به گفتۀ روان‌شناسان، دوران دشواری است که در آن مسئولیت والدین افزایش یافته است، به گونه‌ای که باید حقایق موجود را در مورد ویروس کرونا آشکارا بگویند و با فرزندان‌شان صادقانه صحبت کنند و نگذارند آنان زیاد بترسند.
امروزه فضای سراسر جهان، از جمله پاکستان را اخبار نگران کنندۀ متعلق به ویروس کرونا و قرنطینه شدن شهرها، پُر کرده است. همه جا هیولای ترس و عدم اطمینان حاکم است. در خانه‌ها بیشتر در همین مورد بحث و گفت‌وگو می‌شود. وقتی بزرگ‌تر‌ها در خانه از این وضعیت دچار نگرانی و اضطراب باشند، پس حال کودکان بند در خانه چه خواهد شد؟
فهماندن (این معضل به) کودکان بزرگ‌تر نسبتاً سهل است و می‌توان آنان را با برخی از سرگرمی‌ها مشغو، نگهداشت؛ اما برخورد با فرزندان خردسال گاهی اوقات خیلی دشوار است.
بنابر این، در شرایط فعلی، به منظور رهایی کودکان از آشفتگی ذهنی با برخی از کودکان، والدین و روان‌شناسان، مصاحبه‌هایی انجام داده‌ایم و سعی داریم تا برنامه‌های ساده و تفریحی برای آن‌ها طرح کنیم.
اجیه و ارفعه در شهر کراچی زندگی می‌کنند و این روزها به دلیل قرنطینه در خانه هستند.
من سعی کردم تا از این دو خواهر کوچک در مورد فعالیت‌های روزمره‌شان و نیز دربارۀ ویروس کرونا بپرسم که تصورشان نسبت به این ویروس چه بوده و در ایام قرنطینه چه احساسی دارند؟
اجیه: «کرونا یک میکروب است، کثیف است، قرمز است، نیش می‌زند.»
ارفعه: «ما خیلی لذت می‌بریم، مدرسه نمی‌رویم، مولوی صاحب به خانه نمی‌آید، ما در خانه درس می‌خوانیم، مهمان به خانۀ ما نمی‌آید. همه اسباب و وسایل خانه مثل کف، دیوارها، میزها، صندلی‌ها، دستگیره‌ها و کمدها را با دتول و مواد ضدعفونی پاک می‌کنیم. به پشت بام می‌رویم و... وقتی هم کرونا از بین برود و تمام شود، با همۀ اعضای خانواده به باغ وحش می‌رویم.»
دخترک‌های در خانه مانده در ایام قرنطینه، حرف‌های دل‌شان را بیان کردند، اما ما با پدرشان، شعیب حسان، نیز صحبت کردیم و از او پرسیدیم که چگونه با فرزندان‌شان در خانه وقت می‌گذرانند.
شعیب گفت که در ابتدا خود او نیز تحت فشار روحی قرار داشت، اما اکنون آرام و راحت است. او گفت: «خانۀ ما خیلی بزرگ نیست، اما چون قرنطینه است، تلاش کردیم تا برای فرزندان ما راه‌هایی برای سرگرمی و مشغول شدن در خانه پیدا کنیم. آن‌ها پس از چند ساعت درس خواندن نیاز به بازی و تفریح دارند. شما حرف‌های دخترانم را شنیدید. ترس و هراسی ندارند. ما سعی کرده‌ایم تا فرزندان‌مان در این اوضاع نترسند، بلکه چیزهای تازه‌ای بیاموزند. بهترین تجربۀ ما این است که به کودکان داستان‌های باستانی اردو، «باغ و بهار» را می‌خوانیم. این کتاب را عمه بزرگم برایم خوانده بود و حال که آن را برای فرزندانم می‌خوانم، دریافتم که واقعاً کار دشواری بوده است.»
شعیب افزود: «من از پدرم چیزهای زیادی آموخته‌ام. ما باید با بردباری و استقامت به حرف‌های بچه‌ها گوش دهیم. گفتنی است، اکنون پس از سال‌ها، در خانۀ ما بازی‌های لادو، دزد و سپاهی و ...، انجام می‌شود. عصرها برای کودکان به همراه چای بعضی چیزها چون پاپ کورن، چیپس و... درست می‌شود و چای عصرانه را با هم در فضای باز پشت بام صرف می‌کنیم. زیرا خیلی مهم است که کودکان را مشغول، سرگرم و فعال نگه داریم.»
به گفتۀ شعیب: «هفتۀ اول قرنطینه، خانۀ ما اندکی شبیه یک فضای مهمانی بود. اما اکنون ما تهیۀ وعده‌های غذایی ساده را آغاز کرده‌ایم و سعی داریم قناعت را به بچه‌ها بیاموزیم، زیرا در بسیاری از خانه‌ها (به دلیل فقر و تنگدستی) حتی آشپزی نمی‌کنند. و این که بدانند که شرایط بیرون از خانه چیست، و این که به ویژه همه چیز را نمی‌توان همه وقت یافت.»
روان‌شناسان چه می‌گویند؟
داکتر وامق علی، روان‌پزشک بیمارستان آغاخان است در زمینۀ مسایل روان‌شناختی کودکان و نوجوانان فعالیت دارد.
وی با اشاره به اوضاع پیش‌آمده به دلیل شیوع ویروس کرونا و قرنطینه، می‌گوید: «دوران سختی است که در آن همۀ ما نگران و دل‌واپس عزیزان مان هستیم.»
