به گفته مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان، از ۷۰۰ هزار دانش‌آموز این استان، ۳۰۰ هزار نفر وارد «شبکه پیام‌رسان شاد» شده‌اند. این نرم‌افزار متعلق به آموزش و پرورش است و هدف از آن برقراری ارتباط میان دانش‌آموزان و معلمان است. این گفته آقای رخشانی در حالی بیان می‌شود که بیش از ۵۰ درصد جمعیت استان روستانشین هستند و در حالی که بسیاری از آنان از پوشش اینترنت برخوردار نیستند، فرستادن «تبلت» برای این افراد چه سودی دارد؟

عبید ملک رئیسی، معلمی در نقطه مرزی پاکستان، در توییتی نوشته است: «روستایی که من در آنجا آموزگارم، دانش‌آموزان نه دسترسی به اینترنت دارند و نه شبکه‌های صداوسیما، برای همین تصمیم گرفتم خانه به خانه بروم به دانش‌آموزانم درس بدهم.» او افزوده است: «سامانه پیام‌رسان شاد شوخی بیش نیست.»

محمدجواد جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، دو سال پیش در سفری به جنوب سیستان و بلوچستان وعده داد که پوشش کامل مخابراتی این استان را از ۵ درصد به ۲۵ درصد برساند، اما آن وعده عملی نشد. 

نیمی از جمعیت استان سیستان و بلوچستان روستانشین هستند و بسیاری از آنان دسترسی به اینترنت ندارند. بسیاری از نقاط أصلا تحت پوشش اینترنت نیست و بالتبع، آموزش از راه دور برای این مناطق بی‌معنا تلقی می‌شود. 

بنا به گفته‌های یک کنشگر اجتماعی در سیستان و بلوچستان به «ایندیپندنت فارسی»، «حتی برخی مناطق شهری در چابهار نیز تحت پوشش اینترنت قرار ندارند. فرستادن تبلت فقط یک حرکت نمایشی است و فایده‌ای ندارد. آذری جهرمی چندی پیش با ارسال تبلت به مناطق کمتر برخوردار، در واقع کاری نمایشی انجام داد، چرا که این مناطق به اینترنت دسترسی ندارند و ارسال تبلت و گوشی هوشمند موبایل در واقع نیازی از این دانش‌آموزان مرتفع نمی کند».

نبودِ اینترنت در روستاهای مختلف جنوب سیستان و بلوچستان موجب شده است تا بسیاری از دانش‌آموزان این مناطق به نرم‌افزار شاد برای ادامه تحصیل به صورت مجازی، دسترسی نداشته باشند و تعطیلی مدارس در دوران کرونا، عملا این کودکان را از تحصیل محروم کرده است. 

پیش‌تر در ۴ اردیبهشت، محمدجواد آذری جهرمی با انتشار توییتی، از آماده‌سازی هزار تبلت تولید داخلی برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت کشور خبر داده بود. 

سوال این است که این تبلت‌های داخلی کجا و چگونه تولید شده است و هزینه تولید یا تهیه آن‌ها را چه مرجع یا شخصی تامین می‌کند؟ آیا باید منتظر فساد مالی دیگری در دوران کرونا بود؛ این بار تحت عنوان حمایت از کودکان بی‌بضاعت؟

تلاش برای تامین گوشی‌های هوشمند و تبلت برای دانش‌آموزان کم‌برخوردار، در اقدامات نمایشی آن وزارت‌خانه محدود نمانده است. کنشگران اجتماعی و مردم عادی نیز به کنش‌هایی مدنی برای تهیه و توزیع «آیپد» و گوشی تلفن اقدام کردند که یکی از آنها پویش سراسری «همراه خاموش» است که با هدف تهیه گوشی‌های مناسب برای دانش‌آموزان نیازمند، طراحی و اجرا شده است، تا این دانش‌آموزان نیز از امکان استفاده از آموزش‌های مجازی از طریق اینترنت بهره‌مند شوند.

استانِ روستاهای بی‌برخوردار 

در کدام استان‌ها دانش‌آموزان بیشترین دسترسی به اینترنت و گوشی موبایل دارند و نرم‌افزار برنامک «شاد» را نصب کرده‌اند؟ 

آمار دانش‌آموزان عضو شده در برنامک «شاد» به تفکیک استان‌ها تا ۱۷ فروردین ۹۹، نشان می‌دهد که استان سیستان و بلوچستان با کمترین برخورداری، با آمار ۶.۰۸ درصدی در ته جدول قرار دارد، و شهر تهران با ۴۳.۱ بالاترین رتبه را از آنِ خود کرده است. پس از تهران، استان‌های البرز و یزد به ترتیب در بالاترین رتبه‌ها قرار گفته‌اند. 

پیشتر نیز البته وزیر ارتباطات عنوان کرده بود که در استان سیستان‌ و‌ بلوچستان، تنها حدود ۴۰ درصد از روستاییان به اینترنت دسترسی دارند و آموزش مجازی از طریق شبکه شاد به مشکلات زیادی برخورده است. وی ترک تحصیل برخی از دانش‌آموزان را یکی از این مشکلات عنوان کرده بود. 

