تلاش تهران برای کاهش تنش با واشنگتن از طریق دولت توفیق علاوی

نفوذ ایران عراق از سال ۲۰۱۱ به بعد گسترش بی سابقه یافت

گوشه ای از تظاهرات اخیر ضد دولتی در شهر ناصریه. عکس از: ‏AFP‏

با نزدیک شدن به زمان برگزاری جلسه پارلمان عراق برای دادن رای اعتماد به کابینه جدید به رهبری توفیق علاوی و تلاش گروه های سیاسی شیعه مذهب وفادار به ایران در راستای تشویق احزاب سیاسی به حمایت از دولت جدید، پرسشی مطرح می شود که آیا تهران می خواهد با استفاده از دولت توفیق علاوی، تنش ها را با آمریکا کاهش دهد؟

به باور ناظران، ایران و آمریکا به رغم مخالفت های که دارند از زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 تا کنون در تحولات سیاسی عراق هماهنگی داشته و هر دو جانب سعی می کنند نقش خود را در شکل گیری نهادهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن کشور به صورت هماهنگ ایفا کنند.

اما پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق در سال 2011، نفوذ ایران در تحولات عراق افزایش یافت و با پیش روی داعش و تصرف مناطق استراتژیک توسط نیروهای داعش، تهران نفوذ خود را به گونه بی سابقه ای در عراق گسترش داد و این امر معادله نفوذ دو جانب را در عراق برهم زد. در سال 2018 و پس از این که گروه های سیاسی وفادار به ایران توانستند اکثریت کرسی های پارلمان را کسب کنند و بر اوضاع مسلط شوند، ایران بدون این که رقیبی در برابر خود داشته باشد به دخالت در امور عراق پرداخت. سپس گروه های عراقی شیعه مذهب وفادار به ایران آن چنان در صدد تحقق سیاست های ایران در عراق و در منطقه شدند که سرانجام ملت عراق ناگزیر شد دست به مخالفت و اعتراض بزند و مانع بیدادگری متحدان ایران در کشور شود. همین بود که در اکتبر سال گذشته، تظاهرات مردمی در عراق، احزاب سیاسی حاکم را به چالش کشید و تنش میان تهران و واشنگتن دوباره شدت گرفت، اما به نظر می رسد که دولت جدید عراق زمینه را برای کاهش تنش میان آمریکا و ایران فراهم کرده است.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

البته ایران می داند که تشدید فشارهای آمریکا بر گروه های سیاسی و شبه نظامیان عراقی وفادار به تهران، نه تنها منجر به از بین رفتن دستاوردهای ایران در عراق شده بلکه تداوم تنش با آمریکا، می تواند دولت ایران را از درون کشور نیز با چالش های سختی رو به رو کند و در نتیجه، پروژه سیاسی ایران در خاورمیانه با شکست مواجه شود. با توجه به همین نگرانی، احتمال می رود تهران با نشان دادن همسویی در روند تشکیل دولت عراق، از میزان تنش ها با واشنگتن بکاهد.

در همین راستا، ابراهیم الصمیدعی، سیاستمدار عراق در صحبتی که با اندیپندنت عربی داشت، گفت: آمریکا و ایران بدین باورند که توفیق علاوی می تواند تنش های دو جانب را تا حدودی کاهش دهد، زیرا نه واشنگتن، توفیق علاوی را وفادار به ایران می داند و نه تهران او را وفادار آمریکا. وی افزود که عواقب وخیم کشته شدن قاسم سلیمانی که نمایانگر عمق اختلاف و تنش میان آمریکا و ایران بود، مسیر انتخاب توفیق علاوی را به عنوان نخست وزیر عراق هموار کرد تا هر دو جانب بتوانند در سایه دولت جدید عراق، تنش ها را کاهش دهند. در واقع، دولت عادل عبد المهدی، ایران و آمریکا را در رویارویی غیر مستقیم قرار داده بود و پس از کشته شدن قاسم سلیمانی دو جانب در رویارویی مستقیم قرار گرفتند. شکی نیست که تهران و واشنگتن سعی می کنند تا هنگام برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، از تشدید تنش جلوگیری کنند، زیرا هر دو جانب، به مرحله پسا انتخابات چشم دوخته اند.

باسل حسین، پژوهشگر سیاسی می گوید: مثلث واشنگتن، تهران و نجف در بیش از یک دهه گذشته در شکل گیری دولت عراق، به ویژه در تعیین شخص نخست وزیر، هماهنگی و نقش موثری داشتند، اما خروج نیروهای آمریکایی از عراق در سال 2011، این معادله را برهم زد و زمینه برای گسترش نفوذ ایران در سراسر عراق فراهم شد. اندکی بعد ایالات متحده که گسترش نفوذ ایران را تهدیدی برای خود دانست در صدد ابراز واکنش به اقدامات ایران شد و آغاز اعتراضات مردمی در عراق، فرصت مناسبی برای پاسخگویی واشنگتن به تهران شد و ایالات متحده با استفاده از همین فرصت، اقدام به قتل قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس کرد.

در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که آیا تهران حاضر خواهد شد از سیاست های خود در عراق عقب نشینی نکند؟ باسل حسین، گفت ایران متوجه شده است که فصل بهره برداری از عراق رو به پایان است، از این رو تهران در حال حاضر سعی می کند تا آن جا که ممکن است از افزایش خسارت ها در عراق جلوگیری کند.

وی خاطرنشان کرد که موافقت آمریکا و ایران در مورد توفیق علاوی بدین معنا است که هر دو طرف حاضر به پذیرش کم ترین میزان استفاده از تحولات عراق شده اند.

تردیدی نیست که افزون بر اهمیت عراق برای پیشبرد پروژه سیاسی ایران در منطقه، عراق نقش قابل ملاحظه ای در فراهم شدن سهولت های اقتصادی به ایران دارد و برای همین منظور تهران سعی می کند نفوذ خود را در دولت عراق از دست ندهد. معافیت عراق برای واردات انرژی از ایران که ارزش آن حدود 4 میلیارد دلار در سال می شود، همکاری مهمی برای ایران در شرایط کنونی تلقی می شود و ایالات متحده با تمدید معافیت عراق، حسن نیت خود را به تهران نشان داده است.

خودداری ایران از ابراز واکنش تند به قتل قاسم سلیمانی و عقب نشینی های آن از مواضع تند گذشته، زمینه ای نزدیکی میان ایران و آمریکا را تا حدی فراهم کرده است، مسئله ای که ممکن است مسیر آغاز مذاکرات میان تهران و واشنگتن را هموار کند.

در همین راستا، قحطان الخفاجی، استاد علوم سیاسی می گوید: پس از تداوم و افزایش اعتراضات مردمی در عراق، تحولات این کشور دیگر به سود ایران تمام نمی شود و گروه های سیاسی وابسته به تهران به شدت آسیب پذیر شده اند و دیگر توان حمایت از پروژه سیاسی ایران را ندارند. در پرتو همین نگرانی، تهران در تلاش است تا سیاست خود را در قبال تحولات عراق به گونه ای تغییر دهد تا بساط دستاوردهای ایران در عراق برای همیش برچیده نشود.

© IndependentArabia