از پنجم ماه مه که ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن با توجه به افزایش نگرانی‌ها در مورد اقدامات تحریک آمیز جمهوری اسلامی راهی خلیج فارس شد، تا امروز که سازمان ملل با ابراز نگرانی از جدال لفظی ایران و آمریکا خواستار حفظ آرامش و پرهیز از دامن زدن به تنش‌ها شده است، یک خط ثابت در موضع‌گیری‌های دونالد ترامپ دنبال شده و آن ابراز تمایل به مذاکره با ایران است.

رئیس جمهور آمریکا در بحرانی‌ترین شرایط سه هفته گذشته، زمانی که همه در انتظار یک درگیری خارج از کنترل در منطقه بودند، از مقامات تهران خواست به او تلفن بزنند و یک روز بعد شماره تماس خود را در اختیار سفارت سوئیس در تهران قرار داد. او همزمان با کامل شدن آرایش نظامی ایالات متحده در خلیج فارس و اعلامیه تهران در مورد کاهش تعهدات خود در برجام، ابراز امیدواری کرد از هنر معامله کردن خود در مورد ایرانی‌ها استفاده کند.

ترامپ شامگاه یکشنبه ، تنها ۴ ساعت پس از آنکه در توییتی تهدید به نابودی ایران را مطرح کرد، به فاکس نیوز گفت، می‌داند جنگ چه پیامدهای انسانی و اقتصادی دارد و به دنبال آن نیست؛ اما نمی‌تواند با ایران هسته‌ای کنار بیاید. رئیس جمهور آمریکا در ۴۸ ساعت گذشته هم تهدید به برخورد قاطع با ایران در صورت تهدید منافع ایالات متحده را مطرح کرد و هم با انتقاد از رسانه‌هایی که در پوشش اخبار ایران دروغ پراکنی می‌کنند، گفت، ایرانی‌ها هر زمان که برای مذاکره آماده باشند با او تماس می‌گیرند.

برخی بر این باورند اصرار ترامپ به مذاکره با توجه به تشتت آرا در واشینگتن و نفوذ چهره‌های تندرو مانند جان بولتون، مشاور امنیت ملی، بیش از اینکه واقعی باشد، تبلیغاتی است. تهران نیز این سناریو را یک جنگ روانی توصیف می‌کند. اما یک نظریه دیگر نیز وجود دارد و آن علاقه ترامپ به پیروی از نسخه کره شمالی در مورد ایران است. تهدید به حمله نظامی و به طور همزمان باز گذاشتن درِ مذاکره در مساله کره شمالی در نهایت به دو دیدار بین کیم جونگ اون، رهبر این کشور و ترامپ منجر شد. هرچند دستاوردهای این ملاقات به آن اندازه که کاخ سفید تبلیغ می‌کرد، بزرگ نبود، اما همان بمب خبری را منفجر کرد که ترامپ در انتظارش بود.

رئیس جمهور کنونی آمریکا، چهره تلویزیونی سابق و یک تاجر تمام عیار است. او بر خلاف باراک اوباما، همتای سابق‌اش که به طور محرمانه به مقامات جمهوری اسلامی نامه می‌نوشت و درخواست ملاقات می‌داد، فضای عمومی رسانه و توییتر را برای سخن گفتن با ایران انتخاب کرده است. روحیه تاجرمآبانه او به یک معامله با تهران نیاز دارد. معامله ای بزرگتر و فراگیرتر از توافق هسته‌ای که نام او را برای همیشه در تاریخ ماندگار کند.

پیام پمپئو در کیف بن علوی

از همین رو رئیس جمهور آمریکا همه توان خود را برای حصول نتیجه‌ای در مورد ایران به کار بسته است. استراتژی فشار حداکثری شامل گسترش حضور نظامی در منطقه، تنگ‌تر‌شدن دامنه تحریم‌ها و به طور همزمان پیشنهاد مذاکره است.

کاخ سفید علاوه بر به کارگیری تریبون رسانه‌ها برای سخن گفتن با مقامات تهران، از ابزار میانجی‌گری نیز استفاده می‌کند. ترامپ اخیراً میزبان رئیس جمهور سوئیس بود که با دعوت ناگهانی او به کاخ سفید آمد. بسیاری تحلیلگران این سفر را در راستای میانجی‌گری سوئیس بین تهران و واشینگتن ارزیابی کردند. از سوی دیگر عمان که به طور سنتی در روابط ایران و آمریکا نقش مهمی ایفا می‌کند، با تشدید تنش‌ها دوباره به میدان آمده است.