 فعالان اجتماعی استان همواره تاکید داشته‌اند که بسیاری از مناطق استانی دسترسی به اینترنت ندارند و این مشکل باید حل شود، ولی نکته این است که آمار درستی در این حوزه در دست نیست. 

یکی از کنشگران اجتماعی در این زمینه به «ایندیپندنت فارسی» می‌گوید: «روستاهای منطقه سیستان و منطقه بلوچستان متفاوت هستند. در منطقه سیستان، روستاها برخوردارتر هستند. فاصله کمتری به هم دارند و تقریبا به هم چسبیده‌اند. حتی شهرهای آن نیز به هم بسیار نزدیک‌ترند. در منطقه بلوچستان اما روستاها از شهرها و حتی از هم فاصله بسیار زیادی دارند. در واقع بیشترین مشکل، عدم دسترسی است. در منطقه بلوچستان در چابهار روستاهایی هستند که یک ساعت تا یک ساعت و‌نیم با روستاهای دیگر فاصله دارند و راه‌های مناسبی هم برای دسترسی به آ‌نها موجود نیست. یعنی عجیب نیست که حتی در آمارها نباشند.»

معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار در مجلس شورای اسلامی، نیز با بیان این نکته که «اساسا ارائه نسخه‌ای واحد برای تمام کشور کار اشتباهی است»، در خصوص آموزش «آنلاین» به دانش‌آموزان این منطقه، گفته است: «عمده روستاهای استان سیستان‌ و‌ بلوچستان به اینترنت دسترسی ندارند. وضعیت راه‌ها برای تردد مناسب نیست و بعد از سیل هم که اوضاع بدتر شده است. پوشش آنتن تلویزیون هم حتی در برخی از مناطق وجود ندارد. در نتیجه، مطلقاً چیزی که آموزش و پرورش از وضعیت آموزش آنلاین اعلام می‌کند، با واقعیت‌های استان ما ارتباطی ندارد.»

نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم، فاصله شاخاص‌های توسعه آموزشی سیستان‌ و‌ بلوچستان را با سایر استان‌های کشور، «نجوم»ی خوانده است؛ چرا که مدارس سیستان و بلوچستان از محروم‌ترین مدارس ایران هستند. 

همچنین، حمیدرضا رخشانی، مدیر کل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان، نیز به «فارس» گفته است: «با توجه به شرایط و زیرساخت‌هایی که استان سیستان و بلوچستان دارد، ۳۰ تا ۴۰ درصد از دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند.»

یکی از کنش‌گران اجتماعی در این منطقه به «ایندیپندنت فارسی» می‌گوید، «در سفری به این منطقه متوجه شدیم که روستاهایی در این منطقه وجود دارند که بچه‌های آن کلا تلویزیون ندیده‌اند، یعنی اینترنت برای آنها خیلی عجیب‌تر بود. حتی این بچه‌ها برای تحصیل کانکسی به عنوان مدرسه در اختیار داشتند که در سیل‌های اخیر آن کانکس را آب برده یود و برای آنها یک کانکس جدید آورده بودند، و این بار معلم نداشتند که درس بخوانند. به این دلیل که مسیر این روستا به قدری دور بود که معلمی حاضر نبود برای تدریس به آنجا رفت و آمد کند». 

«شاد»، شبکه‌ای ناشاد برای خانواده‌ها 

به تازگی روزنامه همشهری نیز در گزارشی با عنوان «صف خانواده‌ها در بازار موبایل» به وضعیت دانش‌آموزانی اشاره کرده است که برای ارتباط با شبکه آموزشی «شاد» برای آموزش درس‌های مدرسه، به تبلت و موبایل هوشمند دسترسی نداشتند و برای خرید این اقلام، در خیابان جمهوری، مرکز موبایل‌فروشی در تهران، جمع شده‌اند و پشت در برخی از مغازه‌ها صف کشده‌اند. در گزارش روزنامه همشهری، این تصویر توضیح داده شده بود که برخی مغازه‌ها با چسباندن برگه‌هایی با مضمون «موبایل و تبلت دانش‌آموزی رسید»، مغازه‌های خود را از مشتری مملو کرده بودند. 

چهار و نیم میلیون تومان، فقط هزینه خرید گوشی موبایل است و پس از آن، هزینه «سیم کارت» و اینترنت هم به آن اضافه می‌شود. به روشنی مشخص است که بسیاری از خانواده‌ها، با توجه به بیکاری و تعطیلی بیشتر مشاغل، برای تامین هزینه گوشی‌های موبایل و تبلت برای فرزندان خود، در مضیقه هستند.

در این میان، برخی از فروشندگان و تعمیرکنندگان گوشی‌های موبایل حتی گفته‌اند که درآمدشان در دوران کرونا بیشتر از قبل شده است. به گفته آنان، برخی از مشتریان جوان با پول یارانه والدین خود گوشی موبایل می‌خرند تا بتوانند به آموزش‌های «آنلاین» دسترسی یابند.