کرونا نه تنها چالش سلامت که هم اکنون چالش نظام اقتصادی شده است. نه فقط جان انسان‌ها که جان اقتصاد را هم گرفته است. برای خانه‌نشینی باید کرکره‌ها را پایین بکشی و از خیر کسب و کار بگذری. گروه‌های شغلی بسیاری به خصوص شغل‌های خرد بیشتر از سایرین آسیب دیده‌اند.

هرچند جهان شاهد بحران مالی و اقتصادی در چین بود، اما در همان روزهای تدوین بودجه سال ۹۹ در ایران، جایی برای حمایت از اقشار آسیب دیده از کرونا دیده نشده است. چرا که در زمان تصویب بودجه، ویروس کرونا در ایران شیوع نداشت و پیش‌بینی رسیدن این بیماری به ایران نیز نشده بود.

قربانیان کوچک

کرونا کسب و کارهای کوچک را دچار ورشکستگی کرد. نه بخشودگی مالیاتی کمکی خواهد کرد و نه ابراز امیدواری مسوولان دولتی از کمک‌هایی که شاید در آینده به تجارت‌های خرد برسد.

سارا مدتی است که یک آتلیه خصوصی در خانه‌ای اجاره‌ای دایر کرده است. او فوق لیسانس هنر از دانشکده هنرهای زیبای تهران دارد و می‌گوید: «با کرونا هیچ درآمدی در ماه اسفند نداشته‌ام و برای فروردین و اردیبهشت هم هیچ امیدی به کسب درآمد ندارم. عملا ورشکسته خواهم شد.»

کرونا که به نظر می‌رسید فقط دامن انسان‌ها را گرفته است حالا به روشنی نشان داده است که با فلج کردن کسب و کارهای کوچک، حیات اقتصادی خرده تجارت‌ها را با مشکل مواجه کرده است.

تجارت‌های کوچک در فضای پرتنش شیوع کووید۱۹همه از پا درآمده‌اند.

ثریا نیز که یک کافه کوچک از ابتدای پاییز امسال در مرکز شهر تهران راه انداخته بود، می‌گوید: «احتمال دارد که دولت به کسب و کارهای کوچک کمک کند ولی اینکه چه کسب و کارهایی بتوانند از این کمک‌ها بهره بگیرند به درستی معلوم نیست.» وی از مالک ساختمانی که کسب و کار ثریا است درخواست کرده تا اجاره ماه اسفند و فروردین را نگیرد، ولی مالک هم به دریافت این اجاره نیاز دارد.

اما این تمام داستان کافه ثریا نیست، چرا که مریم برای ثریا شیرینی‌های خانگی می‌پخت و با فروش آنها در کافه ثریا کسب درآمد می‌کرد و زندگی‌اش می چرخید. مریم می‌گوید من برای سه کافه شیرینی و کیک خانگی می‌پختم، که حالا هیچ درآمدی ندارم و در حال حاضر کسی حتی برای خانه اش هم غذا و کیک و شیرینی باز از بیرون خریداری نمی‌کند.

اما بخشی از این کسب و کارها که می‌توانند به صورت اینترنتی کسب درآمد کنند تا جایی که توان داشته‌اند پیش رفته‌اند، بخشی مربوط می‌شود به آموزش های آنلاین. ولی پویش‌های از راه دور برای دوران قرنطینه، که آموزش‌های رایگان را هم شامل می‌شود جلوی این مسیر کسب درآمد را هم گرفته است.

ساناز کسب و کار اینترنتی‌اش به طراحی و ساخت زیورآلات زنانه اختصاص داشته است. می‌گوید که همه امیدش به شب عید بوده است و اسفند امسال هیچ فروشی نداشته است، چرا که مشتریان اش هم خرید از فروشگاه آنلاین اش را متوقف کرده‌اند. اینکه پست‌چی یا پیکی که برای ارسال مرسوله‌ها به درب منزل می‌آید آلوده به کرونا نباشد، خودش نکته مهمی است.

رضا در ایران مسافر جابجا می‌کرده است. ولی الان خانه‌نشین شده است: «هزینه تحصیل دختر دانشجویم را، یا اجاره خانه، یا خورد و خوراک؟ کدام یک را در اولویت بگذارم؟»

شیوع کرونا در پررونق ترین ماه سال، در سالی که با افزایش یک شبه بهای بنزین بسیاری را زمین گیر کرد، می‌رود تا نتیجه تعطیلی مشاغل کوچک را در سال جدید بیشتر نشان دهد.

