کرده بود که او برگزیت را پیشبینی کرده و گفت علت رای مردم مساله «مهاجرت» بوده است. او گفت بریتانیا خواهان «هویت» خود و «مرزها»ی خود است و این کشور را «کشوری بسیار بسیار ویژه» خواند.
ترامپ در آستانه سفر خود با اعلام حمایت از بوریس جانسون، وزیر سابق خارجه، که یکی از شانسهای اصلی جانشینی خانم می در رهبری حزب محافظهکار است، جنجالآفرین شده بود. اما آقای جانسون حاضر به دیدار قدرتمندترین سیاستمدار جهان نشد. به گزارش «پرس اسوسیئیشن» این دو در عوض امروز ۲۰ دقیقه تلفنی صحبت کردند.
آقای جانسون به «آی تی وی» گفت علت اینکه حاضر به دیدار حضوری با ترامپ نشده این است که امشب ساعت ۸ شب با اعضای حزب محافظهکار جلسه دارد. او نامزد رهبری حزب است و باید رای حدود ۱۰۰ هزار عضو آنرا جلب کند.
ناظرین میگویند جانسون شاید میخواسته بین خودش و آقای ترامپ فاصله بیاندازد. بخصوص که رئیسجمهور آمریکا خیلی در جزیره بارانی محبوب نیست.
ترامپ فراموشکار و هدیههای تشریفاتی
از نکات جالب دیدارهای تشریفاتی هدایایی است که دو طرف به یکدیگر میدهند.
از هدایای این دفعه کت مخصوص هواپیمای ریاستجمهوری آمریکا بود که به پرنس فیلیپ، همسر ملکه الیزابت، اهدا شد که به عشقش به هوانوردی معروف است. خانواده ترامپ در ضمن یک نسخه امضاشده و نادر از کتاب «دیگر نمیتوانم اینقدر خوشاقبال» باشم از جیمز دولیتل را به آقای فیلیپ اهدا کردند. این کتاب خاطرات یک خلبان شهیر آمریکایی است که در زمان جنگ جهانی دوم به توکیو و سایر شهرهای ژاپن حمله هوایی کرده بود.
بقیه هدایا هم مرتبط با جنگ جهانی دوم بودند چرا که دو کشور به زودی آماده جشن هفتاد و پنجمین سالگرد «روز دی» میشوند — ورود مشترک نیروهای متفقین به خاک فرانسه و آغاز پس گرفتن اروپای غربی از آلمان نازی.
ملکه الیزابت نسخه اصلی از کتاب «جنگ جهانی دوم» نوشته وینستون چرچیل را به ترامپ اهدا کرد. چرچیل در زمان جنگ جهانی دوم، نخستوزیر بریتانیا بود اما در ضمن تاریخدانی بهنام است که بخاطر استادیاش در نثر، جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. او این کتاب را در سال ۱۹۵۹، سالها پس از پایان جنگ نوشته بود.
حالا معلوم نیست پرنس فیلیپ ۹۷ ساله هرگز کتاب دولیتل را بخواند یا آقای ترامپ که بیشتر اهل تلویزیون دیدن است در کتاب چرچیل تورقی بکند. اصلا معلوم نیست این هدایا چقدر یادگار بمانند. دیروز که ترامپ از کاخ باکینگهام بازدید میکرد متوجه نشد مجسمه اسب مسی که در این کاخ قرار دارد هدیهای است که خود او پارسال به لندن آورده بود و این ملانیا بود که به یادش آورد.
باید دید سفر ترامپ در این روزهای حیاتی تاریخ بریتانیا چقدر و چگونه در خاطره این جزیره میماند.