اندکی از فصل بهار نگذشته که جنگ در افغانستان بار دیگر شدت گرفته است. طالبان و آمریکا در آستانه فصل جنگی جدید طالبان، توافقنامه صلح قطر را امضا کردند تا سطح خشونت کاهش یابد و زمینه مذاکرات بین‌الافغانی، برای پایان طولانی‌ترین جنگ ایالات متحده آمریکا و برقراری صلح و ثبات در افغانستان فراهم شود. اجرای توافقنامه آمریکا در چارچوب زمانی تعیین شده، به تعویق افتاده است و طالبان در سه ماه گذشته بیش از ۳۰۰۰ حمله در گوشه و کنار کشور انجام داده‌اند. هم اکنون جنگ در دست کم ۱۴ استان کشور ادامه دارد. آیا می‌توان گفت که موافقتنامه صلح آمریکا با طالبان شکست خورده است؟
با ازسرگیری حملات طالبان در مناطق مختلف افغانستان، درخواست‌ها برای برقراری آتش‌بس بیشتر می‌شود. در تازه‌ترین مورد، اشرف غنی، رئیس جمهوری کشور، در شروع ماه رمضان و در بحبوبه گسترش ویروس کرونا به این کشور، از طالبان خواست به آتش‌بس تن دهند و از برادرکشی خودداری کنند. آقای غنی در گفت‌وگو با دبورا لیونز، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد، بار دیگر ابراز امیدواری کرد که طالبان به صدای درخواست مردم و دولت افغانستان و جامعه جهانی برای آتش‌بس، پاسخ مثبت دهند.
خانم لیونز هم به نمایندگی از جامعه جهانی، از تلاش‌ها برای صلح و ثبات افغانستان پشتیبانی کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اما پیام زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا به مناسبت ماه رمضان، روشن بود. او گفت:«رمضان همچنین به طالبان فرصت می‌دهد که با پذیرش آتش‌بس برای (دادن فرصت به مردم و دولت برای رسیدگی به) مورد مردم تا پایان بحران بهداشتی و درمانی، خشونت را کاهش دهند و عملیات تهاجمی نظامی را متوقف کنند.»
از سوی دیگر، نمایندگی اتحادیه اروپا در افغانستان نیز در پیامی، از ادامه خون‌ریزی شدید در افغانستان ابراز تاسف کرد. اتحادیه اروپا گفت: «شمار بالای تلفات غیرنظامیان در گزارش سازمان ملل متحد در افغانستان وحشتناک است و این خون‌ریزی به‌رغم توافق دوحه انجام می‌گیرد. یک سوم قربانیان کودک هستند. اتحادیه اروپا بار دیگر خواهان آتش‌بس بشردوستانه است. تلفات غیرنظامیان متوقف شود.»
پیش‌تر، سازمان ملل متحد در گزارش ربع اول سال جاری میلادی خبر داد که ۵۵۳ غیرنظامی در جنگ افغانستان کشته شده‌اند و طالبان و داعش مسئول قتل ۲۸۲ نفر آنها است که ۵۳ درصد قربانیان را شامل می‌شود.
در کنار جامعه جهانی، نهادهای جامعه مدنی، رسانه‌ها، فعالان حقوق بشر، و ريش سفیدان قومی نیز از طالبان خواسته‌اند که به خاطر مراقبت از جان مردم در سایه بلای کرونا و در ماه رمضان که افغان‌ها سرگرم عبادت هستند، از درگیری مسلحانه خودداری کنند. اما پاسخ طالبان به همه این تقاضاها منفی بوده است.
فشارهای افکار عمومی چنان بر طالبان افزایش یافته است که آنها را ناچار به توجیه موضعگیری‌شان کرده است.
جنگ طالبان به بهانه پایان اشغال و علیه آمریکا شروع شد و همچنان ادامه دارد. اما همین طالبان که ظاهرا علیه سربازان آمریکایی سلاح برداشته بودند، اکنون خود را در مقابل زنان و کودکان غیرنظامی افغان می‌یابند. توجیه این سیاست بسیار دشوار شده است. چرا که گروه طالبان در بالاترین سطح با آمریکا دست دوستی دراز کرده‌اند و هیچ یک از این تقریبا ۳۰۰۰ حمله طالبان در سه ماه گذشته، علیه منافع آمریکا در افغانستان انجام نگرفته است.