وی می‌افزاید: « مسئولیت پدران و مادران زیاد شده است و باید حقایق موجود را در مورد ویروس کرونا آشکارا بگویند و با فرزندان‌شان صادقانه صحبت کنند.»
او در این خصوص به چند مورد اساسی اشاره می‌کند که به قرار زیر است:
۱- آرامش‌تان را حفظ کنید و با دقت به حرف‌های فرزندان خود گوش فرا دهید. به آن‌ها این احساس را ندهید که شما به سخنان کودکانۀ آنان توجه نمی‌کنید. نگاه کودکان تیز است و زود خواهند دید که شما چقدر به آنچه می‌گویید، رفتار می‌کنید.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
۲- در مورد این بیماری همه‌گیر، به کودکان براساس سن و سال‌شان اطلاعات ساده و آسان بدهید. می‌توانید این کار را با کمک داستان‌پردازی انجام دهید. اما این نکته را نیز فراموش نکنید که بسیاری از مواردی که از طریق تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی به نشر می‌رسد، واقعی و درست نیست.
۳- همچنین، پدر و مادر وظیفه دارند تا مراقب کودکانی باشند که تلویزیون تماشا می‌کنند و چه مدت زمان در برابر آن می‌گذرانند. در جریان قرنطینه، تمام خانواده باید اوقات تماشای تلویزیون را کاهش دهند، چون در این وضعیت نگران‌کننده، اطلاعات بیش از حد، می‌تواند باعث افزایش فشارهای روحی شود.
۴- همچنین مهم است که به کودکان بگوییم که چرا بیرون نمی‌رویم. چرا و چگونه این بیماری شیوع و گسترش پیدا می‌کند، و برای جلوگیری از آلوده شدن چه کاری می‌توانیم انجام دهیم.
۵- همچنین به آن‌ها بگویید که چرا خوردن غذای ساده و تازه در خانه ضروری است و چرا غذا از بیرون (رستوران‌ها و هتل‌ها) سفارش داده نمی‌شود. آب زیاد بنوشید و به فرزندان‌تان نیز بنوشانید.
۶- ضروری است که کودکان را در ایام قرنطینه فعال و متحرک نگهدارید. برنامۀ مرتب روزانه برای آنان طرح‌ریزی کنید؛ مثلاً چه زمان درس بخوانند و چه وقت بخوابند. در این مورد تا حد امکان سخت‌گیر باشید تا کودکان مطابق این برنامه اوقات‌شان را سپری کنند. در کنار این، به آن‌ها فرصت دهید و بازی‌های مختلفی را در کنار هم انجام دهید.
در این محیطِ استرس‌آور چه چیزی می‌تواند بهتر باشد؟
حرا تضمین، روان‌شناسی که در زمینۀ آموزش عادت‌های جدید برای کودکان فعالیت می‌کند، می‌گوید: «ما مدتی طولانی است که در خانه‌ها بند هستیم. البته این خبر خوبی نیست، اما یکی از مزیت‌های این دورانِ دشوار آن است که همه افراد خانواده در کنار هم هستند و لازم است تمامی اعضای خانواده سعی کنند روی افکار مثبت و خوبی تمرکز کنند.»
برخی از پیشنهادهای او از این قرار است:
۱- بزرگانِ خانواده باید در قدم نخست لحن و شیوۀ گفتارشان را تغییر دهند. در این وضعیت سردرگم و استرس‌زا، نباید در قبال هیچ کسی قضاوت آمرانه کرد. با صدای بلند کسی را مخاطب قرار ندهید و این رفتار را به کودکان نیز آموزش دهید؛ چون آنچه به نرمی گفته می‌شود، همیشه در ذهن و حافظه باقی می‌ماند.
۲- پدر و مادر باید کودکان را به خواندن کتاب تشویق کنند. این بهترین فرصت است، چون والدین زمان زیادی در اختیار دارند. به بچه‌ها سخنان نیکو و خوب یاد دهید. گذشته از کتاب‌های درسی، توانایی یادگیری کودکان را می‌توان افزایش داد. به آن‌ها چند عنوان کتاب بدهید و سپس مسابقۀ علمی کوچک برگزار کنید. و در نهایت، اهدای یک جایزۀ کوچک می‌تواند تأثیرات بزرگی بر یادگیری آنان بگذارد.
۳- به کودکان می‌توان کارهای آفرینشی مانند نقاشی و ترسیم آموزش داد. اگر در خانه کسی این هنرها را بلد نباشد، می‌توان از فیلم‌های موجود در اینترنت استفاده کرد. خودتان بیاموزید و به فرزندان‌تان بیاموزانید.
۴- آگاهی از اخبار، امر مهمی است، اما بزرگ‌سالان نباید تحت تأثیر برخی از وقایع ناراحت‌کننده قرار گیرند و نباید ترس و واهمه‌شان را به کودکان نشان دهند. حتی اگر مسئله قابل نگرانی باشد، به آن‌ها بدون پنهان‌کاری تمام چیزها را آشکارا بگویید.
۵- در شرایط دشوار به خود و فرزندان‌تان، آرام بودن آموزش دهید. همه جا را ترس فرا گرفته است و این ترس و اضطراب، سیستم ایمنی بدن ما را نیز ناتوان می‌سازد. بنابر این برای تغییر بهتر محیط، حرف‌های خوب بزنید. گاهی می‌توان با کودکان نشست و عکس‌های قدیمی خانوادگی را نیز تماشا کرد.
۶- در شرایط سخت و دشوار، قدرت و تأثیرگذاری دین، ایمان و اعتقاد، انکارناپذیر است. به خدا اعتماد کنید، اوضاع بهتر خواهد شد و دوران ترس و نگرانی در گذر است.
