فراز و نشیب عجایب خانه یا موزه ملی کابل

موزه کابل با قدمتی صد ساله در بخش قدیمی و تاریخی شهر قرار دارد

موزه کابل که به نام موزه ملی افغانستان نیز شناخته می‌شود در منطقه چهاردهی در نزدیکی قصر دارالامان واقع شده است. منطقه ای بسیار تاریخی در شهر قدیم کابل که بیشترین خسارات را در دوره جنگهای داخلی و پس از آن حکومت تاریک طالب ها متحمل شد. پس از سقوط طالبان این بخش تاریخی رها شده به حال خود، به مخروبه ای می ماند. شکسته و خسته از جنگ و شرارت، از موزه کابل تنها دیوارهایی برجای مانده بود که بخشی از آن هم فروریخته و باقی ساختمان نیز در خاک و غبار فرو رفته بود. اما نگهبان با وفای این موزه توانسته بود بخشی از آثار تاریخی را به قیمت جان خود به مکانی امن منتقل کند، تا پس از سقوط طالبان و به روی کار آمدن دولت موقت حامد کرزای در سال ۲۰۰۲ بار دیگر آنها را از زیر زمین های خاک گرفته و پنهانی خارج و به دستان امن دولت قانونی افغانستان بسپارد. 

 برای اولین بار دولت افغانستان در سال ۱۹۲۴ ساختمان یک قصر شاهی به نام "کوتی باغچه" را برای نگهداری آثار هنری، اسناد تاریخی، و اشیای به دست آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی اختصاص داد و نام  این مکان را"عجایب‌خانه"  گذاشتند. موزه کابل هفت سال بعد با تصویب نخستین قانون اساسی که زمینه را برای طرح قانون حفریات و حفظ آثار تاریخی افغانستان مساعد ساخت، صاحب بنایی مستقل شد.

پژوهشگران و باستان‌شناسان بسیاری در چند دهه اخیر به افزایش ذخایر هنری و تاریخی موزه کابل کمک کرده اند و نقش باستان‌شناسان فرانسوی و گروه‌های کاوشگر اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز در یافتن گنجینه‌های هنری و سپردن آن‌ به موزه کابل برجسته بوده است.

موزه کابل پیش از این که در دهه نود میلادی به دنبال جنگ‌های داخلی ویران و اشیا قیمتی آن به یغما رود، یکی از معتبرترین موزه‌های منطقه بشمار می رفت. در این موزه مجموعه‌های بی‌نظیری از آثار تاریخی تمدن بودایی، یونانی، و اسلامی نگهداری می شد. اما با کمال تاسف هم اینک ردپای بخشی از با ارزش‌ترین داشته‌های موزه کابل را می توان در بازارهای جهانی قاچاق آثار تاریخی پیدا کرد.

با روی کار آمدن امارت طالبان، آخرین آثار برجای مانده از روزهای پُر شکوه موزه کابل نیز از دست رفت. گفته می‌شود وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان با دستان خود شماری از مجسمه های بودا را شکست.

کار بازسازی موزه کابل در سال ۲۰۰۳ و با کمک شماری از کشورهای دوست آغاز شد. بخشی از آثار به سرقت رفته از این موزه، برگردانده شد، و آنهایی که از گزند در امان مانده بودند، غبار روبی شده و در غرفه های جدید خود تثبیت شدند. با این وجود همچنان صدها اثر تاریخی دیگر ناپدید و یا در دست افراد و شبکه‌های قاچاق آثار باستانی قرار دارند.

اینک در‌های این موزه برای بازدید شهروندان وآنانی که علاقمند به دیدن و دانستن فرهنگ و داشته‌های تاریخی افغانستان هستند، باز است. مسئول موزه کابل در گفتگو با خبرنگار ایندیپندت فارسی می‌گوید که بعضی از روزها حتی یک بازدید کننده نیز وجود ندارد و روزهایی نیز هست که در داخل موزه جا برای ایستادن نیست. 

حمیدالله که از ولایت ننگرهار به موزه کابل آمده می گوید که « من درمورد موزه ملی بارها از پدرم شنیده بودم، اما هیچ­گاه فرصت دیدن از موزه را نداشتم ؛ بسیار خوشحالم که این موزه را از نزدیک می­بینم و امیدوارم روزی تمامی آثار این موزه که به بیرون از کشور قاچاق شده است، دوباره به موزه ملی برگردانده شود."

اما آنچه که مردم افغانستان آرزو دارند، باز بودن نه تنها درب این موزه، بلکه گشایش تمامی درها و دروازه شهرهایشان به روی گردشگران وعلاقمندان به تاریخ و هنر این کشور از سراسر جهان است. روزی که امنیت و آرامش بتواند شکوه و رونق پیشین را نه تنها به موزه ملی افغانستان بلکه به سرتاسر این کشور بازگرداند. 

بیشتر از فرهنگ و هنر