بسیاری چشم‌شان به بخشودگی مالیاتی، معافیت از پرداخت عوارض شهرداری، کاهش هزینه های آب و برق و گاز است. نقشی که حمایت بیمه‌ها از این مشاغل و کارکنان آنان می‌توانند داشته باشند هم کم رنگ نیست. پرداخت بیمه بیکاری تا زمان عادی شدن شرایط جامعه، شاید تا حدودی بتواند جلوی ضرر و زیان مشاغل کوچک وبیکاری افراد زیادی را بگیرد.

اما تنها حرکت دولت تا این لحظه، خبر بخشودگی مالیات کسب و کارهای خرد در اسفند ماه است.

یازدهم اسفندماه، حسین مدرس خیابانی در نامه‌ای به محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس جمهوری و دبیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی، درخواست کرد که مالیات کسب وکارهای خرد در اسفند ماه به دلیل شیوع ویروس کرونا بخشیده شود.

حسین مدرس خیابانی، قائم مقام وزیر صنعت، در نامه ای که به محمد نهاوندیان نوشت، پیشنهاداتی را برای حمایت از کسب وکارهای خرد مطرح کرد که شاید مهم‌ترین بخش آن بخشش مالیات، بخشش پرداخت حق بیمه، استمهال اقساط بانکی و تخصیص تسهیلات بود.

AFP

به گزارش خبرگزاری دولتی ایران "ایرنا"، در این نامه تاکید شده با توجه به شرایط کشور که فعالیت کسب وکارهای خرد صنفی تولیدی، خدماتی و خدمات فنی دچار مشکل شده و برخی از اینگونه فعالیتها به ویژه در ایام فروش پایان سال با آسیبهای جدی جبران ناپذیری نظیر تعطیلی واحدها، بیکاری و کاهش چشمگیر درآمدها روبرو شدند، که منجر به ایجاد مشکلات تامین معاش، عقب افتادگی اقساط بانکی، بدهکاری و در نهایت بیکاری شدند، پیشنهاد شده تا مالیات تمام صنوف ( کسب و کارهای خرد مشخص) در اسفند ماه بخشوده شود.

همچنین در اسفند ماه سال جاری صنوف مزبور از پرداخت حق بیمه خویش و کارگران تحت پوشش معاف شوند.

از سوی دیگر از اسفند ماه سال ۹۸ تا زمان عادی شدن فرایند فعالیتهای تجاری در سطح کشور، مطابق اعلام رسمی وزارت بهداشت، نسبت به استمهال اقساط بانکی این بخش از واحدهای صنفی اقدام لازم صورت گیرد.

همچنین در این نامه تاکید شده که تخصیص تسهیلات و اعتبارات بلاعوض و کم بهره بانکی به اینگونه فعالیتهای تجاری، معافیت پرداخت حق عضویت و شارژ اینگونه فعالیت ها، از اسفند ماه سال جاری تا اطلاع ثانوی در تشکل های دولتی یا غیر دولتی و معافیت از پرداخت هرگونه هزینه های جانبی در حوزه های شهرداریها، بخشداریها و دهیاری، نظیر پسماند برای اینگونه فعالیتهای اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. این نامه شاید جدی ترین حرکت دولت تاکنون باشد که هنوز نتیجه عملکرد آن در حمایت از تجارت های خرد به درستی مشخص نیست.

چند روز پس از آن نیز رئیس جمهور پس از دریافت گزارش کارگروه مدیریت آثار اقتصادی شیوع ویروس کرونا از اقشار کم درآمد و صاحبان کسب و کارهایی که بر اثر شیوع این بیماری دچار آسیب و لطمه شده اند، دستور داد سه بسته حمایتی در اختیار "اقشار کم برخورداری که کسب و کار آنان در آستانه سال نو، لطمه و خسارت جدی دیده اند"، قرار گیرد.

بی اتحادیه‌ها، بی کارها، بی نان‌ها

تا اینجا ممکن است صدای آنهایی بیشتر شنیده شود که انجمن و اتحادیه داشته‌اند.

تعطیلی کافه‌ها، آرایشگاه‌ها، فروشندگان پوشاک، تولیدی های کوچک، بعضا تولیدی های خانگی، رستوران‌ها، شیرینی فروشی‌ها، قالی شویی‌ها، خشک شویی‌ها، گل فروشی‌ها، تالارهای پذیرایی، دست فروش ها، ورشکسته ها، بیکاران، کارگران فصلی و آنها که کسب و کار خانگی و آنلاین داشته اند همه زیرتیغ کرونا رفته اند.