با این حال، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، در پاسخ به دیدگاه‌های همگانی می‌گوید که گرچه از چند روز پیش به این سو سازمان‌ها و جناح‌های مختلف، تقاضاهای مکرری برای آتش‌بس یا کاهش خشونت مطرح کرده‌اند، اما به گفته او: «امارت اسلامی به هموطنان خود و جامعه جهانی واضح می‌سازد که ما مسئولیت خود را برای صلح و پایان جنگ انجام داده‌ایم. همه شاهد هستند که توافقنامه امارت اسلامی با آمریکا با همین هدف امضا شد تا برای پایان یافتن جنگ نوزده ساله راه حل مسالمت‌آمیزی پیدا شود. در توافقنامه ما و آمریکا که از سوی شورای امنیت و جامعه جهانی نیز تایید شد، آمده است که پس از امضا در ظرف ده روز ۶ هزار زندانی از هر دو جانب رها شوند و زمینه برای آغاز مذاکرات بین‌الافغانی مساعد شود. در نشست‌های بین‌الافغانی راه‌های رسیدن به صلح و امینت و پایان جنگ سنجیده می‌شود و ممکن بود که تاکنون پیشرفت زیادی صورت گیرد.»
آقای مجاهد که می‌کوشد تصویر بزرگتری برای صلح ارایه دهد، از این امر که از پیکر افغانستان همچنان خون جاری است، طفره می‌رود.
او دولت افغانستان را مقصر این وضعیت می‌خواند و می‌گوید: «چون نفع دولت کابل در ادامه جنگ است، از همان روز اول با ایجاد موانع در راستای تطبیق توافقنامه آغاز کرد. رهایی زندانیان را به بهانه‌های مختلف به تاخیر انداخت، تیم جامع مذاکراتی را معرفی نکرد، و اختلافات درونی را نتوانست رفع کند. همچنین، آمریکا و ناتو و حامیان دیگر آنها هم در راستای عملی کردن موافقنامه مسئولیت‌شان را اجرا نکردند. ناتو میلیون‌ها گلوله به دولت کابل کمک کرد. در حالی که جهت مقابل مسئولیت خود را ادا نمی‌کند، تقاضای مکرر آتش‌بس یا کاهش حملات از امارت اسلامی غیرعملی و فرصت‌طلبی است.»
به‌رغم توافق دو ماه پیش صلح آمریکا با طالبان در دوحه، اوضاع عینی پیچیده‌تر از نسخه‌ای به نظر می‌رسد که ملاعبدالغنی برادر، فرد شماره دوم طالبان، و زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا برای افغانستان، پیچیدند. دو طرف توافق کردند که ده روز بعد از امضای آن موافقتنامه، ۶ هزار زندانی آزاد، و مذاکرات بین‌الافغانی شروع شود. اما دولت افغانستان که آزادی هزاران زندانی طالبان را خطری به امنیت کشور و کل روند صلح می‌داند، به تدریج گام برداشته است.
هرچند هیات جامع مذاکره‌کننده افغانستان ماه پیش معرفی شد، آزادی زندانیان مرحله‌ای صورت می‌گیرد. گسترش کرونا هم به شروع مذاکرات که انتظار می‌رود در خارج از کشور برگزار شود، مجال نداده است. در این شرایط، طالبان به درخواست‌ها برای آتش‌بس تن نداده است. بزرگترین نگرانی طالبان پس از توافق با آمریکا و در آستانه مذاکرات تقسیم قدرت با دولت افغانستان، این است که با برقراری آتش‌بس، با دلایل قانع‌کننده علیه فرستادن دوباره جنگجویانش به جبهه‌ها روبه‌رو شود. رهبران طالبان باید به این سوال جنگجویان پاسخ بدهند که ادامه جنگ با برادران مسلمان آنها در صورتی که رهبری با آمریکا توافق دارد و سربازان آن کشور از افغانستان خارج می‌شوند، چه جنبه شرعی دارد؟
به نظر می‌رسد که موافقتنامه طالبان و آمریکا نمی‌تواند کار را یکسره کند. این روند در صورتی شانس موفقیت دارد که طالبان این واقعیت را بپذیرند که طرف اصلی آنها، دولت و ملت افغانستان است و دو طرف گام‌های اعتمادسازی برای شروع مذاکرات و توافق احتمالی بردارند.