روزنامه العرب می‌گوید وزیر امور خارجه عمان در سفر سرزده به ایران پیام آمریکا مبنی بر تمایل به مذاکره را در پاویون فرودگاه مهرآباد به محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود، تحویل داده است. وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای بدون اشاره به جزئیات اعلام کرد: دو طرف درباره روابط دو جانبه و مهم‌ترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‎‌وگو کردند. اما حتی پیش از سفر از قبل اعلام نشده یوسف بن علوی به ایران، موضوع میانجی‌گری عمان مطرح بود و حنینه مغیری،‌ سفیر عمان در آمریکا گفته بود، کشورش آماده است بار دیگر در حل تنش میان دو کشور ایران و آمریکا نقش داشته باشد.

عمان سابقه‌ای تاریخی در میانجی‌گری بین ایران و آمریکا دارد. نمونه‌های اخیر این میانجیگری، کمک به آزادی کوهنوردان آمریکایی از ایران در سال ۲۰۰۹ و میزبانی مذاکرات محرمانه نمایندگان تهران و واشینگتن در ویلای شخصی سلطان قابوس، پادشاه عمان است که در سال ۲۰۱۲ انجام شد.

به گزارش این روزنامه عربی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در تماس تلفنی چند روز قبل خود با بن علوی به او پیام داده بود، آمریکا به دنبال براندازی جمهوری اسلامی نیست، بلکه می‌خواهد رفتار آن را تغییر دهد. این گزارش می‌افزاید، پمپئو به همتای عمانی خود اطلاع داد، واشینگتن آماده است بر اساس شروط ۱۲گانه با ایران مذاکره کند. شروطی که محدودیت برنامه‌های موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران از بندهای آن است و تا کنون با مخالفت تهران مواجه شده است.

استقبال از میانجی‌ها

علاوه بر عمان، نام کشورهایی مانند سوئیس، کویت، ژاپن، عراق و روسیه به عنوان میانجی بین تهران و واشنگتن مطرح است. تهران اخیرا میزبان وزیر امور خارجه قطر بود که به طور ناگهانی به ایران سفر کرد. سفری به منظور فرونشاندن بحران بین ایران و آمریکا که گفته می‌شود واشینگتن در جریان آن قرار داشته است.

برخی بر این باورند استقبال تهران از فرستاده‌های آمریکا و ارسال نامه به سازمان ملل برای مداخله در شرایط متشنج پدید آمده در منطقه از این واقعیت ناشی می‌شود که جمهوری اسلامی برای مذاکره با شخص ترامپ دچار مشکل است. به بیان دیگر رئیس جمهور کنونی آمریکا پیشنهاد مذاکره را در قالب فشار حداکثری و به نحوی ارایه می‌دهد که با روحیه مقامات در جمهوری اسلامی همخوانی ندارد. به همین دلیل است که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران باوجود آگاهی از عمق بحرانی که در آن گرفتار است، می‌گوید شرایط امروز شرایط مذاکره نیست، شرایط مقاومت و ایستادگی است. او بر این باور است برای مقابله با جنگ اقتصادی که آمریکا به راه انداخته به اختیار ویژه برای اداره کشور نیاز دارد.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در پاسخ به توییت‌های اخیر ترامپ به تاریخ طولانی ایران در ایستادگی در برابر مهاجمان اشاره می‌کند. اما بخش مهمتر واکنش توییتری ظریف جمله آخر آن است که به رئیس جمهور آمریکا توصیه می‌کند، احترام گذاشتن را امتحان کند تا جواب بگیرد. روشن نیست این انتظار از رئیس جمهور کشوری که در هر نماز جمعه آرزوی مرگ آن فریاد زده می‌شود و پرچمش در مقابل دوربین رسانه‌های خارجی به آتش کشیده می‌شود، تا چه اندازه واقع بینانه است. اما روشن است که ایران دست کم در شرایط حساس کنونی به دنبال درگیری با آمریکا نیست و با ارسال سیگنال‌هایی مبنی بر نمایش قدرت بازدارندگی خود در تلاش برای خرید زمان است؛ شاید کانال‌های محرمانه و میانجی‌ها راهی بگشایند.