شاید تعلیق چندماهه مالیات بتواند کمی از بار روی دوش این مشاغل را بردارد. ولی دولتی که پول ندارد حقوق کارکنان خودش را بپردازد، چطور دست بخشش باز کند؟

شیوع بیماری کرونا در کشور، عین کسادی بسیاری از مشاغل، بخش اعظمی از کارگران روزمزد را نیز از کار بیکار کرده است؛ بیکاری کارگران ساختمانی و کارگران صنعت گردشگری.

آنها که بیشتر کرونا گرفتند

در بین تمام مشاغل دسته بندی شده، بخش هایی هستند که در دسته بندی مشاغل بیشتر آسیب دیده رده بندی شده اند؛ و به همین دلیل ۲۵ اسفند بخشنامه ای از سوی بانک مرکزی منتشر شد که بر اساس آن، مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده اعم از رستوران ها، بوفه ها، طباخی ها، تالارهای پذیرایی، قهوه خانه ها، اغذیه فروشی ها (و موارد مشابه به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت)، به عنوان یکی از گروههای شغلی آسیب دیده از کرونا به شمار میروند.

مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مجتمع‌های جهانگردی و گردشگری، مهمانپذیرها، مهمانسراها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها، مراکز بوم گردی، مراکز اقامتی و پذیرایی و تفریحی و خدماتی بین راهی و موارد مشابه، به تشخیص وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز جزو این گروهها هستند.

از دیگر گروههای شغلی آسیب دیده میتوان به حمل و نقل عمومی مسافر درون شهری و برون شهری اعم از هوایی، جاده ای، ریلی و دریایی، دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، مراکز تولید و توزیع پوشاک و مراکز تولید و توزیع کیف و کفش اشاره کرد.

همچنین مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه، مراکز و مجتمع های ورزشی و تفریحی، مراکز و مجتمع های فرهنگی و آموزشی و مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی نیز، به عنوان رسته های شغلی محسوب شده اند که بیشترین آسیب را از کرونا دیده اند.

AFP

این بخشنامه صرفا جهت اطلاع مدیران عامل بانکهای دولتی، غیردولتی، شرکت دولتی پست بانک، موسسات اعتباری غیر بانکی و بانک مشترک ایران - ونزوئلا ارسال شده است و در واقع شامل دستورالعمل یا برنامه خاصی برای این مشاغل در خطر نیست.

این در حالی است که احمد انارکی محمدی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون اقتصادی نیز در این خصوص به "رکنا" گفته است: «قطعا دولت باید فکری به حال مشاغل خرد کند، چرا که این قشر بسیار آسیب پذیر است و بسیاری از آنها مستاجر هستند. شغل این قشر صد در صد تعطیل شده اما هزینه ها و مشکلات شان پابرجاست. مجلس تعطیل بوده ولی دولت باید چاره ای برای این قشر بیندیشد.»

سلمان خدادادی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در مورد آسیب هایی که دوران شیوع کرونا به مشاغل خرد و خدماتی وارد کرده معتقد است: «آسیبی که این اقشار در این دوران دیدند یکی از موضوعات اساسی امروز جامعه ماست. مشاغل خرد، دستفروشان، مشاغل خدماتی، بعضی اغذیه فروشان، کارگران خدماتی و منازل، در گذشته نیز با مشکلات عدیده ای دست به گریبان بوده اند و حال مشکلات آنها چند برابر شده است.» ولی همچنان راه کاری برای برون رفت از این مشکل مطرح نمی شود.

در عین حال در لرستان نیز مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی لرستان، از پرداخت بیمه بیکاری به کارگران بیکار شده به دلیل شیوع ویروس کرونا در استان خبر داده است.

کلاهبرداری از بدبختی

در این میان اما بازار کسب و کار شیادان همچنان گرمای اندکی دارد چرا که راه‌های جدید کلاهبرداری از بدبختی مردم را پیدا کرده‌اند.

رئیس پلیس فتای استان البرز گفته است: «برخی افراد شیاد با ارسال پیامک با موضوع نام نویسی طرح بسته حمایتی دولت، اقدام به کلاهبرداری نموده اند.» در روزهای گذشته حسن روحانی اعلام کرد سه بسته حمایتی در اختیار اقشار کم برخورداری که کسب و کار آنان در آستانه سال نو خسارت جدی دیده اند، قرار می گیرد. کمی بعد از آن، روز گذشته سرهنگ محمد اقبالی عنوان کرد: «شناسایی افراد آسیب پذیر برای دریافت بسته های حمایتی و معیشتی دولت از کسب کارهای آسیب دیده ناشی از ویروس کرونا، به صورت رسمی از رسانه ملی و خبرگزاریهای رسمی اطلاع رسانی خواهد شد و از طریق ارسال پیامک و دریافت اطلاعات حساب بانکی نخواهد بود.»